Wikipedia

Giuseppe Fieschi

Giuseppe Fieschi (1790eko abenduaren 13a - 1836ko otsailaren 19a) konspiratzaile korsikarra izan zen, 1835ean Parisen (Frantzia) Luis Filipe erregearen eta bere familiaren aurkako atentatu masiboa egitearengatik ezaguna.

Giuseppe Fieschi

Bizitza
JaiotzaMurato, 1790eko abenduaren 13a
Herrialdea Frantzia
HeriotzaParis, 1836ko otsailaren 19a (45 urte)
Heriotza moduaheriotza zigorra: burugabetzea
Hezkuntza
Hizkuntzakfrantsesa
Jarduerak
Jarduerakmilitarra eta trapuketaria
Jasotako sariak
Zerbitzu militarra
Adar militarraFrantziako Lurreko Armada
Parte hartutako gatazkakNapoleondar Gerrak

Biografia aldatu

Gaztaroa eta ibilbide militarra aldatu

Bocognanon (Korsika) jaio zen 1790ko abenduaren 13an, familia behartsu batean. Gurasoak Louis Güelfi eta Marie Lucie Fieschi zituen, Pomontikoak. Bi anai izan zituen, Thomas eta Anthony.[1]

Giuseppek haurtzaroa artzain bezala lanean igaro zuen, familia arazo ugari jasanez: besteak beste, 1804an Louis aita atxilotu zuten, 8 urdaiazpiko lapurtzea egotzita; kondena Bastiako plazan erakustaldi lotsagarria eta 6 urteko espetxealdia izan zen; baina Embrungo espetxean zela hil zen, 1808an.[2] Garai beretsuan Giusepperen anai nagusi Thomas Wagramgo guduan hil zen, Napoleon Bonaparteren alde borrokatuz.

16 urterekin, Giuseppe bera ere Frantziako Lehen Inperioaren armadan sartu zen 1806 urtean; honek idazten eta irakurtzen ikasteko aukera eman zion. 1808 Korsikako erreximentu baten sartu zen, eta lehenik Napolesera eta gero Errusiako inbasiora bidalia izan zen. Borrokan ausardia erakutsi zuen, bereziki Polotsk-eko batailan; ofiziala hil ostean, Fieschik soldadu-talde bat gidatu zuen eta 100 kosakoz osatutako taldea garaitu zuen, hainbat zauri jasota eta 22 kosako atxilotuz; ekintza honengatik kondekoratua izan zelarik. 1812an sarjentu gradua eskuratu zuen eta, 1814ean lizentziaturik, Korsikara itzuli zen, Bi Sizilien Errege Ordenaren kondekorazioa irabazirik.

1815an, Fieschi Joachim Murat Napoliko errege ohia zerbitzura jarri ziren 1000 soldaduetatik bat izan zen, erresuma berreskuratzeko saioan. Borroka honek hilebete iran zuen, Fernando I.a Bi Sizilietakoak Murat atxilotu eta exekutatu arte. Fieschik Tolentinoko borrokan bere buruzagiak traizionatu zituen austriarrei informazioa emanez; azken hauek bataila irabaztea erraztuz, 1815eko maiatzean.[1] Fieschi bizirik atera zen, baina Frantziara deportatua izan zen.

Honen ostean, izen bereko beste gudari bat suplantatu zuen, eta gerra napolitarrean Muraten alde borrokatu zela esaten hasi zen.

Kartzela eta erregearen zerbitzua aldatu

 
Fieschi eta bere zenbait kide, 1836 urteko irudi batean.

Fieschi Korsikara itzuli zen, bakarrik eta ogibiderik gabe. Arreba-koinatuekin arazoak izan zituen: Fieschik aitaren ondasunen senipartea erreklamatu zuen, baina arrebak ukatu egin zion, aitak ezer utzi ez zuela argudiatuz. Fieschik orduan ganadu bat eraman zuen, haren jabetza-agiria Bastiako udaletxean faltsutuz. Salatua eta atxilotua izan zen, eta 1819 urtean kondena ezarri zitzaion: 10 urteko espetxealdia eta enparantza publikoan erakustaldi lotsagarria.

Aita bezala, Fieschi Embrungo espetxean gartzelaratu zuten. Bertan ehungintza atelierrean lanean hasi zen, laster kontramaisu postua eskuratu zuelarik; gero sukaldeburu izan zen erizaindegian. Gainera Laurence Petit izeneko emakume presoa ezagutu zuen, harekin bikote-harremana abiatuz. Kondena osorik beteta, Fieschi 1826an libre geratu zen, eta Petitekin Lyon bere herrira joan zen, alderrai ibiliz.

