Wikipedia

Harper Lee

Nelle Harper Lee (1926ko apirilaren 28a - 2016ko otsailaren 19a) estatubatuar idazle ospetsuenetako bat da, Urretxindor bat hiltzea (To Kill a Mockingbird) idatzi zuen eleberriagatik. 1961eko Pulitzer Saria Fikzioan irabazi zuen eta gaur egungo estatubatuar literaturaren klasikoa bilakatu da. Leek eleberri bakarra idatzi zuen, eta hala ere 2007an Presidentziaren Askatasunaren Domina eman zioten literaturari egindako ekarpenagatik.[1] Ohorezko unibertsitateko titulu ugari jaso zituen, baina halakoetan hitz egiteari uko egiten zion. Truman Capote bere lagun minari lagundu zion Odol hotzean (In Cold Blood) 1966ko liburu ezagunaren ikerketan.[2] Capote izan zen Dill Harris Urretxindor bat hiltzea-ko pertsonaiaren oinarria.[3]

Harper Lee

Bizitza
JaiotzaMonroeville, 1926ko apirilaren 28a
Herrialdea Ameriketako Estatu Batuak
Lehen hizkuntzaingelesa
HeriotzaMonroeville, 2016ko otsailaren 19a (89 urte)
Hobiratze lekuaHillcrest Cemetery (en) Itzuli
Heriotza moduaberezko heriotza: istripu zerebrobaskularra
Familia
AitaAmasa Coleman Lee
AmaFrances Cunningham Finch
Ezkontidea(k)ezkongabea
Haurrideak
Hezkuntza
HeziketaUniversity of Alabama (en) Itzuli
Monroe County High School (en) Itzuli
University of Utah Health Care (en) Itzuli
Huntingdon College (en) Itzuli
University of Alabama School of Law (en) Itzuli
Hizkuntzakingelesa
Jarduerak
Jarduerakidazlea, eleberrigilea, musikaria, gidoilaria, legelari-poeta, prosalaria eta aktorea
Lan nabarmenak
Jasotako sariak
InfluentziakWilliam Faulkner
KidetzaAmeriketako Estatu Batuetako Arte eta Letren Akademia
Chi Omega (en) Itzuli
Izengoitia(k)Harper Lee
Genero artistikoaSouthern Gothic (en) Itzuli
IMDB: nm0497369 TV.com: people/harper-lee
Musicbrainz: f682a68b-eb75-4993-bf8d-f246c36dda14 Discogs: 1002557 Find a Grave: 158340016 Edit the value on Wikidata

1768an sortutako Entziklopedia Britainiarrak literatura-kritikarien artean egindako inkesta baten arabera, Urretxindor bat hiltzea inoiz idatzi diren hamabi nobela onenean artean dago, hain zuzen bigarren lekuan, Anna Kareninaren ondoren.[4]

1950eko hamarkadaren erdialdean Zoaz, zaintzaile bat jarri (Go Set a Watchman) izeneko idatziak ere burutu zituen, 2015eko uztailean argitaratuz Urretxindorra-ren sekuentzia bezala, baina geroago baieztatu zen Urretxindorra-ren lehen zirriborroa izan zela.[5]

1962an Urretxindor bat hiltzea (To Kill a Mockingbird) zinemara egokitu zuen Robert Mulligan zuzendariak,[6] eta hiru Oscar Sari jaso zituen. Gregory Peck aktoreak eleberriko Atticus Finch pertsonaiarena egiten zuen.

