Wikipedia

Bizkarreta

Erroibarko kontzejua, Nafarroa Garaian
(«Gerendiain (Erroibar)» orritik birbideratua)
Artikulu hau Erroibarreko kontzejuari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Gerendiain».

Bizkarreta[1][a] (erroibarrera: Biskarret)[b] edo Gerendiain[c] (erroibarrera: Gerein)[d] −izen ofiziala: Bizkarreta-Gerendiain− