Hasarazle

Hasarazlea erreakzio kimiko bat abiarazten duen eta erreaktiboetako bat ez den substantzia edo molekula da. Kate-polimerizazioetan usatzen dira, besteak bete^[1].

Hasarazleak beroaren bidez edo erradiazio ikusgarri zein ultramorearen bidez aktiba daitezke. Bigarren multzokoei fotohasarazle esaten zaie.

Hasarazleek normalean lotura ahulak dituzte, hots, loturaren disoziazio-energia txikia izaten da.

Hasarazle-motak

Hasarazlea mota batekoa ala bestekoa izango da kate-polimerizazioaren izaeraren arabera. Hortaz, erradikal-polimerizazioetan hasarazlea erradikalarioa izango da eta ioi-polimerizaioetan, ioinikoa, anioia zein katioia^[2]^[3].

Hasarazle ioionikoak

Anioi-polimerizazioan usatzen diren hasarazleak izaera basikoa dute, hala nola, alkohoxidoak, metal hidroxidoak, fosfina edo metil litioaren moduko organometalikoak.

Katioi-polimerizazioan, aitzitik, protoia izaten da hasarazle ohikoena. Protoi horren iturria alkoholak, ura edo azido klorhidrikoa izan daitezke eta, normalen, alumino kloruroaren gisako Lewis azido batekin asoziatuta baliatzen dira.

Erradikal-hasarazleak

Haluroak

Haluroek nahikoa erraz pairatzen duten homolisia. Kloroak esaterako bi kloruro erradikal (Cl•) sortzen ditu argi ultramorearen eraginez. Alkanoak kloratzeko usatzen da.

Konposatu azoikoak

Konposatu azoikoak (R-N=N-R') bi erradikalen aitzindariak izan daiteke bai berotuz baita irradiatuz ere. Adibidez, azobisisobutironitriloak erreakzio hau pairatzen du:

Peroxido organikoak

Peroxido organikoek bi oxigenotan zentratutako bi erradikal ematen dituzte. Hauek ez-egonkorrak direnez egonkorrago diren bi karbonotan zentratutako erradikal bihurtzen dira. Adibidez, di-tert-butil peroxidoa bi tert-butoxi erradikal (t-BuO•) sortzen ditu, zeintzuk metil erradikal (CH₃•) bihurtzen diren segidan azetona askatuz.

(CH₃)₃COOC(CH₃)₃ → 2 (CH₃)₃CO^•

(CH₃)₃CO^• → (CH₃)₂CO + CH₃^•

Peroxido ez-organikoak

Peroxido ez-organikoak organikoen moduan jokatzen dute. Adibidez, disoluzioan peroxidisulfatoa dizoziatu egiten da sulfato erradikalak formatuz. Estirenoa eta fluoroalkenoak polimerizatzeko baliatzen dira.

[O₃SO–OSO₃]²⁻ ⇌ 2 [SO₄]^•−

Erreferentziak

↑ «ZT Hiztegi Berria» zthiztegia.elhuyar.eus (kontsulta data: 2021-03-19).
↑ Elortza, Josemari & Iruin, J. J.. (1988). Kimika fisikoko makromolekularra. Ibarsusi ISBN 84-86967-01-5. PMC 907326689. (kontsulta data: 2021-03-19).
↑ (Gaztelaniaz) Areizaga, Javier; Cortázar, M. Milagros; Elortza, Jose M. & Iruin, Juan J.. (2002). Polímeros. Editorial Síntesis, 44-50 or. ISBN 84-9756-026-4..

Kanpo estekak

Datuak: Q466403
Multimedia: Radical initiators / Q466403

[1] «ZT Hiztegi Berria» zthiztegia.elhuyar.eus (kontsulta data: 2021-03-19).

[2] Elortza, Josemari & Iruin, J. J.. (1988). Kimika fisikoko makromolekularra. Ibarsusi ISBN 84-86967-01-5. PMC 907326689. (kontsulta data: 2021-03-19).

[3] (Gaztelaniaz) Areizaga, Javier; Cortázar, M. Milagros; Elortza, Jose M. & Iruin, Juan J.. (2002). Polímeros. Editorial Síntesis, 44-50 or. ISBN 84-9756-026-4..

[1]

[2]

[3]