Hamlet

Hamlet: Danimarkako Printzea (ingelesez: Hamlet, Prince of Denmark) William Shakespeare idazle ingelesaren antzerki obra da, bost ekitalditan banaturiko tragedia, hain zuzen. 1602. urtean idatzi zuen, eta urtebete beranduago argitaratu zuten. Shakespeareren lanen artean ezagunena da, eta harekin lotu izan ohi den bakarrizketarik ezagunena bertan aurki dezakegu:

Hamlet
Juan Garzia itzultzailea Shakespeareren "Hamlet" obrako pasartea irakurtzen.
Jatorria
Egilea	William Shakespeare
Sorrera-urtea	ezezaguna
Argitaratze-data	1602
Izenburua	The Tragedy of Hamlet, Prince of Denmark eta Hamlet
Jatorrizko herrialdea	Ingalaterra
Ezaugarriak
Genero artistikoa	Tragedia
Hizkuntza	ingeles moderno goiztiarra eta ingelesa
Zatiak	5 act (en)
Egile-eskubideak	jabetza publiko eta jabetza publiko
Deskribapena
Oinarritua	Hamlet (en)
Kokapena
Bilduma	Victoria and Albert Museum
Fikzioa
Kontakizunaren tokia	Danimarka
ikusi Prince Hamlet (en) , King Claudius (en) , Gertrude (en) , Polonius (en) , Ophelia (en) , Horatio (en) , Laertes (en) , Rosencrantz and Guildenstern (en) , The Ghost (en) , Fortinbras (en) , The Gravediggers (en) , Yorick (en) , Rosencrantz (en) , Guildenstern (en) , Voltemand (en) , Cornelius (en) , Marcellus (en) , Bernardo (en) , Francisco (en) , Reynaldo (en) , Osric (en) , First Player (en) , Second Player (en) , Third Player (en) , Fourth Player (en) , A Captain (en) , Undertaker I (en) , Undertaker II (en) , Priest (en) , Sailor I (en) eta Sailor II (en)
Erabiltzen du	istorio bat istorio baten barruan
Euskaraz
Izenburua	Hamlet
Itzultzailea	Juan Garzia Garmendia
Argitaratze-data	2012
ISBN	978-84-9027-006-6

To be or not to be: that is the question:
Whether 'tis nobler in the mind to suffer
The slings and arrows of outrageous fortune
Or to take arms against a sea of troubles,
And by opposing end them

« Izan ala ez izan, hor dago koska.
Zer da nobleago, sufritu indar gabe
patuaren gezi mingarriak,
edo arazo-itsasora armaturik abiatu,
haren aurka saiatuz. »
Hamlet, III. ekitaldia, 1. agerraldia

Argumentua

Saxo Grammaticus historialariak idatzitako kontakizun batean oinarritua. Hamlet Danimarkako printzeari aita errege hilaren errainua edo arima agertzen zaio Elsinor gazteluan. Hark adierazi zion Claudius-ek, Hamlet erregearen anai eta Hamlet printzearen osabak, hilarazi zuela, emaztetzat hartu zuen Gertrude erreginarekin elkar hartuta. Mendekua hobeki prestatzearren, Hamletek ero itxurak egiten ditu. Ezbaiak harturik, alabaina, duda-mudak eta ekintza ausartak nahasten dira Hamleten jokamoldean. Emaztegaia, Ofelia, (Polonioren alaba) gaitzetsi egin zuen. Modu anker zakarrez galdeketa gogorra egiten dio ama erreginari, eta kortina atzean zelatari zegoen Polonio hiltzen du. Ofeliak, bere onetik aterata, bere buruaz beste egiten du errekan itota, eta Laertesek, Ofeliaren anaiak, aitaren eta arrebaren heriotzaren mendeku hartuko duela zin egiten du. Claudiusek Laertes eta Hamlet odolik gabeko ezpata borroka egitera gonbidatzen ditu. Egiatan, ordea, Laertesen ezpata eta Hamleti eskaintzekoa den ardoa pozoiturik daude. Hamlet zaurituta gertatzen da, baina, hil aurretik, Laertes eta Claudius hilko ditu; erregina ere hil egingo da, oharkabean Hamleten kopatik edan ondoren. Heriotzako orduan, Hamletek Horazio lagun leial bakarrari bere historia kontatzeko ardura eskaintzen dio. Fortinbras, Norvegiago erregea ageri da erresuma bere gain hartzeko.

