Wikipedia

Giza Garapenaren Txostena

(«Human Development Report» orritik birbideratua)

Giza Garapenari buruzko Txostena (ingelesez, HDR) Giza Garapenaren Indizeari buruzko txostena da, Garapenerako Nazio Batuen Programaren Giza Garapenari buruzko Txostenaren Bulegoak argitaratua.[1]

Giza Garapenaren Txostena herrialdeka, 2020

Historia aldatu

Mahbub ul Haq ekonomialari pakistandarrak eta Amartya Sen Nobel saridun indiarrak kaleratu zuten txostena 1990ean.[2]

Giza Garapenari buruzko Txostena independentea da, Nazio Batuen Garapenerako Programak (NBGP) enkargatua, eta NBGPren Giza Garapenari buruzko Txostenaren Bulegoko kide, profesional eta akademiko garrantzitsuek hautatutako taldearen emaitza da. NBGPren administratzailearekiko independentea den txostena da, Mahbub ul Haq-ek iradoki zuenez. Hizkuntza askotara itzultzen da, eta urtero 100 herrialde baino gehiagotan argitaratzen da.[3]

2010eko Giza Garapenaren Txostena aldatu

Giza Garapenaren 2010eko Txostenak hiru indize berri aurkezten ditu.[4][5][6][7][8] Txosten berrian, halaber, indizeak kalkulatzeko metodologia aldatu zen metodo estatistiko hobeak erabiliz, eta parametro berriak ezarri ziren hazkundea eta garapena epaitzeko.

  • Giza Garapenaren Indizea (IHDI, ingelesezko siglen arabera), irizpide zorrotzen araberakoa: 2010eko txostenean HDI datuak aztertu ziren desberdintasunaren lentea erabiliz, eta HDI ren lorpenak doitu ziren diru-sarreren, osasunaren eta hezkuntzaren arteko desberdintasunak islatzeko.[9]
  • Genero Desberdintasunaren Indizea (GII): 2010eko txostenak genero-desberdintasunen beste neurri bat sartu zuen, amen heriotza-tasak eta emakumeak parlamentuetan duen ordezkaritza barne.
  • Pobreziaren Indize Multidimentsionala (MPI): 2010eko Txostenak pobreziaren neurri multidimentsional berri bat aurkeztu zuen. Pobreziaren ebaluazioak osatzen ditu, etxeko hainbat faktore aztertzean oinarritzen direnak: oinarrizko bizi-mailak, eskolatzea, edateko ura eta osasun-arreta. Kalkuluen arabera, 1.700 milioi pertsona inguru bizi dira pobrezia multidimentsionalean, gutxi gorabehera 1.300 milioi pertsona baino gehiago egunean 1.25 dolarrekin edo gutxiagorekin.

2020ko giza garapenari buruzko txostena aldatu

 
Giza Garapenaren Indizea herrialdeka, 2020

2020ko txostenak dio giza presio ikaragarriak sortu direla garai geologiko berri batean, Antropozenoan edo Gizakien Aroan. Hala, txostenak indize berri bat sartu du presio horien berri emateko: Presio bidezko Giza Garapenaren Indizea (PHDI), herrialde baten karbono dioxidoaren emisioak eta aztarna materiala barne hartzen dituena. Txostenaren hitzaurrean, NBGPko administratzaileak, Achim Steinerrek, esan zuen: "gizakiek inoiz baino botere handiagoa dute planetan. Etete-tenperaturen eta desberdintasunaren espiralaren (COVID-19) ondoren, bada garaia botere hori erabiltzeko aurrerabide gisa ulertzen duguna birdefinitzeko, non gure karbono- eta kontsumo-aztarnak ez baitaude ezkutatuta".[10]

Oso garatuta zeuden herrialde aberats asko erori egin ziren ingurumenean zuten eraginaren ondorioz; esaterako, Estatu Batuak, 45 leku jaitsi baitziren. Aldiz, aztarna arinagoak dituzten herrialdeek, hala nola Costa Ricak, Moldovak eta Panamak, indizea 30 bat lekutan igotzen dute.[11]

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ Nations, United. Reports (1990-2013) | Human Development Reports (HDR) | United Nations Development Programme (UNDP). Hdr.undp.org.
  2. ↑ History of the Human Development Report. United Nations Development Programme.
  3. ↑ United Nations Intellectual History Project. Unhistory.org.
  4. ↑ Indices & Data | Composite Indices | Human Development Reports (HDR) | United Nations Development Programme (UNDP). Hdr.undp.org.
  5. ↑ Media | 2011 Report Summary | Human Development Reports (HDR) | United Nations Development Programme (UNDP). Hdr.undp.org.
  6. ↑ Media | 2011 Report Summary | Gender inequality | Human Development Reports (HDR) | United Nations Development Programme (UNDP). Hdr.undp.org.
  7. ↑ International Human Development Indicators. Hdr.undp.org.
  8. ↑ Media | 2011 Report Summary | Multidimensional poverty | Human Development Reports (HDR) | United Nations Development Programme (UNDP). Hdr.undp.org.
  9. ↑ Media | 2011 Report Summary | Adjusting the HDI | Human Development Reports (HDR) | United Nations Development Programme (UNDP). Hdr.undp.org.
  10. ↑ «Broken societies put people and planet on collision course, says UNDP» UNDP December 15, 2020.
  11. ↑ Wamsley, Laurel. (December 15, 2020). «U.N. Report: In The Age Of Humans, 'The Dominant Risk To Our Survival Is Ourselves'» NPR.

Ikus, gainera aldatu

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Giza_Garapenaren_Txostena&oldid=8982274"(e)tik eskuratuta