Gaztetako bizitza

aldatu

Nelle Harper Lee 1926ko apirilean jaio zen Monroeville-n (Alabama),[7] eta bertan Frances Cunningham eta Amasa Coleman Lee-ren lau seme-alaben artean gazteena izan zen. Leeren ama etxekoandrea zen, eta bere aita egunkari bateko zuzendari ohia, enpresaria eta abokatua. Alabamako Estatu Legebiltzarrean ere aritu zen 1926tik 1938ra. Aitaren aldetik, Robert E. Lee jeneral konfederatuaren ondorengoa eta Lee familia nabarmeneko kidea zen.[8]

Aita tituludun legegizon bilakatu aurretik, behin bi beltz defendatu zituen dendari zuri bat hil izana leporatuta. Bi bezeroak, aita eta semea, urkatu egin zituzten.[9] Leek hiru anai-arreba izan zituen, eta bizitzan zehar bere ahizpa zaharragoekin harremanetan egon arren, bere anaia bakarrik zegoen antzeko adinarekin jolasteko, nahiz eta Truman Capoterekin izan harremanik sendona, 1928tik 1034 bitartean udak Monroevillen igarotzen zituelako.[10]

Monroe County Goi Eskolan matrikulatuta zegoela, Leek ingelesezko literaturarekiko interesa erakutsi zuen, neurri batean Gladys Watson irakaslea bere tutore izan zelako. Amaitutakoan, Alabamako Unibertsitatera joan zen Tuscaloosara, eta han zuzenbidea ikasi zuen zenbait urtez.[11] Bertan unibertsitateko egunkarian eta umorezko aldizkari baten idazten zuen, eta aitaren etsipen handiarekin, titulua lortzeko beharrezko kreditu orduak amaitzeko seihileko baten faltan, 1948ko udan, Europako zibilizazioko udako eskola batean parte hartu zuen Ingalaterrako Oxfordeko Unibertsitatean.[12] Esperientziak interes handiagoa sortu zion, egindako ikasketa juridikoak baino.[13]

Urretxindor bat hiltzea

aldatu

“Inoiz ez nuen espero izan arrakastarik Urretxindorrarekin. Berrikusleen eskutik heriotza azkar eta errukiorra itxaro nuen, baina aldi berean, pentsatuz norbaitek animoak ematea nahiko zuela. Jendearen animoak. Esan bezala apur bat espero nuen, baina askoz gehiago eman zidan, eta nolabait esperotako heriotza errukitsu azkarra bezain beldurgarria izan zen amaieran.”    (Leek 1964an, Newquist aldizkarian)[14]

1949an, Lee New York hirira joan zen bizitzera eta lana egitera, lehenik liburu denda batean eta gero aire konpainia bateko erreserba enplegatu bezala. Bere aisialdia, idaztera bideratzen zuen.[11] Hainbat istorio luze argitaratu ondoren, Leek agente bat aurkitu zuen 1956ko azaroan, Maurice Crain, lagun bilakatuko zena hamarkada batzuk geroago hil zen arte. Hurrengo hilabetean, lagunek urtebeteko soldata opari bezala eman zioten Leeri ohar batekin: "Zure lanetik urte bat libre duzu egokien deritzozuna idazteko. Gabon zoriontsuak".[15]

Jatorria

aldatu
 
Urretxindor bat hiltzea-ren lehen argitalpenaren azala.

1957ko udaberrian, 31 urteko Leek Zoaz, zaintzaile bat jarri (Go Set a Watchman) eskuizkribua entregatu zion Crain-i argitaletxeetara bidaltzeko. Lippincott editorialean, eleberriak Therese von Hohoff Torrey editorearen eskuetan amaitu zuen, eta irakurtzerakoan harrituta geratu zen.[16] "Lerro guztietan benetako idazlearen txinparta pizten zuen", kontatuko zuen historia korporatiboan. Baina Hohoffek ikusi zuen moduan, eskuizkribua ez zen inolaz ere gertu argitaratzeko. Berak deskribatu zuen bezala, "guztiz asmatutako eleberri bat baino, anekdota sorta bat" zen. Hurrengo bi urteetan, Leeren zirriborro ezberdinak zuzendu zituen, eleberriak behin betiko forma lortu arte. Ondoren izenburua Urretxindor bat hiltzea ipini zion. Bitartean, hegoaldeko arraza harremanekiko interesa nazionalki areagotu zen, Estatu Batuetako Auzitegi Gorenak 1954an Brown v. Education Boarden eskolako desegregazio erabakiak eman zituenean, eta eskubide zibilen mugimenduak zein "erresistentzia masiboaren" estrategia segregazionistak, titularrak jaso zituzten estatu osoan.[16]

