Kirk Douglas

zinema zuzendari estatubatuarra

Kirk Douglas (Amsterdam, New York, 1916ko abenduaren 9a - Beverly Hills, Kalifornia, 2020ko otsailaren 5a), Issur Danielovitch Demsky jaioa, estatubatuar zinema aktore, ekoizle eta zuzendaria izan zen. Michael Douglas aktore eta ekoizlearen aita zen.

Kirk Douglas


Epaimahaiko presidentea Cannesko Zinemaldian


Françoise Sagan - Jacques Deray (en) Itzuli
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakאיסר דניאלאָוויטש, Issur Danielovitch Demsky, Iszur Danyielovics Gyemszkij
JaiotzaAmsterdam1916ko abenduaren 9a
Herrialdea Ameriketako Estatu Batuak
BizilekuaHollywood
Amsterdam
New York
Lehen hizkuntzaingelesa
HeriotzaBeverly Hills2020ko otsailaren 5a (103 urte)
Hobiratze lekuaWestwood Village Memorial Park Cemetery (en) Itzuli
Heriotza moduaberezko heriotza
Familia
AitaHarry Danielovitch
AmaBertha Sanglel
Ezkontidea(k)Diana Douglas  (1943ko azaroaren 2a -  1951ko otsailaren 23a)
Anne Buydens (en) Itzuli  (1954ko maiatzaren 29a -  2020ko otsailaren 5a)
Seme-alabak
LeinuaDouglas family (en) Itzuli
Hezkuntza
HeziketaAmerican Academy of Dramatic Arts 1941)
St. Lawrence University (en) Itzuli
Hizkuntzakingelesa
frantsesa
Yiddisha
Jarduerak
Jarduerakzinema ekoizlea, telebista-aktorea, zinema aktorea, film-zuzendaria, gidoilaria, autorea, soldadua, antzerki aktorea, aktorea, errealizadorea, produktorea, filantropoa, militarra eta idazlea
Lantokia(k)New York
Hollywood eta Ameriketako Estatu Batuak
Lan nabarmenak
Jasotako sariak
Genero artistikoaWesterna
neo soul (en) Itzuli
Ahots motabaritonoa
Zerbitzu militarra
Adar militarraAmeriketako Estatu Batuetako Itsas Armada
Graduateniente
Parte hartutako gatazkakBigarren Mundu Gerra
Sinesmenak eta ideologia
ErlijioaJudaismo kontserbadorea
Alderdi politikoa Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Demokrata

kirkdouglas.com
IMDB: nm0000018 Allocine: 2657 Rottentomatoes: celebrity/kirk_douglas Allmovie: p88133 94234 TV.com: people/kirk-douglas IBDB: 38399
Musicbrainz: ade1dabe-417f-4d8f-9a1f-33812421c944 Songkick: 3516546 Discogs: 1210474 Find a Grave: 206856695 Edit the value on Wikidata

Antzerki antzezle gisa hasi zen, baina 1946an zinemarako bere lehen lana egin zuen, eta Hollywood klasikoko aktore ezagunenetakoa bilakatu zen. Ekoizle gisa ere nabarmendu zen. Besteak beste, Stanley Kubricken Paths of Glory eta Spartacus antzeztu eta ekoitzi zituen, eta sorgin ehizaren garai beltza amaitzeko alea jarri zuen, Dalton Trumbo gidoilariaren lana aintzat hartuz.[1]

Bizitza

aldatu

Kirk Douglas New Yorken jaio zen, Issur Danielovitch Demsky izenarekin, 1916ko abenduaren 9a, Errusiako migrante juduen familia batean, eta miseria gorrian pasatu zuen haurtzaroa. "Gosea pasatzen genuen", esan zuen urte batzuk geroago bere bizitzako lehen urte haiek gogoratzean. 13 urterekin jaso zituen publikoaren lehen txaloak, parke batean poema bat errezitatu zuenean. "Emanaldiaren ostean, aitak izozki bat eman zidan. Ez dut inoiz ahaztuko". Arte dramatikoa ikasi nahi zuen, eta, ikasketak ordaindu ahal izateko, egunkariak banatzen lan egin behar izan zuen. Azkenean, American Academy of Dramatic Arts eskolan sartu ahal izan zen, eta han ezagutu zuen Betty Joan Perske, gerora izena aldatu eta Lauren Bacall gisa izar handia bilakatu zen aktorea.[1]