Kartzelan eskuratutako ehungintzari buruzko ezagutzak aprobetxatuz, lanbide horretan jardun zuen 1830eko iraultzara arte, bereziki Villeneuvetteko erret lantegian. Urte hartako irailean, Parisera joan zen, eta han harrapatu zuen Luis Filipe errege berriak emaniko amnistiak (Borboien Berrezarkuntza garaian kondenatutako preso politikoei aplikatu zitzaiona). Bere kasurako aplikagarria ez zen arren, 1830eko abuztuaren 26ko amnistia-lege hau eta Lehen Inperioko garaiko sari militarrak baliatu zituen zerbitzu aktiboko teniente maila eskatzeko.

Eskaria onartuta, Fieschi lineako infanteriako 61. erreximentan sartu zen, baina sarjentu-mailan bakarrik. Honen aurrean protesta eginik, ministroak atxilotze-gune baten zaintza esleitu zion, Poissyko ofizialorde beteranoen 5. konpainian. Ondoren, Parisko ofizialorde sedentarioen 3. konpainiara igaro zen. Garai honetan Laurence Petitekin Buffon kaleko 7an bizitzen jarri zen, 3. konpainiako kasernatik hurre.

Aldi berean, baioneta-instruktore bihurtu zen gimnasio militarrean, eta preso politiko ohi gisa aurkezteak onarpen soziala ekarri zion. Lavocat jauna berarekin harremanetan jarri zen. Hau Guardia Inperialeko teniente ohia zen, Borboien Berrezarkuntza garaian konspirazio askotan aritua, heriotzara kondenatua eta indultatua. Fieschirekin kontaktuan jarri zenean Lavocat Guardia Nazionaleko lotinant-koronela eta Ardenetako diputatua zen; barne-ministroa aurkeztu zion, konfiantzazko misioak emanez. Fieschik Baude polizia prefetarentzat ere lan egin zuen, erregimenaren oposiziokideen aurka: gizarte errepublikanoetan ibiltzen zen, gero Lavocat-i informazioa emanez; horrela, zenbait hilketa saiakera ekidin zituzten. Fieschi hiru urtean zehar aritu zen poliziaren salatari gisa.[3] Baina Baude postu horretatik kendu zutenean mota honetako zerbitzuak gero eta gutxiago eskatzen hasi zitzaizkion; Fieschik, zapuztuta, bere lana behar bezalako estimaziorik ez zuela sentitu zuen.

Aldi berean, Laurence Petitekin harremana degradatu egin zen; Laurence gero eta gutxiago agertzen zen etxetik, eta Giuseppe bere 15 urteko alaba Ninaren maitale bihurtu zen (Laurenceren lehen ezkontzatik jaioa).

Ezkontzaren porrotak eta gizarte-onarpenik ezak bultzatuta, Fieschi Errege Jauregiko joko aretoetara joaten hasi zen; ludopatiak lanpostua galarazi zion, tailerreko dirua baliatu baitzuen joko-zor bat ordaintzeko. Gainera, hainbat ikerketek preso politikoen batzordeko ziurtagiriak faltsutu zituela frogatu zuten. 1834an, iruzurragatik eta faltsifikazioengatik prozesu penala hasi zen; aurrekari penalak zituenez, Fieschi ezkutatu behar izan zen, bizitzeko baliabiderik gabe.

Konspirazioak aldatu

 
Fieschiren atentatua, 1835eko uztailaren 28an. Eugène Lami, 1845. Versaillesko gaztelua.

Askotan anarkista gisa sailkatu izan bada ere, Fieschik ez zuen benetako ideia politikorik. Laurence Petit-ek ikertzaileei azaldu zien bezala “diruak ardura zion, besterik ez”. Fieschik berak lekuko bati esan zion: “ez dio inporta zein alderdiri atxekitzea; berarentzat diru kontua da, eta diruarengatik edozer egingo luke". Bere buruaren alde borrokatzen zen, gizartearen eta erregimenaren aurka baino gehiago. Egoera honetan aurkitu zuen Luis Filipe erregearen aurkako atentatua prestatzen zegoen jendea. Lehena Pierre Morey izan zen, bere auzoan bizi zen 61 urteko garnizionaria, ekintzaile errepublikano zaharra, Louis Antoine de Saint-Justen eta Robespierreren[4] irakurlea eta Giza Eskubideen Elkarteko kidea (elkarte errepublikano hau 1833tik debekaturik zegoen). Moreyek Fieschi bi hilabetez etxean hartzea onartu zuen. Fieschik galtzeko ezer ez zuen eta, akzio-gizona izaki, interesa erakutsi zuen konplotagileen proiektuarekiko. Horrela ezagutu zuen Théodore Pépin dendaria, errepublikanoa hau ere. Fieschik gela bat alokatu zuen Boulevard du Temple kaleko 42 zenbakian, eta atentatua burutzeko artefaktu berezi bat diseinatzen hasi zen, "infernuko makina" izenarekin ezagutuko zena.[4][2]

Hain zuzen, uztaileko iraultzaren urteurrenean, 1835eko uztailaren 28an, Luis Filipek guardia nazionalari ikustaldia egin behar zion bulebar handietan. Atentatu-zurrumurruak izan arren, erregeak ikustaldia mantendu zuen, hiru semek, ministroek eta graduazio altuko militarrek lagunduta. Segizioa Errepublikaren Plazatik Bastillara bidean zihoala, Fieschik "infernuko makina"rekin tiro egin zuen.[1] Kanoietako batzuk lehertu egin ziren, Fieschi bera zaurituz.[5] Atentatuan erregeak zauri arinak baino ez zituen jaso, baina beste 18 hildako eta 42 zauritu eragin zituen.