Argitaratu ez dutenen autore askoren antzera, Leek zalantzak zituen bere talentuaz. "Lehen aldiko idazlea nintzen, beraz, esan zidatena egin nuen", zioen Leek 2015ean, Zaintzaile-tik Urretxindorrera izandako bilakaerari buruz. Hohoffek geroago Lippincotten historia korporatiboaren prozesua deskribatu zuen: "Porrot itxurako pare bat hasieren ondoren, argitasuna egiten joan zen, bai istorioaren ildoa zein pertsonaien arteko elkarrekintza, eta bestalde enfasia jaisten. Berrikuspen bakoitzarekin batera aldaketa txikiak gertatzen ziren, istorioa indartzen joan zen heinean.[16] Eta bere ikuspegiaren arabera, nobelaren benetako maila agerian geratu zen". Hohoffek egilearen eta editorearen arteko hartu-emana deskribatu zuen: "Iradokizun batekin ados ez zegoenean, hitz egiten genuen, batzuetan orduak" ... "Eta batzuetan Lee nire pentsamoldera inguratzen zen, beste batzuetan ni berera, eta hainbatetan eztabaidek herrialdearekiko ildo berria irekiko zuten."[17]

Charles J. Shields-ek Urretxindorra: Harper Leeren erretratua liburuan kontatzen duen moduan, neguko gau batean Leek eskuizkribua leihotik elurretara bota zuen, Hohoffi negarrez deitu aurretik. Eta honek agindu zion "Berehala kanpora joateko eta orriak jasotzeko". Nobela behin betiko prest zegoenean, egileak "Harper Lee" izena erabiltzea aukeratu zuen, Nelle izena "Nellie" bezala gaizki identifikatzeko arriskua zegoelakoan.[18]

Urretxindor bat hiltzea 1960ko uztailean argitaratu zenean, berehala lortu zuen best-seller bilakatzea kritikaren sona handia jasoz. 1961. urtean Pulitzer Saria Fikzioan irabazi zuen. Oraindik ere best-seller izaten jarraitzen du, 30 milioi kopia baino gehiago salduta. 1999an, Liburutegietako Aldizkariaren inkestan, "Mendeko eleberri onena" aukeratu zuten.[19]

Xehetasun autobiografikoak eleberrian

aldatu
 
Lee Presidentziaren Askatasunaren Domina jasotzen, 2007ko azaroan.

Urretxindor bat hiltzea-ren argumentua eta pertsonaiak Leek bere familiari eta bizilagunei buruz egindako oharretan oinarrituta daude, eta baita berak hamar urte zituenean jaioterritik gertu izandako gertaera batean ere. Hain zuzen, emakume zuri bat bortxatu zuelakoan salaketa egotzi zioten beltz bati, eta bera laguntzen saiatuko zen Atticus Finch protagonista. Eleberriak 1930eko hamarkadan hegoalde sakonean, helduek arraza eta klasearekiko zuten jarreren irrazionaltasunaz dihardu, bi haurren begietatik irudikatuta. Bere jaioterriko Monroeville-n (Alabama) izandako jarrera arrazistak inspiratu zuen.[20]

Leeren antzera, eleberriko Scout bikotea Alabamako herri txiki bateko abokatu errespetatu baten alaba da. Scouten laguna, Dill, Leeren haurtzaroko adikidea eta bizilaguna zen Truman Capoten inspiratuta zegoen.[9] Eta Lee berriz, 1948an argitaratutako Beste ahotsak, beste gelak Capoteren lehen eleberriaren pertsonaia baten eredua da. Leeren eleberriaren argumentuaren oinarria, bere aita abokatuak egin zuen antzeko defentsa juridiko baten porrota izan zen. Baliteke baita, mutilen arteko bortxaketa kasuek Leeren kontzientzia soziala eratzen lagundu izana.[21]