Hain zuzen ere, Bacallen eskutik iritsi zitzaion lehenengo lana Hollywooden, hark gomendatu baitzuen The Strange Love of Martha Ivers (Lewis Milestone, 1946) drama kriminalean parte hartzeko. Lan hark kritika onak ekarri zizkion, eta batez ere bere ibilbideko lehen urteetan antzeztu zituen pertsonaia anbiguo, bihurri eta askotan makurrak aurreratu zituen. Hurrengo urtean, esaterako, Out of the Past Jacques Tourneurren maisulan beltzean gangster baten azalean jarri zen, Robert Mitchum eta Jane Greerrekin batera.[1]

1940ko hamarkadaren amaieran, zinema beltza bere gorenean zegoen, eta Douglas berehala bihurtu zen generoko aurpegi ezagun, nahiz eta bestelako lanak ere egin zituen. I Walk Alone noir-ak (Byron Haskin, 1947), gainera, aurrenekoz elkartu zuen Douglas Burt Lancasterrekin, gerora lagun eta film askotan lankide izan zuen aktorearekin. Besteak beste, Gunfight at the O.K. Corral westernean (John Sturges, 1957), The Devil's Disciple drama historikoan (Guy Hamilton, 1959) eta Seven Days in May thriller politikoan (John Frankenheimer, 1964) egin zuten elkarrekin lan bi aktoreek.[1]

1949. urtean, lehenbiziko aldiz izendatu zuten Oscarretarako, Mark Robsonen Champion filmarekin; boxeolari bat antzeztu zuen hartan. Gerora, beste bi alditan izendatu zuten aktore onenaren atalean. The Bad and the Beautiful filmean (Vincente Minnelli, 1952), Hollywoodeko ekoizle arranditsu bezain gorrotatu baten rolean jarri zen, eta Lust for Life-n, berriz —berriro ere Minelliren aginduetara—, Vincent van Gogh margolaria bilakatu zen. Oscarrik, ordea, ez zuen inoiz irabazi, ez 1979an Ohorezko Oscarra eman zioten arte behintzat.[1]

Nortasun handiko aktore eta pertsona izan zen Douglas, eta ez zuen inoiz Hollywoodeko produktoreen mende egon nahi izan. Izarra zen, baina produktore handiek sustatzen zuten star systema txiki gelditzen zitzaion. Horregatik, eta bere aktore ibilbidea bideratua zuela, 1955ean Bryna Productions ekoiztetxea sortu zuen. Hain zuzen ere, aktorearen ekimenez, Stanley Kubrick zinemagile gaztea —artean, batez ere, zinema beltzari lotutako filmak zituen eginak— jarri zuten Paths of Glory film antimilitaristaren zuzendari. Humphrey Cobb idazlearen eleberri baten moldaketa hura Lehen Mundu Gerran zegoen girotua, eta berehala ekarri zizkion zenbait herrialderen kritikak. Frantziak, esaterako, presio egin zuen estreinatu ez zezaten, eta Espainian —eta, ondorioz, Hego Euskal Herrian— debekatuta egon zen 1980ko hamarkada arte.[1]

