Himen
Himena edo emamintza[1] baginaren zuloko muki-mintzezko tolestura txikia da.[2] Aluaren edo kanpoko genitalen zati da, eta, egiturari dagokionez, baginaren antzekoa da.[3][4]
| Himen | |
|---|---|
 | |
| Xehetasunak | |
| Honen parte | Alua |
| Identifikadoreak | |
| Latinez | hymen |
| MeSH | eta A10.615.550.368 A05.360.319.779.479 eta A10.615.550.368 |
| TA | A09.1.04.008 |
| FMA | 20005 |
| Terminologia anatomikoa | |
Harreman sexualen eta erditzearen ondorioak askotarikoak dira. Himena nahikoa elastikoa bada, ia bere jatorrizko egoerara itzul daiteke. Beste kasu batzuetan, hondarrak egon daitezke (carunculae myrtiformes), edo erabat desagertu daiteke sarpenen ondorioz.[5] Horrez gain, gaixotasuna, lesioa, azterketa medikoa, masturbazioa edo ariketa fisikoaren ondorioz, himena zulatu daiteke.[4][5]
Eraketa aldatu
Hasieran, umekiaren garapenean, baginak ez du inongo irekitzerik. Bagina estaltzen duen geruza mehea jaio aurretik partzialki irekitzen da. Tamaina eta forma asko aldatzen dira emakumez emakume. Jaiotzean, sexu femeninoko haur gehienek himena dute, ehuna erabat banatzen baita oraindik umetokian dagoela. Emakume gehienak zulatu gabeko himen batekin jaiotzen dira.
Obstetrak, jaioberriaren bulbaren baldintzak aztertzen ditu, bere himena egoera ezin hobean dagoela baieztatzeko. Haurrak himena itxita badu, horrela geratuko da lehen hilerokora arte (berez, hau ez da oso ohikoa). Horrelakoetan, litekeena da hilekoa gorputzetik kanpora aske ez joatea. Hori mingarria izateaz gain, ebakuntza kirurgikoa behar duten konplikazioak ere izan ditzake.
Pubertaroa baino lehen, bulbaren ehunak oso hauskorrak eta argalak izaten dira. Ehun horiek tentsio handian jartzen dituen edozein jarduerak himena zula dezake eta, beraz, min eman. Horrela, gazte askok jarduera fisikoak egitean, zaldian ibiltzean, tanpoiak jartzean edo kentzean edo masturbatzean minari kalte egiten diote. Baliteke neska batek hori gertatzen dela ez jabetzea, batez ere gertakarian zehar odolik edo minik ez badago.
Emakume batzuek behin baino gehiagotan zulatzen dute himena. Batzuk aski elastikoak dira himen zulatu gabe baginan sar dadin. Hori baginaren dilatazioa pixkanaka behatzekin edo beste objektu batzuekin denbora-tarte luze batean gertatzen bada gertatzen ohi da. Badaude erditze-gelara himena ukigabe dutela iristen diren haurdun dauden emakumeen kasuak, eta, beraz, medikuak umearen jaiotza errazteko zulatu egin behar du.
Histologia aldatu
Himena egitura konjuntibo-fibroelastiko batek osatzen du, oso baskularizatua eta inerbatua, mukosaz estalia dagoena. Geruza fibroelastiko hau izugarri aldatzen da bere garapenari dagokionez, eta himenaren trinkotasunaren eta elastikotasunaren arduraduna da.
Motak aldatu
Himen arruntak edo tipikoak aldatu
Himen arruntak zuloa erdian, gorantz edo erdialdera dutenak dira. Horrela, hiru motatako himen tipikoak daude: anularra, erdi anularra eta labiala. Legezko azterketa mediko ginekologikoetan, himenik ohikoena dilatagarria da.
- Anularra. Erdiko zulo bat du, mintz batez inguratua, gutxi gora-behera antzeko zabalera duena. Bere ahulguneak erlojuaren karatulako 2, 5, 7 eta 10ean daude.
- Semanularra. Zuloa goiko zatira mugitzen da, eta, beraz, azpian mintzeko erdibitzailepean geratzen da. Bere ahulguneak 4 eta 8 puntuetan ditu.
- Labiala. Zulo luze bat du erdiko lerroan, norabide sagitalekoa, alde batean eta bestean mintza duela, ezpainen antzera. Bere ahulguneak 6 eta 12 puntuetan daude.
- Zerrendatua edo ferratua
- Izar antzekoa
- Tag himeneala. Tipikoen aldaera bat da: himen-ehuna edo muki-eszendentziak agertzen dira, jaioberrietan maizago ikusten direnak. Gero desagertu egiten dira, amak haurdunaldian dituen hormonak aldatzean.[6]
Ohiz kanpoko himenak edo atipikoak aldatu
Himen atipikoek mota askotako aldaerak hartzen dituzte, ohiko himenen deskribapen sinpletik at daudenak. Ohikoenen artean hurrengoak daude:
- Bizulatua, septatua edo tabikatua (bi zulaketekin). Trenkada horizontal edo bertikal bat du, zuloa bitan banatzen duena.
