Kareliako Errepublika
Kareliako Errepublika edo Karelia[1] (errusieraz: Респу́блика Каре́лия, translit.: Respublika Karelia; karelieraz: Karjalan Tazavalda; finlandieraz: Karjalan tasavalta; veperaz: Karjalan Tazovaldkund) Errusiako subjektu federal bat da, errepublika bat zehazki, Ipar-mendebaldeko Barruti Federalean kokaturik dagoena. 172.400 km²ko eremua du, eta 2010ean 643.548 biztanle zituen[2]. Hiriburua Petrozavodsk da.
| Kareliako Errepublika | |||
|---|---|---|---|
 Errusia | |||
 | |||
| |||
| Ereserkia | |||
Anthem of the Republic of Karelia (en)  | |||
| Administrazioa | |||
| Izen ofiziala | Карелия | ||
| Estatu burujabe | Errusia | ||
| ISO 3166-2 | RU-KR | ||
| Hiriburua | Petrozavodsk | ||
| Head of the Republic of Karelia (en) | Arthur Parfenčikov (en) | ||
| Geografia | |||
| Koordenatuak | 63°49′N 33°00′E / 63.82°N 33°E | ||
 | |||
| Azalera | 172.400 km² | ||
| Mugakideak | Leningrad oblasta, Vologda oblasta, Arkhangelsk oblasta, Murmansk oblasta, Ipar Ostrobotnia, Kainuu, Ipar Karelia, Hego Karelia eta Lappi | ||
| Demografia | |||
| Biztanleria | 609.071 (2021eko urtarrilaren 1a) −8.985 (2019) | ||
| Dentsitatea | 3,53 bizt/km² | ||
| Hizkuntza ofiziala | errusiera | ||
| Ordu eremua | Moskuko Ordua, UTC+03:00 eta Europa/Mosku | ||
| Matrikula | 10 | ||
| gov.karelia.ru | |||
Geografia aldatu
Kareliako Errepublika Errusiako ipar-mendebaldean dago, Itsaso Zuriaren eta Itsaso Baltikoaren arroak hartuz. Iparraldean Murmansk oblastarekin du muga, iparralde, ipar-ekialde eta ekialdean Itsaso Zuriarekin, ekialdean Arkhangelsk oblastarekin, hegoaldean Vologda eta Leningrad oblastekin, eta mendebaldean Finlandiarekin.
Glaziar lurra da, ordokia. Lurraldearen lekurik garaienak, Nuoronen mendiak, 578 m ditu. 43.643 aintzira daude, eta zohikaztegi ugari dago[3]. Lurraldearen bi heren konifero eta urki basoz estalirik daude. Europako lakurik handienak ditu mugetan: Ladoga eta Onega. Errepublikan dauden 27.000 bat ibaien artean, Vodla eta Kem dira ipagarrienak.
Ekonomia aldatu
Lurra eta klima ez dira egokiak nekazaritza indartsua izan dadin, negua hotza izaten baita, eta uda euritsua. Ekonomiaren oinarri nagusiak basogintza eta zur industria dira. Industrian alkaterna, trementina, papera eta zelulosaren ekoizpena nabarmentzen dira. Ontziolak ere daude. Porfirio, diabasa, marmol, uranio eta torio meatze handiak ditu.
Historia aldatu
Kareliarrak hizkuntzaz eta leinuz ugro-finlandiarren ahaideak dira. XIV. mendean Karelia suediar eta errusiarren artean banatu zen. XVIII. mendean, berriz, Errusiak beretu zuen erabat. 1923an errepublika autonomo bihurtu zen Sobiet Batasunaren barruan. 1939an handik hasi zuten sobietarrek Finlandiaren konkista, Neguko Gerrari hasiera emanez. Bigarren Mundu Gerran finlandiarrek eta alemaniarrek konkistatu zuten, baina sobietarrek 1944an berriro hartu zuten.
Demografia aldatu
2010ean Kareliak 643.548 biztanle zituen. %82,2 errusiarrak ziren eta %7,4 kareliarrak[2]. Erlijio nagusia kristautasun ortodoxoa da[4].
| Talde etnikoa |
1926ko errolda1 | 1939ko errolda | 1959ko errolda | 1970ko errolda | 1979ko errolda | 1989ko errolda | 2002ko errolda | 2010ko errolda | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kopurua | % | Kopurua | % | Kopurua | % | Kopurua | % | Kopurua | % | Kopurua | % | Kopurua | % | Kopurua | % | |
| Errusiarrak | 153.967 | %57,2 | 296.529 | %63,2 | 412.773 | %62,7 | 486.198 | %68,1 | 522.230 | %71,3 | 581.571 | %73,6 | 548.941 | %76,6 | 507.654 | %82,2 |
| Kareliarrak | 100.781 | %37,4 | 108.571 | %23,2 | 85.473 | %13,0 | 84.180 | %11,8 | 81.274 | %11,1 | 78.928 | %10,0 | 65.651 | %9,2 | 45.570 | %7,4 |
| Bielorrusiarrak | 555 | %0,2 | 4.263 | %0,9 | 71.900 | %10,9 | 66.410 | %9,3 | 59.394 | %8,1 | 55.530 | %7,0 | 37.681 | %5,3 | 23.345 | %3,8 |
| Ukrainiarrak | 708 | %0,3 | 21.112 | %4,5 | 23.569 | %3,6 | 27.440 | %3,8 | 23.765 | %3,2 | 28.242 | %3,6 | 19.248 | %2,7 | 12.677 | %2,0 |
| Finlandiarrak | 2.544 | %0,9 | 8.322 | %1,8 | 27.829 | %4,2 | 22.174 | %3,1 | 20.099 | %2,7 | 18.420 | %2,3 | 14.156 | %2,0 | 8.577 | %1,4 |
| Vepsak | 8.587 | %3,2 | 9.392 | %2,0 | 7.179 | %1,1 | 6.323 | %0,9 | 5.864 | %0,8 | 5.954 | %0,8 | 4.870 | %0,7 | 3.423 | %0,5 |
| Besteak | 2.194 | %0,8 | 20.709 | %4,4 | 29.869 | %4,5 | 20.726 | %2,9 | 19.565 | %2,7 | 21.505 | %2,7 | 25.734 | %3,6 | 16.422 | %2,7 |
Ikus, gainera aldatu
Erreferentziak aldatu
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2014/03/18 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ Exonimia: Errusia Euskaltzaindia.net
- ↑ a b «Всероссийская перепись населения 2010 года. Том 1 2010eko Errusiako erroldaren emaitzak, 1. liburukia» Gks.ru
- ↑ Karelia[Betiko hautsitako esteka] Global.britannica.com
- ↑ Karelia Berriaren Estilo Liburua. Berria.info
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q1914
Multimedia: Republic of Karelia / Q1914
 |
Artikulu hau Errusiako geografiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. |