Ginea Berria
- Artikulu hau Asiako uharteari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Ginea (argipena)».
Ginea Berria[1] (tok pisinez: Niugini; nederlanderaz: Nieuw-Guinea; indonesieraz: Papua edo, historikoki, Irian) Malaysiar artxipelagoko uhartea da, munduko bigarren handiena Groenlandiaren ondoren. Asiako hego-ekialdeko muturrean dago, Australiaren iparraldean. 786.000 kilometro koadroko eremua dauka, eta 2000. urtean 6,4 milioi biztanle zituen.
| Ginea Berria | |
|---|---|
 | |
| Datu orokorrak | |
| Mendirik altuena | Puncak Jaya |
| Garaiera | 164 m |
| Mota | uharte |
| Luzera | 2.398 km |
| Zabalera | 400 km |
| Azalera | 785.753 km² |
| Eponimoa | Ginea |
| Geografia | |
.svg)
 | |
| Koordenatuak | 5°S 140°E / 5°S 140°E |
| UTC ordua | Pacific/Port_Moresby (en)  |
| Honen parte da | australiar kontinentea |
| Estatu burujabe |  Indonesia |
| Indonesiaren banaketa administratiboa |  Papua |
| Ur-gorputza | Arafura itsasoa |
Geografia aldatu
Ginea Berria uhartean Australiaren iparraldean eta ekuatorearen hegoaldean dago. Iparraldean Ozeano Barea du, Salomon eta Bismarck itsasoak ekialdean, Koral itsasoa eta Torres itsasartea, eta Arafura itsasoa hego-mendebaldean[2].
Mendebaldetik ekialdera doan mendilerro batek, Ginea Berriko mendikateak, uhartearen bizkarrezurra eratzen du 1.600 kilometroan. Gailurrik gorenak uhartearen mendebaldean daude: Puncak Jaya (4.884 metro), Puncak Mandala (4.760 metro) eta Puncak Trikora (4.750 metro). Zuhaitz-muga 4.000 metrotan dago eta gailurretan glaziarrak daude, 1936tik aurrera atzerakada nabarmena izan duten arren[3].
Uharteak balio ekologiko itzela dauka biodibertsitateari dagokionez. Izan ere, planetako euri-oihan tropikal zabalenetako bat dauka, eta munduko espezieen % 5-10[4] (portzentaje hau AEB eta Australiakoen antzekoa da). Espezie asko endemikoak dira, hau da, bertan bakarrik daudela, eta milaka oraindik ezezagunak dira zientzialarientzat. Kalkuluen arabera, 300.000 intsektu, 15.000-20.000 landare, ur gezatako 200 arrain eta 760 hegazti espezie daude[5].
Banaketa administratiboa aldatu
Mendebaldeko erdia Indonesiaren administraziopean dago, ekialdekoak Papua Ginea Berria herrialdea osatzen du.
Ikus, gainera aldatu
Erreferentziak aldatu
- ↑ Euskaltzaindia. (2012-03-30). 168. araua: Ozeaniako toponimia. .
- ↑ New Guinea. global.britannica.com (Noiz kontsultatua: 2016-12-24).[Betiko hautsitako esteka]
- ↑ Andrew G., Joni L.; Kinkaid, Klein. Retreat of the Irian Jaya Glaciers from 2000 to 2002 as Measured from IKONOS Satellite Images. easternsnow.org (Noiz kontsultatua: 2016-12-24).
- ↑ Nueva Guinea. global.mongabay.com (Noiz kontsultatua: 2016-12-23).
- ↑ New Guinea animals and plants. wwf.panda.org (Noiz kontsultatua: 2016-12-23).
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q40285
Multimedia: New Guinea / Q40285
