Hatza sudur-zuloan sartze

Hatza sudur-zuloan sartzea, lagunartean mukiak kentzea, eta errinotilexia (grekotik, rhino "sudurra" + tillexis "hatza sartzeko ohitura"), sudurretik mukiak edo beste objektuak sudur-zuloetatik ateratzea da, hatz batekin edo beste edozein objekturekin. Oso ohitura arrunta da; inkesta eta ikerketa batzuek unibertsal gisa ere katalogatzen dute, eta gizabanakook egunean batez besteko lau aldiz sudurra zulatzen dugula adierazten dute.[1]

Hatza sudur-zuloan sartze
Deskribapena
EspezialitateaPsikiatria
Identifikatzaileak
GNS-10F98.8

Sudurreko muki-mintzek muki heze etengabe sortzen dute, arnasten den aire lehorraren eraginpean lehortzen dena. Behin lehortu ondoren, mukiak, oro har, narritadura sentsazio bat eragiten du. Hatza sudur-zuloan sartzearen bidez, narritadurarekin amaitzeko konpultsioa eragiten du.

Kultura aldatu

Ohitura arrunta bada ere, ia kultura guztiek ekintza tabutzat hartu dute. Hatza sudur-zuloan sartzea gizakien artean ohitura ia unibertsala dela dirudien arren, beste norbaiti behatzeak, oro har, atsekabe sentsazioa sortzen du. Ekintza honen aipamenik zaharrena Antzinako Egiptotik datorkigu. Wilbur Leakey arkeologo ospetsuak aurkitutako k.a. 1330 inguruko papiro batek Tutankhamonen hatza -sartzaile ofizialari, janari eta ostatuez gain, hiru abelbururen ordainketa zehaztu zuen.[2] Ausaz hautatutako 1.000 helduren ohiturari buruz 1995ean egindako ikerketa batek 254 erantzun jaso zituen. Ikerketa horrek honela definitu zuen hatza sudur-zuloan sartzea: "hatz bat (edo beste objektu bat) sudurrean sartzea, sudur-jariakin lehorrak kentzeko asmoz". Erantzun zutenen artean, %91k esan zuten beren sudurren ohiko hatz sartzaileak zirela (baina %75ek baino ez zuten uste gainerako jendearentzat ohikoa zela), eta inkestatuetako bik 15 eta 30 minutu artean eta egunean bi ordu baino gehiago eman zituzten sudurrean hatza sartzen.[3]

Haur-literaturak ohitura honi maiz egiten dio erreferentzia, oro har irakurlea dibertitzeko (adibidez, Jacques Charpentreauren De l'Education! poema eta Gordon Kormanen "hatza sudur-zuloan sartzaileak" saila). John Allen Paulosen Rucker: a life fractal eleberriak badu atal bat non "proboszidea eta bere ondorengo hatz sartze" aztertzen den.[4]

Medikuntza aldatu

Sudur-zuloan hatza modu konpultsibo eta patologikoan sartzen bada, sudur-trauma larria izan dezake, errinotilexomania deritzon nahasmendu ez-ohikoa.[5][6] Errinotilexomania gorputzean zentratutako jokabide errepikakorren nahasmenduen kategoriaren barruan kategorizatu dute, eta nahasmendu obsesibo-konpultsibo batek edo gorputz dismorfikoaren nahasmendu batek eragin dezake.

Hatza sudur-zuloan sartzeak arrisku mediko batzuk dakartza, beraz, mediku gehienek ez dute gomendatzen eta ordezko zapi bat erabiltzea iradokitzen dute. Hauek dira arriskuak: sudurreko infekzioak, noizbehinkako sudurreko odoljarioak (hatza sudur-zuloan sartzen dutenen % 25en artean gertatzen dira)[1] eta, gutxitan, sudur-trenkada zulatzea (norberari egindako etmoidektomia deitua).[7] Edonola ere, hatza sudur-zuloan sartzeak ez du eraginik izan behar usaimenean; izan ere, sudur-barrunbea, usaimen-nerbioak dauden barrunbea, oso goian dago, eta ahalegin handia egin behar da bertara iristeko. Horrez gain, tokiko odol-hornidurak izaera berezia duenez, litekeena da sudurretik datorren infekzio atzerakoi bat burmuineraino iristea. Edonola ere, ez da oso litekeena egoera hau errinotilexi soil batek eragitea. Motibo hauengatik eta beste batzuengatik, ahoaren aldeetatik sudurraren oinarriraino eratzen den triangelua, azken hau eta masailezurrak barne, arruntki "heriotzaren triangelua" bezala ezagutzen dute. Bestalde, mediku gutxi batzuk hatza sudur-zuloan sartzea eta sudur-mukia irenstea immunitate-sistemarentzat onuragarriak izan daitezkeela diote.[8][9][10]

Erreferentziak aldatu

  1. a b Andrade C, Srihari BS. (2001). «A preliminary survey of rhinotillexomania in an adolescent sample» The Journal of clinical psychiatry 62 (6): 426–31. PMID 11465519..
  2. (Ingelesez) Jayesh, D.. (2004). «Medical Trivia» British Medical Journal 328 (7441): 679..
  3. Jefferson JW, Thompson TD. (1995). «Rhinotillexomania: psychiatric disorder or habit?» The Journal of clinical psychiatry 56 (2): 56–9. PMID 7852253..
  4. (Ingelesez) Paulos, John Allen. Human Consciousness, its fractal nature. Temple University Dept. of Mathematics.
  5. Fontenelle, L.F.; Mendlowicz,, M.V.; Mussi, T.C.; Marques, C.; Versiani, M.. (2002ko abendua). «The man with the purple nostrils: a case of rhinotrichotillomania secondary to body dysmorphic disorder» Acta Psychiatrica Scandinavica 106 (6): 464–6.  doi:10.1034/j.1600-0447.2002.01463.x. PMID 12392491..
  6. (Ingelesez) American Association for Marriage and Family Therapy. Hair Pulling, Skin Picking and Biting: Body-Focused Repetitive Disorders. in: AAMFT Consumer Update..
  7. (Ingelesez) Caruso, R.D., Sherry, R.G., Rosenbaum, A.E., Joy, S.E., Chang J.K. & Sanford, D.M.. (1997). «Self-induced ethmoidectomy from rhinotillexomani» American Journal of Neuroradiology 18 (10): 1949-1950..
  8. (Ingelesez) Bellows, Alan. (2009). Alien Hand Syndrome: And Other Too-Weird-Not-To-Be-True Stories. Workman Publishing, 28–30 or. ISBN 978-0761152255..
  9. (Ingelesez) Lane, Carin. (2012-3-23). «Like to become a stranger to illness? Read on» Times Union.
  10. (Ingelesez) Yahoo news. Pick your nose and eat snot to stay healthy!. .

Kanpo estekak aldatu