Kubrickek zuzendu zuen, halaber, Douglasen lan ezagunenetakoa, Spartacus (1960), nahiz eta Anthony Mann beteranoa zen, hasieran, hura zuzentzeko aukeratutako zinemagilea. Douglas, baina, ez zegoen gustura Mannek egindako lanarekin, eta filmaketa hasi eta astebetera, Kubrickek ordezkatu zuen. Filma Howard Fasten eleberri batean zegoen oinarrituta, eta idazleak berak idatzi behar zuen hasieran gidoia, baina ez zen moldatzen zinemarako idazketarekin, eta Dalton Trumbori eskatu zioten esklaboak askatzen dituen buruzagi karismatikoari buruzko gidoia idatz zezan. Trumbo urte batzuk lehenago Joseph McCarthy senatari antikomunistaren zerrenda beltzean egona zen, eta, orduz geroztik, ezizenarekin sinatzen zituen bere gidoiak. Spartacus-en ere ez zuen nahi bere izena kredituetan agertzea —Sam Jackson ezizenarekin sinatu behar zuen—, baina Douglasek indar egin zuen haren izena filmean ager zedin, eta askok ekintza hori hartu zuten zerrenda beltzaren garaiaren amaieratzat. "Eskerrik asko, Kirk, nire izena itzultzeagatik", esan zuen Trumbok, esker modura. Horri lotuta, Steven Spielbergek nabarmendu zuen Douglasek eginkizun erabakigarria izan zuela sorgin ehiza gelditzeko borrokan.[1]

Genero ugari landu zituen, baina akzioa eskatzen zuten filmetan nabarmendu zen, batik bat. Esate baterako, ondo gogoratuak dira 1950eko hamarkadan Richard Fleischer zuzendariarekin egindako abenturazko bi film: 20.000 Leagues Under the Sea (1954), Jules Verneren nobela ezagunaren egokitzapena, eta The Vikings (1958). 1960ko eta 1970eko hamarkadetan, lanean segitu zuen, eta, besteak beste, westernak (The War Wagon, 1967; There Was a Crooked Man..., 1970), drama belikoak (The Heroes of Telemark, 1965) eta dramak (The Arrangement, 1970) egin zituen. Gainera, zuzendari lanetan ere hasi zen, nahiz eta bi film zuzentzera mugatu zen: Scalawag (1973) eta Posse (1975).[1]

Izar handia bilakatu bazen ere, aktore eta ekoizleak ez zuen inoiz ahaztu nondik zetorren, eta horren gaineko txantxak ere egiten zituen: "Beti esan diet seme-alabei beraiek ez dutela izan pobrezia handi batean jaiotzeko zortea". Eta bazekien belaunaldi askorentzat bere seme Michael ezagunagoa zela ere, 90 urte bete zituenean umorez adierazi zuenez. "Kirk Douglas deitzen naiz. Baliteke ni ezagutzea. Bestela, bilatu Googlen... Zinema izarra izan nintzen, Michael Douglasen aita naiz, Catherine Zeta-Jonesen aitaginarreba, eta bi haurren aitona. Bigarren Mundu Gerratik bizirik atera nintzen, eta, gero, helikoptero istripu bati, garuneko isuri bati eta bi belaun berriri egin diet aurre".[1]

2020ko otsailaren 5ean hil zen, Kaliforniako Beverly Hills hirian, 103 urte zituela.

