Isidoro Uribesalgo
Isidoro Uribesalgo Guruzeta (Aretxabaleta, 1873ko apirilaren 4a - Donostia, 1928ko maiatzaren 8a)[1] eskultore gipuzkoarra izan zen. Eskultore neoklasikoa zen[2] eta teknika oso garatua zeukan. Erlijio gaietako eskultura ugari egin zituen, baina baita bestelakoak ere, pertsona zibilen bustoak esate baterako. Hainbat urtez Erroman eta Parisen bizi izan zen. Uribesalgoren lanak Gipuzkoako hainbat tokitan aurkitzen dira.
| Isidoro Uribesalgo | |
|---|---|
| Bizitza | |
| Jaiotza | Aretxabaleta, 1873ko apirilaren 4a |
| Herrialdea |  Gipuzkoa, Euskal Herria |
| Heriotza | Donostia, 1928ko maiatzaren 8a (55 urte) |
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | euskara gaztelania italiera frantsesa |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | eskultorea |
Ibilbide artistikoa aldatu
.jpg)
-Monumento_a_Andr%C3%A9s_de_Urdaneta,_descubridor_de_la_ruta_mar%C3%ADtima_entre_Filipinas_y_Acapulco_(tornaviaje)-2.JPG)
Hasierak aldatu
Aretxabaletako Errotabarri errotan jaio zen[3]. Txikitatik izan zuen buztinarekin lan egiteko zaletasuna eta 13 urte zituela Gasteizko Arte eta Ofizio eskolan sartu zen. Hiru ikasturte egin zituen bertan eta marrazkigintzan trebatu zen gehienbat. 1889ko udan Felipe Arrese otxandiotarraren tailerrean zura lantzen aritu zen[4] eta bertan Eskoriatzako San Pedro elizan dagoen Amabirjinaren estatua egin zuen.
Italiako egonaldia aldatu
1890. urtean Julian Zaloña osabarekin Erromara joan zen hango kultura eta tradizio klasikoa ezagutzeko asmoz. Hainbat urte egin zituen Italian, ez soilik Erroman, baita Florentzian eta Carraran ere. Erromako marianisten laguntzaz Arte Ederren Institutuan sartu zen eta baita San Luccako akademian ere. Eskultura teknika berriak ikasi zituen eta beste lehengai batzuk landu zituen, marmola bereziki. Michelangeloren eta Berniniren eskulturak hartu zituen eredu[2]. Soldadutza egiteko deitu ziotenean berriz ere marianistek lagunduta Vatikanoko Suitzar Guardian sartu zen eta horrela Erroman jarraitzea lortu zuen[1].
1896. urtean Aretxabaletara itzuli zen baina Gipuzkoako Foru Aldundiarengandik hiru urtetako pentsioa eskuratu zuen eta Italiara itzuli zen ikasketetan sakontzera. Hiru urteren buruan itzuli zenean tailer inprobisatu bat ezarri zuen Aretxabaletan baina 1899an Aldundiaren beste beka bat lortu eta Parisen polikromia ikastaro bat egitera joan zen. Bi urte egin zituen Frantziako hiriburuan[5].
Gipuzkoara itzulera aldatu
Paristik itzuli zenean herriko parrokiarako "kristo etzana" zizelkatu zuen[1]. Gipuzkoako Aldundiaren beka justifikatzeko erakundearentzako hainbat lan egin zituen, denetan ezagunena Andres Urdanetaren estatua, Ordizian dagoena[6]. 1904an inauguratu zen eskultura. Urte berean Donostiako kaian dagoen San Pedro Apostoluaren elizarako Pietatea egin zuen.
1907an familiarekin Donostiara joan zen bizitzera, Ategorrieta auzora, eta hiriburuko elizetarako eskulturak egiten jarraitu zuen.
1928ko maiatzaren 8an hil zen. Zurezko pieza bat arbastatzerakoan zauri bat egin zuen eta tetanos infekzio baten eraginez egun gutxitara hil zen[7].
Bizitza pertsonala aldatu
1904an Jeronima Sarasaterekin ezkondu zen eta bost seme alaba izan zituen; Juan, Justino, Juliana, Josefa Ignacia eta Maria Dolores[5].
Lanak aldatu
Honako hauek dira Isidoro Uribesalgoren lanik ezagunenak:[4]
- Joanes Bataiatzailea - San Joan Bataiatzailearen eliza (Arrasate), 1903[8]
- Fermín Calbetónen bustoa - Deban, 1903
- Andres Urdanetaren estatua - Ordizian, 1904
- Pietatea - San Pedro Apostuluaren kapera (Donostia), 1904
- Hainbat lan - San Ignazio eliza (Donostia), 1907
- Jesukristo etzana - Andre Mariaren Jasokundearen eliza (Aretxabaleta)
- Mandaseko dukearen panteoiko aingerua - Andre Mariaren Jasokundearen eliza (Errenteria)[9]
- Pedro Biteriren monumentoa - Arrasaten
- Andres Urdanetaren estatuaren beste bertsio bat Gipuzkoako Foru Aldundiarentzako, 1914
Biografia liburua aldatu
Aitor Antxia idazle eta historiagile aretxabaletarrak Isidoro Uribesalgoren biografia azaltzen duen liburua idatzi zuen. I. Uribesalgo du izena eta 2017. urtean aurkeztu zuen herrian[10][11].
Erreferentziak aldatu
- ↑ a b c Aitor Antxia Leturia. (2017). I. Uribesalgo. .
- ↑ a b Leturia, Aitor Antxia; Leturia, Kepa Antxia; Elizburu, Amaia Murgiondo. (2017). «Artista euskaldunak Erroman (1865-1915)» Boletín de la Real Sociedad Bascongada de Amigos del País 73 (1-2) ISSN 0211-111X. (Noiz kontsultatua: 2022-01-21).
- ↑ «Isidoro Uribesalgoren gaineko liburuxka herritarren eskura dago - Aretxabaleta» Goiena.eus (Noiz kontsultatua: 2022-01-23).
- ↑ a b «Uribesalgo Guruceta, Isidoro - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2022-01-21).
- ↑ a b (Gaztelaniaz) «La escultura 'bartoliniana' de Isidoro Uribesalgo» El Diario Vasco 2017-05-06 (Noiz kontsultatua: 2022-01-21).
- ↑ «Andres de Urdaneta (Ordizia)» www.ingeba.org (Noiz kontsultatua: 2022-01-21).
- ↑ «Isidoro Uribesalgo Guruceta | Real Academia de la Historia» dbe.rah.es (Noiz kontsultatua: 2022-01-21).
- ↑ (Gaztelaniaz) «Un desván rebosante de arte» El Diario Vasco 2012-11-18 (Noiz kontsultatua: 2022-01-21).
- ↑ (Gaztelaniaz) «Una jubilación a los 78 años» El Diario Vasco 2016-04-15 (Noiz kontsultatua: 2022-01-21).
- ↑ «AITOR ANTXIA LETURIA: "I. URIBESALGO" LIBURUAREN AURKEZPENA» Aretxabaletako Udala (Noiz kontsultatua: 2022-01-21).
- ↑ «Isidoro Uribesalgo eskultorearen gaineko liburuxka argitaratuko dute - Aretxabaleta» Goiena.eus (Noiz kontsultatua: 2022-01-23).
Datuak: Q110638158