Leek bere liburuan paralelismo autobiografikoak gutxitzen zituen bitartean, Truman Capotek, Urretxindor bat hiltzea nobelako Boo Radley-ren pertsonaia aipatuz, autobiografikotzat jotzen zuen xehetasunak deskribatu zituen: "Nire Beste ahotsak, beste gelak liburuko jatorrizko bertsioan, gizon bera aipatzen nuen, gauzak zuhaitzetan uzten zituen gizona, baina azkenean nire istoriotik atera egin nuen. Benetako gizona zen, eta gu bizi ginen kale barrenean bizi zen bera ere. Uzten zituen gauza horiek zuhaitzetatik ateratzera joaten ginen. Leek horri buruz idatzi zuen guztia egiazkoa zen. Baina ikusten baduzu, istorio bera hartu nuen ni ere, eta amets gotiko batzuetara transferitzen saiatu nintzen, modu guztiz desberdinean agertzeko."[22]

Urretxindor bat hiltzearen ondoren

aldatu

Erdiko urteak

aldatu

Lee 40 urtez bizi izan zen Manhattanen, txikitako lagun Capotetik gertu.[23] Honen lehen eleberri erdi autobiografikoa Beste ahotsak, beste gelak (Other Voices, Other Rooms) 1948an argitaratu zen. Hamarkada bat geroago Urretxindor bat hiltzea eskuizkribua argitalpenen produkzioan sartu zenean, Leek Capoteri Holcombera (Kansas) lagundu zion, nekazari baten eta bere familiaren hilketari herri txiki baten erantzunari buruzko artikulu bat idazteko ikertzen laguntzeko. Capotek artikulu hura, 1966an argitaratu zen Odol hotzean liburu ospetsuan bihurtu zuen.[24]

Urretxindor bat hiltzea 1960ko uztailean agertu zen ofizialki, eta Lee publizitate birak sortzen zizkioten zurrunbiloekin hasi zen. Zaila egin zitzaion pribatutasuna mantentzea, eta elkarrizketatzaile askok lana "aro bateko istrio nagusi" bezala karakterizatzea.[10] Gainera, liburuak (1930eko hamarkadako arraza harremanen ingurukoa) produkzio prozesuan aurrera egin ahala, AEBko Hegoalde sakonean arraza tentsioak areagotu egin ziren. Montgomeryko autobusaren boikota 1955-56 bitartean gertatu zen, eta Ipar Carolinako A&T Unibertsitateko ikasleek hilabeteetako eserialdiak antolatu zituzten. Liburua best seller bilakatu zenean, Freedom Riders Alabamara iritsi zen eta Anniston eta Birminghamen jipoitu egin zituzten. Bitartean, Urretxindor bat hiltzea-k 1961eko Pulitzer Saria Fikzioan irabazi zuen, eta baita Kristauen eta Juduen Konferentzia Nazionalaren 1961eko Anaitasuna Saria. Halaber, Reader's Digest Book Club-eko hautaketa laburra eta Hileko Liburu Klubaren ordezko hautaketa bilakatu zen.[12]

 
Leek eleberrian urretxindorra erabili zuen xalotasuna sinbolizatzeko.

Leek 1962ko Horton Footeren pelikulak Oscar Saria irabazi zuen gidoira liburua egokitzen lagundu zuen, eta emaitza ontzat eman zuen: "Nire ustez, inoiz egindako filma baten itzulpen onenetakoa da".[6] Gregory Peck aktore nagusia ere herrian zehar eskoltatu zuen. Peckek Oscar saria irabazi zuen Atticus Finch interpretatzeagatik. Familiak gertuko bihurtu ziren, eta Pecken bilobak, Harper Peck Voll-ek, bere izena du.[25]