- Ferra buxatua.
- Hipertrofiatua (oso handia).
- Zulatu gabeko himena. Himenak bagina erabat ixten duen egoera. Izan daiteke sortzetikoa, eta orduan egoera hori pubertaroan nabarmenduko da klinikoki: amenorrea primarioa (hilekorik ez dago), sabelpeko min ziklikoa, hilero-hilero sumatzen dena, hilekoetako odola umetoki barruan pilatuz (hematometra esaten zaio), edo tronpetan bestela (hematosalpinx edo tronpako hematoma), azkenik odola baginan pilatzeraino (hematokolposa). Ebakuntza kirurgikoa ezinbestekoa da, himenean zulo iraunkor bat irekitzeko.[7] Zulatu gabeko himena sortzetiko malformazio arraroa da, eta sexu femeninoko jaioberrien % 0,1ean gertatzen da.[8]
- Trifoliatua (hiru tolesturakoa).
- Multifoliatua (hainbat tolesturatakoa).
- Koroliformea (lore baten korolaren antzekoa). Luzapenak ditu, bata bestearen gainean jartzen diren petalo moduan.
Himen malgua aldatu
Himen malgu edo zabalgarriak zakila edo hatzak himena zulatu gabe igarotzea ahalbidetzen duen zulo bat du, eta, behin hura edo haiek erretiratzen direnean, ohiko dimentsioetara itzultzen da. Bere osaeran zuntz elastiko gehiago izateak malgutasun handia ematen dio. Fisiologikoki, baldintza honen ondorioz, lehen eta ondorengo sexu-harremanetan, himenaren zuloa zakila erraz sartzeko bezain luzea da. Beraz, bere integritatea mantentzen du. Hau, batez ere, 13 eta 16 urte bitarteko neskengan gertatzen da.
Himen zulo zabalarekin aldatu
Zulo zabala duen himenak ere mintz osoa du, baina, aldiz, zuloak diametro anormalki handia du. Izaera hori sortzetikoa izan daiteke, edo dilatazio motel, errepikatu eta progresiboen bidez lor daiteke.
Himen artifiziala aldatu
Himen artifiziala gaur egun munduan zehar merkaturatzen da. Produktu hau, albuminaz osatutako likido gorri bat askatzen duen mintz gelatinoso batez osatuta dago, harreman sexuala baino hogei minutu lehenago jartzen dena. Honela, himenaren haustura itxurak egiten du eta bikoteari emakumearen birjintasuna bermatzen du.[9]
Bere merkatu nagusienetako bat Txina izan zen (non Internet bidez saltzen zuten), baina bere osagaiengatik arriskutsutzat hartua izan ondoren herrialdeko agintariek debekatu egin zuten.[9] Bere erabilera dela eta, zenbait islamiar herrialdetan bere salmentak heriotza zigorraz zigortzen dute.[10]
Harreman eta abusu sexualekin duen lotura aldatu
Himena izateak edo ez izateak ez du adierazten emakumeak koitoa izan duen ala ez. Ezin da egiaztatu, azterketa fisiko soil batekin, emakume batek koitorik edo beste sexu-esperientziarik izan duen. Esan bezala, emakume gutxi jaiotzen dira mintz batekin baginaren barruan, eta, beraz, ezin da esan himenik ez izatea emakumeak sexu-harremanak izan izanaren zantzua denik.
Himena baginan zerbait sartzen denean ez da desagertzen. Zulatu gabe luza daiteke. Adibidez, emakume batek masturbazioan baginan bi hatz sartzen baditu, bere himena oraindik zulatu daiteke lehen aldiz harreman sexualak dituenez, zakil bat bi hatz baino lodiagoa izaten baita. Era berean, sexu baginala izan duen emakume batek himenaren ehun-arrastoak izan ditzake. Hondakin horiek ez dute inolako minik sortzen koitoan.
Baginan sexu-jostailuak sartzean, koitoan posizio desberdinak probatzean, edo emakumearen egungo sexu-bikoteak aurreko bikotekideek baino zakil lodiagoa badu, himena berriro zulatu daiteke, edo lehen aldiz zulatu.
Ginekologo batek nerabe aurreko neskak eta nerabeak sexu-abusuaren ebidentziak bilatuz aztertzen dituenean, himenean zauriak edo zuloak bilatuko ditu. Hala ere, badira himenik gabe jaiotzen diren emakumeak, eta, kasu horretan, beharrezkoa izango da abusu horren beste zantzu batzuk bilatzea.