Pertsonaiak

1676 baino lehen ez da pertsonaia-zerrendarik sartu obraren lehen edizioetan.

• Fortinbras, Norvegiako printzea.
• Claudius, Danimarkako errege, Hamlet printzearen osaba eta aitaginarreba, Hamlet erregearen (aita) alarguna den Gertruderekin ezkondu zenetik.
• Hamlet, Danimarkako printzea, Hamlet erregearen (aita) semea eta Claudius erregearen iloba.
• Polonius, txanbelan nagusia.
• Laertes, Poloniusen semea, Ofeliaren anaia.
• Horatio, Hamlet printzearen laguna.
• Guildenstern, gortesaua, Hamleten ikasle ohia.
• Rosencrantz, gortesaua, Hamleten ikasle ohia.
• Cornelius, Norvegiako enbaxadorea.
• Voltemand, Norvegiako enbaxadorea.
• Osric, gortesaua.
• Zaldun bat.
• Bernardo, guardiako ofiziala.
• Marcellus, guardiako ofiziala.
• Francisco, guardiako soldadua.
• Reynaldo, Poloniusen morroia.
• Marinel bat.
• Bi baldar, ehorzleak.
• Apaiz bat.
• Fortinbrasko armadako kapitaina.
• Enbaxadore ingelesak.
• Komedianteak (lau edo bost).
• Gertrude, Danimarkako erregina, Hamleten ama, Hamleten alarguna (aita), erregearen emaztea.
• Ophelia, Poloniusen alaba, Laertesen arreba.
• Hamleten espektroa (aita).
• Figuranteak: jaunak, gorteko andreak, ofizialak, soldaduak, marinelak, mezulariak eta morroiak.

Eszena Helsingørren kokatua dago.

Eragina

Obra honek itzulpen eta egokitze ugari izan ditu munduko hizkuntza gehienetan. Euskarara Bingen Ametzagak itzuli zuen 1952an. Margolari askok ere gai bera ukitu dute beren lanetan, hala nola Delacroixek, Millaisek, Rossettik, Beardsleyk. Musikari dagokionez, Scarlattiren eta Ambroise Thomasen Hamlet operak dira aipagarriak; besteak beste Berlioz, Txaikovski, eta Gabriel Piernéren musika lanak ere ezagunak dira. Zineman ere behin baino gehiagotan moldatu da Hamlet obra filmetara.

Zinema

• Hamlet (1913, Cecil Hepworth)
• Hamlet (1948, Laurence Olivier)
• Hamlet (1990, Franco Zeffirelli)

Euskaraz

1952an Bingen Ametzagak , 1976an Bedita Larrakoetxeak eta 2002an Juan Garziak euskaraz argitaratu zuten. Juan Garziaren itzulpenak bigarren edizioa izan zuen 2012an Urrezko Urrezko Biblioteka bilduman.

Bestalde, Ximun Fuchsek zuzendutako Hamlet antzezlana estreinatu zen, euskarazko bertsio libre bat. Aipatutako itzulpen horiek sarean osorik emanak daude: Juan Garziaren Hamlet eta Bingen Amatzegaren Hamlet.

Ikus gainera

• Izan ala ez izan (Hamlet)
• Literatura unibertsala
• Ingelesezko literatura

Kanpo estekak

• Hamlet euskaraz irakurgai. Bingen Ametzagaren bertsioa irakurgai (1952)
• Hamlet euskaraz irakurgai. Juan Garziaren bertsioa (2002)

• Datuak: Q41567
• Multimedia: Hamlet
• Aipu famatuak: Hamlet