Arrakastaren ondoren Lee hasieran zaleen korrespondentzia pertsonalki erantzuten saiatu zen, baina egunero 60 gutun baino gehiago jasotzen hasi zenean, konturatu zen bere denbora eskaerak handiegiak zirela. Alice ahizpa bere abokatu bilakatu zen, eta Leek zerrendatu gabeko telefono zenbaki bat lortu zuen elkarrizketak edo agerraldi publikoak bilatzen zituzten jendearen arreta murrizteko. Urretxindor bat hiltzea lana argitaratu zenetik 2016an hil zen arte, Leek ez zuen ia elkarrizketarik edo agerraldi publikorik egiteko eskaerarik onartu. Eta saiakera labur batzuk izan ezik, ez zuen ezer gehiago argitaratu. Lanean aritu zen eleberri baten, Agur luzea (The Long Goodbye) baina azkenean amaitu gabe utzi zuen.[26]

Leek gainera, aita zaintzeko ardura handiak hartu zituen bere gain. Alabaren arrakastarekin oso pozik zegoen, eta Atticus Finch izenarekin hasi zen autografoak sinatzen. Hala ere, bere osasunak okerrera egin zuen eta Alabaman hil zen, 1962ko apirilean. Dolu gisa New Yorken denbora gehiago igarotzea erabaki zuen. Hamarkada luzeetan Capote adiskidea gustukoa zuen jet-set bizimodu arranditsuan murgildu zen, baina berak nahiago zuen anonimotasuna eta bizimodu espartanoagoa egitea. Leek lagunak beraien etxeetan bisitatzen zituen (edaten zuela kritikatzen zutenengandik urrunduz beti ere), liburutegietan edo beste topaketa batzuetan agerraldiak eginaz, batez ere Monroevillen.[10]

1966ko urtarrilean, Lyndon B. Johnson presidenteak Lee Arte Kontseilu Nazionalerako izendatu zuen.[27]

2005–2014

aldatu

2005eko martxoan, Lee Filadelfiara iritsi zen Spector Gadon & Rosen Fundazioaren eskutik legegizonen irudikapen positiboen hasierako ATTY saria jasotzera.[28] Ondoren, Los Angelesera bidaiatu zuen bertako Liburutegi Publikoen literatura saria jasotzera.[29] Eta 2006ko maiatzean, Notre Dame Unibertsitateko ohorezko titulua onartu zuen.[30] Bestalde, 2007ko abuztuan, Alabamako Ohorezko Akademian lau kide berri sartzeko ekitaldian, ohiturari jarraituz Leek uko egin zion entzuleei zuzentzeko gonbidapenari, esanaz: "Bueno, hobe da isilik egotea ergel bezala agertzea baino".[31]

2007ko azaroan, George W. Bushek presidenteak Askatasunaren Presidentziaren Domina eman zion Leeri. Estatu Batuetako sari zibilik altuena da, eta "Estatu Batuetako segurtasunari edo nazio interesei, munduko bakeari, kulturari edo bestelako ahalegin publiko edo pribatu garrantzitsuei ekarpen bereziki egindakoei", ematen diote.[32] 2010ean, Barack Obama presidenteak Leeri Artearen Domina Nazionala eman zion, Estatu Batuetako gobernuak "arteen bikaintasunari, hazkundeari, laguntzari eta eskuragarritasunari egindako ekarpen bikainengatik" emandako sari gorena.[33] [34]

Egunkari australiar bati 2011n emandako elkarrizketan, Thomas Lane Butts apaizak zioen Lee ezinduen egoitza baten bizi zela, gurpil-aulkiari lotua, partzialki itsua, gorra, eta memoria galerekin. Buttsek partekatu egin zuen Leek erantzun ziona, zergatik ez zuela berriro idatzi galdetzerakoan: "Bi arrazoi: bata, ez nuke Urretxindor bat hiltzearekin izandako presioa eta publizitatea berriro jasan nahi, edozein diru kopururen trukea egonda ere. Bigarrenik, esatea nahi nuena esan nuen, eta ez dut berriro esango ".[35]