Kultura-ohiturak aldatu
Gizateriaren historian zehar, himenaren kontserbazioak kulturaz kultura garrantzi handiagoa edo txikiagoa izan du. Kolonaurreko Amerikan, Inken Inperioan, runentzat (eskala sozial baxuko gizon eta emakumeentzat) ez zuen batere garrantzirik. Aitzitik, galtzeak emakumea desiratua izatearen sintoma zen, eta, emakumeak haurra izatera iristen bazen, ugalkortasuna berresten zuen, eta runen artean kotizatutako emakume bihurtzen zen. Noblezian, bereziki Inti eguzkiaren jainkoari sagaratutakoen artean, birjintasunaren kontserbazioa (himena) funtsezkoa zen.
Batzuek himenari birjintasunaren sinbolo gisa ematen dioten balioa dela eta, badira kultura batzuk non himen zulatugabe bat ez duten emakumeak himenoplastiak (himenaren kirurgia berreraikitzailea) egiten dituzten, bereziki ezkondu aurretik. Praktika hau aspaldiko, eta jada Zelestina (1499) gaztelaniazko literaturaren lan klasikoan agertu zen.
Afrikako eta Latinoamerikako zenbait kulturatan oraindik ere 2 eta 8 urte bitarteko neskatoak infibulatzen dituzte, emakumeen himena eta birjintasuna zaintzeko modu gisa. Operazioa sendalari edo emagin batek anestesiarik gabe egiten du, eta ablazio batean datza (klitoridektomia deritzona), eta, ondoren, bagina-itxitura iraunkor bat. Irekidura txiki bat baino ez dute uzten gernua eta hilekoaren odola igortzeko. Bulba labana batekin irekitzen dute ezkondu edo erditu aurretik. Emakumeen genitalen mutilazioaren praktika horrek, besteak beste, gernu-, ginekologia- eta psikologia-konplikazioak, kisteak, GIBaren hedapena eta haurdunaldiko konplikazioak eragiten ditu, eta emakumeen eta nesken giza eskubideen urraketatzat jotzen dute.[11] 2016an, Nazio Batuek gai hori lehentasuntzat hartu zuten Garapen Jasangarrien Helburuen artean, eta praktika horrekin amaitzeko 2030. urtea ezarri zuten erreferentzia gisa.[12][13]
Himena duten ugaztunak aldatu
Hainbat ugaztun-espezietako emeek, gizakiaz gain, himenak dituzte:
- bobidoak
- kamelidoak, alpakak eta llamak bezala.
- akuriak
- txinpantzeak eta beste primate batzuk, hala nola, lemurrak.
- elefanteak
- ekinoak
- fokak
- hienak
- manatiak
- odontozetoak (horzdun zetazeoak)
- arratoiak
Erreferentziak aldatu
- ↑ «Zehazki - UPV/EHU» www.ehu.eus (Noiz kontsultatua: 2022-03-22).
- ↑ Euskalterm: [Hiztegi Terminologikoa] [1991]
- ↑ Emans, S. Jean. (2000). Physical Examination of the Child and Adolescent". in: Evaluation of the Sexually Abused Child: A Medical Textbook and Photographic Atlas. (2. argitaraldia) Oxford University Press, 61-65 or..
- ↑ a b (Ingelesez) Perlman, Sally E.; Nakajyma, Steven T. and Hertweck, S. Paige. (2004). Clinical protocols in pediatric and adolescent gynecology. Parthenon, 131 or. ISBN 1-84214-199-6..
- ↑ a b Knight, Bernard. (1997). Simpson's Forensic Medicine. (11. argitaraldia) Londres: Arnold, 114 or. ISBN 0-7131-4452-1..
- ↑ (Gaztelaniaz) Martínez Blanco J, Lombraña Álvarez E, Suárez Castañón C, Serrano Acebes P.. (2013). «Tag himeneal» Rev Pediatr Aten Primaria (15): 59-61..
- ↑ Euskalterm: [Ginekologia Hiztegia] [2015]
- ↑ (Gaztelaniaz) Jarabo García MT, García Morán JI. (2013). «Hematocolpos secundario a himen imperforado. Causa infrecuente de masa abdominal» Rev Pediatr Aten Primaria 15 (339): e165-e168..
- ↑ a b (Gaztelaniaz) «Prohíben en China la venta de un himen artificial por riesgo de infecciones» ABC 2012-02-01.
- ↑ (Gaztelaniaz) «Vuelve a ser virgen con este himen artificial (Actualizado)» No Puedo Creer 2009-10-6.
- ↑ (Gaztelaniaz) MOE. Mutilación genital femenina: Nota de Prensa. .
- ↑ (Gaztelaniaz) «El Parlamento de la Unión Africana aprueba la prohibición de la mutilación genital femenina» Eldiario.es 2016-8-8.
- ↑ (Gaztelaniaz) «La mutilación genital femenina sigue siendo una práctica extendida en Colombia» Servicio de Noticias de las Naciones Unidas 2016-2-8.