Atentatuak haserrea eta inpresio handia eragin zuen, Fieschiren aurkako erreakzioekin. Europako subirano guztiek elkartasun mezuak bidali zituzten, Nicolas I.a Errusiako enperadoreak salbu. Luis Filipe erregearen erreakzio hotzak (eguneko programarekin jarraitu zuen, tropen ikustaldia amaituz) haren ospea handitu zuen herriaren aurrean.

Epaiketa aldatu

 
Giuseppe Fieschiren burua, exekuzioaren biharamunean, 1836ko otsailaren 20an, Jacques Raymond Brascassaten eskutik.

Fieschi bere gailuaren eztandarekin zaurituta gelditu zen, eta poliziak minutu gutxira atxilotu zuten. Hasieran nortasuna ezkutatzen saiatu zen, Jacques Girard izena emanez; baina egun batzuetara, Conciergerien zegoela, inspektore batek ezagutu zuen.[6] Handik egun batzuetara, Théodore Pépin eta Pierre Morey ere atxilotu zituzten. Epaiketa 1836ko urtarrilaren 30ean hasi zen. [7]

Prozesuak zarata handia eragin zuen, eta Fieschik bere ospeaz gozatu ahal izan zuen.[5] Fieschi abenturazale paranoiko, harroputz eta arreta bereganatzeko izaeraren jabe bezala aurkeztu zen, inolako motibazio politiko edo ideologikorik gabe.

Fieschi, Pépin eta Morey gillotinatuak izan ziren, 1836ko otsailaren 19an. Haien laguntzaile bati, Boireau lanpistari, hogei urteko kartzela-zigorra ezarri zioten.

Fieschiren kasua kriminologiaren klasiko bihurtu zen, eta bere garondoa hainbat medikuk aztertu zuten: Louis Francisque Lélut, François Leuret, Dumoutier, Peisse Gauert, Debout.[8] Antoine Chazal pintoreak garuna margotu zuen, eta Jacques Raymond Brascassat ebakitako burua.[9]

Luis Filiperen aurkako atentatuak errepublikanoen aurkako iritzia eta errepresio gogorra sustatu zuen, 1835eko iraileko legeak barne (“infernuko lege” bezala ezagunak), bereziki 1835eko irailaren 9ko prentsa legea.

Ondorengoak aldatu

Moskuko eliza batean Giuseppe Fieschiren aldeko meza bat eman zen, Kotskov general sobietikoak (Katyusha suziri jaurtigailuaren asmatzaileak) bultzaturik. [10]

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ a b c A., Bouveiron,. (1835). An historical and biographical sketch of Fieschi, with anecdotes relating to his life: preceded by a narrative of the circumstances attending the events of the 28th July, 1835.. PMC 315177202. (Noiz kontsultatua: 2023-04-13).
  2. ↑ a b [[Pierre Accoce |Accoce, Pierre]]. (1999). Ces assassins qui ont voulu changer l'Histoire. Plon (ReLIRE) ISBN 978-2-259-24036-9. PMC 1049952145. (Noiz kontsultatua: 2023-04-12).
  3. ↑ Larousse, Éditions. Giuseppe Fieschi ou Joseph Fieschi - LAROUSSE. .
  4. ↑ a b Jugnot, Gérard. (2017). «Le procès Fieschi : un procès politique ?» Histoire de la justice 27 (1): 55.  doi:10.3917/rhj.027.0055. ISSN 1639-4399..
  5. ↑ a b Harsin, Jill. (2002). Barricades : the war of the streets in revolutionary Paris, 1830-1848. (1st ed. argitaraldia) Palgrave ISBN 0-312-29479-4. PMC 48550993. (Noiz kontsultatua: 2023-04-13).
  6. ↑ "The Paris papers of Monday, received by express, still devote their columns almost exclusively to the". The Times. No. 15860. London. 5 August 1835. p. 5.
  7. ↑ Les procès de la Cour des Pairs : Le procès de Fieschi. Le procès de Fieschi. ..
  8. ↑ Procès de Giuseppe Fieschi pour régicide. ..
  9. ↑ Lélut, Physiologie de la pensée, Paris, 1862, p. 218, consultable sur Gallica.
  10. ↑ Les maréchaux soviétiques parlent. Perrin 2013 ISBN 978-2-262-04262-2. PMC 1088605653. (Noiz kontsultatua: 2023-04-13).

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Giuseppe_Fieschi&oldid=9268562"(e)tik eskuratuta