2015: Zoaz, zaintzaile bat jarri

aldatu

Tonja Carter Leeren azken abokatuaren arabera, ere aktiboak baloratzeko kutxa berraztertu zuen 2014an eta Zoaz, zaintzaile bat jarri (Go Set a Watchman)-ren eskuizkribua aurkitu zuen. Leerekin harremanetan jarri zen eta eskuizkribua irakurri ondoren, agenteari eman zion.[36][37]

2015eko otsailean Harper Collins editorialak Zoaz, zaintzaile bat jarri argitaratuko zuela iragarri zuen, Urretxindor bat hiltzea eleberriko pertsonaia asko errepikatu arren.[38] HarperCollinsen prentsa ohar baten arabera, hasiera batean Zaintzailearen eskuizkribua galduta zegoela uste zen, eta Urretxindorra trilogia baten lehen liburua izan nahi zuela: "Urretxindorra lehenengo, Zaintzailea azkena eta bien arteko lotura eleberri laburrago bat argitaratzeaz hitz egin zuten."[39]

Nobelaren argitalpena 2015eko uztailean bere abokatuak iragarri zuen, eta kezkak piztu zituen hasieratik.[16] Zergatik Leek, 55 urtetan zehar beste libururik ez zuela idatziko argudiatuz, bat-batean berriro argitaratzea erabaki zuen?[40] Alabamako estatuak ikerketa bat abiarazi zuen ea Lee nahikoa gai zen Zaintzailearen argitalpena onartzeko. Leeren abokatuak zioenez, Lee "oso pozik" zegoen argitalpenarekin.[41]

Baina azalpen hori, ordea, Leeren lagun askok gezurtatu zuten.[42][43] Adibidez Marja Mills bere biografiaren egileak, Urretxindorraren aldameneko atekoa: bizitza Harper Leerekin, lagun eta bizilagun ohiak, oso bestelako irudi bat margotu zuen.[44] Leeren Alice arrebak, "Leeren helduaroko bizitza gehienean bere zaintzailea, aholkularia, eta babeslea" izan zenak, honela esan zion: "Nelle Harper gizajoak ezin du ikusi, ezin du entzun, eta bere aurrean jartzen zaion edozer sinatuko du, konfiantza duen edonork eskatzen badio." Mills-ek ohartarazi zuen Alice hil eta bi hilabete eta erdira iragarri zutela argitalpena, eta Leeren gutun guztiak bere abokatuaren eskuetatik igaro zirela.[44]

Heriotza

aldatu

Lee bere loaldian hil zen 2016ko otsailean, 89 urte zituela.[45] Hil aurretik, Monroevillen (Alabama) bizi izan zen, eta hileta bertako Lehen Eliza Metodista Batuan egin zuten.[46]

Fikziozko erretratuak

aldatu

Harper Lee Catherine Keener aktoreak interpretatu zuen Capote (2005) filmean, eta Sandra Bullock-ek Gaiztoa (Infamous) (2006) filmean. Bestalde, Tracey Hoytek egin zuen bere papera Harritu nazazu: Jacqueline Susann-en istorioa (Scandalous Me: The Jacqueline Susann Story) (1998) telebistako seriean.[47] Truman Capoteren Beste ahotsak, beste gelak (1995) eleberriaren zinerako egokitzapenean, Idabel Thompkinsen pertsonaia, Capotek txikitan Leeri buruz egindako oroitzapenetan inspiratuta dago, eta Aubrey Dollarek interpretatu zuen.[48]

Lanak

aldatu
  • Lee, Harper (1960) Urretxindor bat hiltzea (To Kill a Mockingbird). New York: J. B. Lippincott.
  • Lee, Harper (1961) Maitasuna - beste hitz batzuekin (Love - In Other Words). Vogue aldizkaria.
  • Lee, Harper (1961) Gabonak niretzat (Christmas to Me). McCalls aldizkaria.
  • Lee, Harper (1965) Haurrek Amerika aurkitzen dutenean (When Children Discover America). McCalls aldizkaria.