Filmografia

aldatu

Aktore

aldatu
 
Eve Millerrekin The Big Trees-en, 1952
 
Vincent van Gogh izan zen Lust for Life-en, 1956
Urtea Izenburua[2] Rola Oharrak
1946 The Strange Love of Martha Ivers Walter O'Neil
1947 Out of the Past Whit Sterling
Mourning Becomes Electra Peter Niles
1948 I Walk Alone Noll "Dink" Turner
The Walls of Jericho[3] Tucker Wedge
My Dear Secretary Owen Waterbury
1949 A Letter to Three Wives George Phipps
Champion Michael "Midge" Kelly Izendatua - Gizonezko aktore onenaren Oscar saria[4]
1950 Young Man with a Horn Rick Martin
The Glass Menagerie Jim O'Connor
1951 Along the Great Divide Marshal Len Merrick
Ace in the Hole Chuck Tatum
Detective Story Detective Jim McLeod
1952 The Big Trees Jim Fallon
The Big Sky Jim Deakins
The Bad and the Beautiful Jonathan Shields Izendatua - Gizonezko aktore onenaren Oscar saria
1953 The Story of Three Loves Pierre Narval ("Equilibrium" atala)
The Juggler Hans Muller
Act of Love Robert Teller
1954 20,000 Leagues Under the Sea Ned Land
1955 The Racers Gino Borgesa
Ulysses Ulises
Man Without a Star Dempsey Rae
The Indian Fighter Johnny Hawks
1956 Lust for Life Vincent van Gogh Izendatua - Gizonezko aktore onenaren Oscar saria
1957 Top Secret Affair Melville A. Goodwin
Gunfight at the OK Corral Doc Holliday
Paths of Glory Dax koronela
1958 The Vikings Einar
1959 Last Train from Gun Hill Matt Morgan
The Devil's Disciple Richard "Dick" Dudgeon
Operation Petticoat Welding Seaman kredituetan agertu gabe
1960 Strangers When We Meet Larry Coe
Spartacus Espartako
1961 Town Without Pity Major Garrett
The Last Sunset Brendan "Bren" O'Malley
1962 Lonely Are the Brave John W. "Jack" Burns
Two Weeks in Another Town Jack Andrus
1963 The Hook P.J. Briscoe
The List of Adrian Messenger George Brougham, Vicar Atlee, Mr. Pythian, Arthur Henderson
For Love or Money Donald Kenneth "Deke" Gentry
1964 Seven Days in May Jiggs Casey koronela
1965 In Harm's Way Paul Eddington komandantea
The Heroes of Telemark Dr Rolf Pedersen
1966 Cast a Giant Shadow Mickey Marcus koronela
Is Paris Burning? George Patton jenerala
1967 The Way West William J. Tadlock
The War Wagon Lomax
1968 A Lovely Way to Die Jim Schuyler
The Brotherhood Frank Ginetta
The Legend of Silent Night Ahotsa Telefilma
1969 The Arrangement Eddie Anderson
1970 There Was a Crooked Man... Paris Pitman Jr.
1971 To Catch a Spy Andrej
The Light at the Edge of the World Will Denton
A Gunfight Will Tenneray
1972 The Master Touch Steve Wallace
The Special London Bridge Special Telefilma
1973 Scalawag Peg Zuzendaria ere
Strange Case of Dr. Jekyll and Mr. Hyde Dr. Jekyll eta Mr. Hyde Telefilma
1974 Mousey George Anderson Telefilma
1975 Posse Howard Nightingale Zuzendaria, ekoizlea eta gidoilari kidea ere
Once Is Not Enough Mike Wayne
1976 Victory at Entebbe Hershel Vilnofsky Telefilma
Arthur Hailey's the Moneychangers Alex Vandervoort Telesaila (4 atal)
1977 Holocaust 2000 Robert Caine
1978 The Fury Peter Sandza
1979 The Villain Cactus Jack
1980 Saturn 3 Adam
Home Movies Dr. Tuttle "The Maestro"
The Final Countdown Matthew Yelland kapitaina
1982 The Man from Snowy River Harrison/Spur
Remembrance of Love[5] Joe Rabin Telefilma
1983 Eddie Macon's Run Marzack
1984 Draw! Harry H. Holland Telefilma
1985 Amos[6] Amos Lasher Telefilma
1986 Tough Guys Archie Long
1987 Queenie David Konig Telefilma
1988 Inherit the Wind Matthew Harrison Brady Telefilma
1991 Oscar Eduardo Provolone
Veraz/Welcome to Veraz[7] Quentin
Tales from the Crypt Kalthrob jenerala Telesaila: "Yellow" atala
1992 The Secret Mike Dunmore Telefilma
1994 Greedy Joe McTeague
Take Me Home Again Ed Reece Telefilma
1996 The Simpsons Chester J. Lampwick Ahotsa "The Day the Violence Died" atalean
1999 Diamonds Harry Agensky
2000 Touched by an Angel Ross Burger Telesaila: "Bar Mitzvah" atala
2003 It Runs in the Family Mitchell Gromberg Michael Douglas eta Cameron Douglas ere agertzen dira filmean
2004 Illusion Donald Baines
2008 Empire State Building Murders[8] Jim Kovalski Telefilma

