Habash al-Hasib al-Marwazi
Ahmad ibn 'Abdallah Habash Hasib Marwazi (766 - 869 ondoren Samarra, Irak [1]) persiar geografoa, matematikaria [2] eta astronomoa izan zen. [3] Jatorriz Khorasan Handiko Mervekoa, arrazoi trigonometrikoak deskribatu zituen lehenengoz: sinua, tangentea eta beste funtzio trigonometrikoak .
| Habash al-Hasib al-Marwazi | |
|---|---|
| Bizitza | |
| Jaiotza | Merv, 766 |
| Herrialdea | Abbastar Kaliferria |
| Lehen hizkuntza | arabiera |
| Heriotza | Bagdad, 874 (egutegi gregorianoa) (107/108 urte) |
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | arabiera |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | matematikaria eta astronomoa |
| Enplegatzailea(k) | Jakintzaren Etxea |
| Sinesmenak eta ideologia | |
| Erlijioa | islama |
Abasidar Kalifako Bagdaden lan egin zuen, al-Mamun eta Al-Mu'tassim-en erregealdietan. ehun urte baino gehiago zituela hil zen 869. urtearen ondoren.
LanakAldatu
825etik 835era bitarteko behaketak egin zituen, eta hiru taula astronomiko-serie bildu zituen: lehenak oraindik hindu erara osatuta zeuden; bigarrenak, "frogatutako" taulak izenekoak, garrantzitsuenak ziren, ziurrenik "Ma'munic" edo "arabiar" taulen berdinak dira eta al-Ma'mun-en astronomoen lan kolektiboa izan daiteke; hirugarrenak, Sharen taulak izenekoak, txikiagoak ziren.
829ko eguzki eklipseari dagokionez, Habash-ek altitude baten bidezko (kasu honetan, eguzkiarena) denboraren determinazioaren lehen kasua eman zuen; astronomo musulmanek orokorrean hartu zuten metodoa.
830ean, badirudi "itzal" nozioa sartu zuela, umbra (versa), trigonometrian ukitzaile kontzeptuaren baliokidea, eta mota horretako zaharrena dirudien itzalen taula bat osatu zuen. Kotangentea ere aurkeztu zuen eta bere lehen taulak egin zituen. [4] [5]
Gorputzak eta Distantziak LiburuaAldatu
Al-Hasib-ek hainbat behaketa astronomiko egin zituen Bagdadetik eta balio geografiko eta astronomiko batzuk estimatu zituen. Bere emaitzak "Gorputzak eta Distantziak Liburua"-n bildu zituen, eta bertan bere emaitzetako batzuk honako hauek izan ziren: [6]
- Lurra
- Lurraren diametroa:10.323,201 km
- Lurraren zirkunferentzia: 32.444 km
- Lurraren erradioa: 5.161.609 km
- Ilargia
- Ilargiaren diametroa: 3036,5 km
- Ilargiaren zirkunferentzia: 9.538.622 km
- Ilargirako distantziarik laburrenaren erradioa: 215,208;9,9 (sexagesimal) milia
- Ilargirako distantziarik laburrenaren zirkunferentzia erdia: 676.368;28,45,25,43 (sexagesimal) milia
- Ilargirako distantzia handieneko erradioa: 205.800;8,45 (sexagesimal) milia
- Ilargirako distantzia handieneko zirkunferentzia erdia: 2.081.848,873 km
- Eguzkia
- Eguzkiaren diametroa: 56.777,6966 km
- Eguzkiaren zirkunferentzia: 178.444.189 km
- Eguzkiaren orbitaren diametroa: 12.491.093,2 km
- Eguzkiaren orbitaren zirkunferentzia: 39.256.038 km
- Gradu bat Eguzkiaren orbitan: 108.952,67 km
- Eguzkiaren orbitaren inguruan minutu bat: 1.817.405 km
Ikus, gaineraAldatu
ErreferentziakAldatu
- ↑ Charette 2007.
- ↑ Archived copy. .
- ↑ Islamic Desk Reference, ed. E. J. Van Donzel, (Brill, 1994), 121.
- ↑ «trigonometry» Enciclopedia Británica.
- ↑ Jacques Sesiano, "Islamic mathematics", p. 157, in Mathematics Across Cultures: The History of Non-western Mathematics. Springer ISBN 1-4020-0260-2..
- ↑ The Book of Bodies and Distances of Habash al-Hasib. 28, 108–128 [111] or. doi:..
BibliografiaAldatu
- Charette, François (2007). «Ḥabash al‐Ḥāsib: Abū Jaʿfar Aḥmad ibn ʿAbd Allāh al‐Marwazī». En Thomas Hockey, ed. The Biographical Encyclopedia of Astronomers. New York: Springer. pp. 455-7. ISBN 978-0-387-31022-0. (PDF bertsioa)
Kanpo estekakAldatu
- Handbuch der Geschichte: aus den Handschriften der kk Hofbibliothek zu Wien, der herzoglichen Bibliothek zu Gotha und der Universitäts-Bibliothek zu Leyden (1850) , arg.: Ferdinand Wüstenfeld
- Ibn Kutaibaren 'Adab al-Kâtib'-en pasarte bat; edo, Idazlearen gida (1877), arg.: William Oliver Sproull
- Ibn Kutaibaren Adab-al-katib. Nach mehreren Handschriften hrsg. von Max Grünert (1900) , arg.: Max Grünert
- Liber poesis et poetarum (1904), arg.: Michael Jan de Goeje
Datuak: Q2475262