Erreferentziak

aldatu
  1. ↑ (Ingelesez) "President Bush Honors Medal of Freedom Recipients". The White House. (Press release)..
  2. ↑ (Ingelesez) Harris, Paul. (2013). "Harper Lee sues agent over copyright to To Kill A Mockingbird". The Guardian.
  3. ↑ (Ingelesez) Langer, Emily. (2016). "Harper Lee, elusive author of 'To Kill a Mockingbird,' is dead at 89". The Washington Post ISBN ISSN 0190-8286..
  4. ↑ (Ingelesez) Hogeback, Jonathan. (2021). 12 Novels Considered the “Greatest Book Ever Written”. Encyclopædia Britannica- https://www.britannica.com/list/12-novels-considered-the-greatest-book-ever-written.
  5. ↑ (Ingelesez) Nocera, Joe. (2015). "The Harper Lee 'Go Set A Watchman' Fraud". The New York Times.
  6. ↑ a b (Ingelesez) Bellafante, Ginia. (2006). "Harper Lee, Gregarious for a Day". The New York Times.
  7. ↑ (Ingelesez) Grimes, William. (2016). "Harper Lee, Author of 'To Kill a Mockingbird,' Dies at 89". The New York Times.
  8. ↑ (Ingelesez) Mills, Marja. (2014). The Mockingbird Next Door: Life with Harper Lee. Penguin, p. 181 or. ISBN 9780698163836..
  9. ↑ a b (Ingelesez) Shields, Charles J. (2006). Mockingbird: A Portrait of Harper Lee. Henry Holt and Co ISBN 9780805083194..
  10. ↑ a b c (Ingelesez) Grisham Anderson, Nancy. (2017). "Harper Lee: 'To Kill a Mockingbird' and 'A Good Woman's Words'". Susan Ashmore, Dorr Youngblood and Lisa Lindquist, Alabama Women: Their Lives and University of Alabama Press 2017, 242 or..
  11. ↑ a b (Ingelesez) Anderson, Nancy G. (2007). "Nelle Harper Lee". The Encyclopedia of Alabama. Auburn University at Montgomery, 333 or..
  12. ↑ a b (Ingelesez) Cep, Casey. (2019). Furious Hours: Murder, Fraud, and the Last Trial of Harper Lee. Knopf ISBN 9781101947869..
  13. ↑ (Ingelesez) "Harper Lee's Oxford Summer". Department of Continuing Education, Oxford University.
  14. ↑ (Ingelesez) Newquist, Roy. (1964). Counterpoint. Chicago: Rand McNally ISBN 1-111-80499-0..
  15. ↑ (Ingelesez) Lee, Harper. (2015). "Harper Lee: my Christmas in New York". www.theguardian.com.
  16. ↑ a b c d (Ingelesez) Mahler, Jonathan. (2015). "The Invisible Hand Behind Harper Lee's 'To Kill A Mockingbird". The New York Times.
  17. ↑ (Ingelesez) Monroe County Heritage Museums. (1999). Monroeville: The Search for Harper Lee's Maycomb. Charleston, SC: Arcadia Publishing, p. 21 or. ISBN 978-0-7385-0204-5..
  18. ↑ (Ingelesez) Maslin, Janet. (2006). "A Biography of Harper Lee, Author of 'To Kill a Mockingbird'". The New York Times.
  19. ↑ (Ingelesez) "1960, To Kill a Mockingbird". PBS.
  20. ↑ (Ingelesez) Choiński, Michał; Eder, Maciej; Rybicki, Jan. (2017). "Harper Lee and Other People: A Stylometric Diagnosis". ississippi Quarterly. 70, 3, 355–374 or. ISBN doi:10.1353/mss.2017.0022..
  21. ↑ (Ingelesez) Johnson, Claudia Durst. (1994). To Kill a Mockingbird: Threatening Boundaries. Twayne.
  22. ↑ (Ingelesez) Nance, William. (1970). The Worlds of Truman Capote. New York: Stein & Day, 223 or..
  23. ↑ (Ingelesez) Oleksinski, Johnny. (2017). Find out if New York's greatest writers lived next door. The New York Post, https://nypost.com/2017/04/14/find-out-if-new-yorks-greatest-writers-lived-next-door/.