Ekoizle

aldatu
 
Paths of Glory, 1957
 
Spartacus, 1960
Urtea Filma Ekoiztetxea Banatzailea
1955 The Indian Fighter Bryna Productions United Artists
1956 Spring Reunion Bryna Productions United Artists
1957 Lizzie Bryna Productions Metro-Goldwyn-Mayer
1957 The Careless Years Bryna Productions / Michael Productions United Artists
1957 Ride Out for Revenge Bryna Productions United Artists
1957 Paths of Glory Bryna Productions / Harris-Kubrick Pictures Corporation United Artists
1958 The Vikings Brynaprod / Curtleigh Productions United Artists
1959 Tales of the Vikings Brynaprod United Artists Television
1959 The Devil's Disciple Brynaprod / Hecht-Hill-Lancaster Films United Artists
1959 Last Train from Gun Hill Bryna Productions / Wallis-Hazen Productions Paramount Pictures
1960 Spartacus Bryna Productions Universal-International Pictures
1960 Strangers When We Meet Bryna Productions / Quine Productions Columbia Pictures
1961 The Last Sunset Brynaprod Universal-International Pictures
1962 Lonely Are the Brave Joel Productions Universal-International Pictures
1963 The List of Adrian Messenger Joel Productions Universal-International Pictures
1964 Seven Days in May Joel Productions / John Frankenheimer Productions / Seven Arts Productions Paramount Pictures
1966 Seconds Douglas and Lewis Productions / Joel Productions / John Frankenheimer Productions / Gibraltar Productions Paramount Pictures
1966 Grand Prix Douglas and Lewis Productions / Joel Productions / John Frankenheimer Productions / Cherokee Productions Metro-Goldwyn-Mayer
1968 The Brotherhood Bryna Productions / Martin Ritt Productions / The Brotherhood Company Paramount Pictures
1971 To Catch a Spy Ludgate Films / Les Films de la Pléiade / Capitole Films
1971 A Gunfight The Bryna Company / Joel Productions / Harvest Productions / Thoroughbred Productions Paramount Pictures
1971 The Light at the Edge of the World The Bryna Company / Bryna Productions / Jet Films / Triumfilm
1971 Summertree The Bryna Company / Bryna Productions Columbia Pictures
1973 Scalawag The Bryna Company Paramount Pictures
1975 Posse The Bryna Company / Zeeuwse Maatschappij Paramount Pictures
1980 The Final Countdown The Bryna Company / Film Finance Group United Artists
1983 Something Wicked This Way Comes The Bryna Company / Walt Disney Productions Buena Vista
1984 Draw! The Bryna Company / Astral Film Productions Home Box Office
1985 Amos The Bryna Company / Vincent Pictures Columbia Broadcasting System
1986 Tough Guys The Bryna Company / Touchstone Pictures / Silver Screen Partners II Buena Vista

Erreferentziak

aldatu
  1. a b c d e f g h i Lizarralde, Mikel. Kirk Douglas hil da. Berria, 2020ko otsailak 6, CC BY-SA 4.0, berria.eus (Noiz kontsultatua: 2022-4-13).
  2. Kirk Douglas. imdb.com (Noiz kontsultatua: 2022-4-13).
  3. The Walls of Jericho (1948). Movies & TV Dept, The New York Times, movies.nytimes.com (Noiz kontsultatua: 2022-4-13).
  4. Laws, Zach; Beachum, Chris. Kirk Douglas movies: 15 greatest films, ranked worst to best, include 'Lust for Life,' 'Spartacus,' 'Paths of Glory'. Gold Derby, Penske Business Media, LLC, goldderby.com (Noiz kontsultatua: 2022-4-13).
  5. Picks and Pans Review: Remembrance of Love. people.com (Noiz kontsultatua: 2022-4-13).
  6. "Amos," with Kirk Douglas and Elizabeth Montgomery. Los Angeles Times, articles.latimes.com (Noiz kontsultatua: 2022-4-13).
  7. Veraz (1990). The New York Times, Baseline & All Movie Guide, archive.today (Noiz kontsultatua: 2022-4-13).
  8. Meurtres à L'Empire State Building. BFI (Noiz kontsultatua: 2022-4-13).

Kanpo estekak

aldatu