Hirutako zeinutegi
Hirutako zeinutegia (zubereraz hirutako zeinütegia[1], zeinütegi hirurkuna[2], hiru püntako zeinützülia[3]) edo hiru puntako ezkila-dorrea Zuberoako eta bere inguruko eliza zenbaitek duten kanpai-horma da, kanpandorreren funtzio bera duena eta izenak dioen bezala hiru punta dituena.
Ezaugarriak
aldatuKanpandorre mota hau eraikitzen XVII. mendean hasi zen.
Hiru puntek erlijio katolikoaren Hirutasuna irudikatzen dutela esan dute ikertzaile batzuek[4]. Baina hori ez da uste zuzena, kalbarioa irudikatu nahi baitute. Horregatik hiru punten goialdean gurutzeak egon ohi dira; batzuetan puntak berdinak dira eta beste batzuetan erdialdekoa altuagoa da. Erdialdekoari "Kristoren pinakulua" deitzen zaio eta beste biei "lapurrenak"[5].
Geografikoki asko Zuberoan daude eta gainontzekoak ere auzolurretan, dela Euskal Herrian (Nafarroa Beherea) dela Okzitaniako Gaskoinian.
Hiru puntako kanpandorreen zerrenda
aldatuOsoa izan gabe, behean estilo honetako ezkila dorrea duten elizen zerrenda eskaintzen da.
Zuberoan
aldatu- Ainharbe.
- Altzürüküko San Martiko eliza.
- Astüeko eliza.
- Berroeta.
- Berrogaineko baseliza.
- Bildoze.
- Ezpeizeko eliza; zaharberritze lanetan XVII. mendekoak izan daitezkeen margoak topatu ziren.
- Gotaineko eliza, XVI. mendekoa eta sarritan eredu gisa aurkeztua.
- Idauzeko eliza, XVIII. mendekoa.
- Irabarneko eliza.
- Maule-Lextarre:
- Maule Gaineko Andere Dena Mariaren eliza, XIV. mendekoa. Erlijio Gerren garaietan 30 urtez katedrala izan zen.
- Berrauteko Donibaneko baseliza, hilerriaren erdian gordetzen dena.
- XVII. mendeko San Frantses lizeo pribatuko baseliza.
- Mendi.
- Mitikileko Santa Grazi, XVII. mendekoa.
- Muskildi: Oxkaxeko lepoko San Antoni, 1385etik bakearen aldeko erromesaldi leku ezaguna eta ikusgarria (706 m).
- Onizegaine.
- Onizepea.
- Sarrikotagaine.
- Sarrikotapea.
- Sohüta: Hoki auzoko baseliza.
- Sorhapürüko San Martin eliza.
- Ündüreineko eliza.
- Ürrüstoi: Done Lutzia, XIX. mendekoa.
- Zalgize.
- Zunharre.
Nafarroa Beherean
aldatu- Ibarreko XV. mendeko Jasokundeko baseliza.
Okzitanian
aldatu- Anhòs (Bearno).
- Sent Jàguen (Landak): Done Jakue Nagusia.
- Vièlanava de Navarrencs (Bearno).
Desagertutakoak
aldatu- Lehuntze (Lapurdi): Prémontrés kongregazio katolikoaren abadetxeak zuberotar estiloko kanpandorrea izan zuen 1840tik 1986ra. 1839an tximista batek lehenago zegoena hondatu eta gero eraikia, bitxia zen Lapurdin halakoa topatzea eta 1986an lan batzuk egin behar zirela profitatuz herrialde honi dagokion estilokoa eraiki zuten.
- Urdiñarbe (Zuberoa): XII. mendeko San Mixelek hiru puntako ezkila dorrea izan zuen baina erre egin zen.
Iturriak
aldatu- Églises à clocher trinitaire, Gilbert Desport, Ekaina, Donibane Lohizune, 111. zkia., 2009ko 3.a.
Zuberoako elizen galeria
aldatu-
San Frantses lizeoko baseliza Maule-Lextarren
Erreferentziak
aldatu- ↑ Allande Sokarros, Xiberoko xendak. 36 ebilaldi Eüskal Herrian, Zuberoako Herri Elkargoa, Maule-Lextarre, 2005. Ikus 26.or.
- ↑ Luistxo. (2022-06-19). Elizako zeinütegi hirurkuna adierazten duen seinalea.. (Noiz kontsultatua: 2022-06-21).
- ↑ Ziunta mahai-jokoa, Uhaitza, Mendikota, 1997.
- ↑ Philippe Veyrin: Les Basques, 241.or. Arthaud, 1975eko abenduaren 20a. ISBN 2-7003-0038-6.
- ↑ Églises à clocher trinitaire, Gilbert Desport, Ekaina, Donibane Lohizune, 111. zkia., 2009ko 3.a. Ikus 163-174.or.