  24. ↑ (Ingelesez) McAvoy, Gary. (2019). "The Origins of In Cold Blood, a Classic Tale of an Iconic American Crime". Medium.
  25. ↑ (Ingelesez) Lacher, Irene. (2005). "Harper Lee raises her low profile for a friend". Los Angeles Times.
  26. ↑ (Ingelesez) "A writer's story: The mockingbird mystery". The Independent.
  27. ↑ (Ingelesez) "26 to Be Advisory Board for National Endowment" "In a parallel development to- day, the President appointed Harper Lee, author of the Pulitzer Prize-winning "To Kill a Mockingbird." and Richard Diebenkorn, artist, to the National Council on the Arts.". The New York Times.
  28. ↑ (Ingelesez) Reynolds, Jennifer. (2015). "Meeting 'Mockingbird' author Harper Lee". Delaware County Daily Times.
  29. ↑ (Ingelesez) Nelson, Valerie J. (2012). "Veronique Peck dies at 80; Gregory Peck's widow was L.A. philanthropist". Los Angeles Times.
  30. ↑ (Ingelesez) "Commencement 2006". Notre Dame Magazine.
  31. ↑ (Ingelesez) "Author has her say". The Boston Globe.
  32. ↑ (Ingelesez) Martin, Virginia. (2007). "Harper Lee given Presidential Medal of Freedom". The Birmingham News.
  33. ↑ (Ingelesez) "Author Lee receives top US honour". BBC News.
  34. ↑ (Ingelesez) "Harper Lee". National Endowment for the Arts.
  35. ↑ (Ingelesez) Toohey, Paul. (2011). "Miss Nelle in Monroeville". The Daily Telegraph. Sydney, NSW, Australia.
  36. ↑ (Ingelesez) Carter, Tonja B. (2015). "How I Found the Harper Lee Manuscript". The Wall Street Journal.
  37. ↑ (Ingelesez) Flood, Alison. (2015). "Harper Lee may have written a third novel, lawyer suggests". The Guardian.
  38. ↑ (Ingelesez) Alter, Alexandra. (2015). "Harper Lee, Author of 'To Kill a Mockingbird,' Is to Publish a Second Novel". The New York Times.
  39. ↑ (Ingelesez) Alison Flood. (2015). "Harper Lee's 'lost' novel was intended to complete a trilogy, says agent". The Guardian.
  40. ↑ (Ingelesez) Collins, Keith; Sonnad, Nikhil. (2015). "See where 'Go Set A Watchman' overlaps with 'To Kill A Mockingbird' word for word". Quartz.
  41. ↑ (Ingelesez) Tucker, Neely. (2015). "To shill a mockingbird: How a manuscript's discovery became Harper Lee's 'new' novel". The Washington Post.
  42. ↑ (Ingelesez) Mills, Marja. (2015). "The Harper Lee I Knew". The Washington Post.
  43. ↑ (Ingelesez) Maloney, Jennifer. (2015). "What Would Gregory Peck Think Of 'Go Set A Watchman'? His Son Weights In". The Wall Street Journal.
  44. ↑ a b (Ingelesez) Mills, Marja. (2015). "The Mockingbird Next Door". The Washington Post.
  45. ↑ (Ingelesez) "Harper Lee, 'To Kill a Mockingbird' author, dead at 89". CNN.
  46. ↑ (Ingelesez) "Harper Lee: Private funeral service held in author's Alabama hometown". ABC News.
  47. ↑ (Ingelesez) Hal Erickson. (2016). "Scandalous Me: The Jacqueline Susann Story". Movies & TV Dept. The New York Times.
  48. ↑ (Ingelesez) Wilmington, Michael. (1998). "Tribune Movie – CAPOTE'S TRUE VOICE IS ABSENT IN 'OTHER'". Chicago Tribune.

Kanpo estekak

aldatu
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Harper_Lee&oldid=10288630"(e)tik eskuratuta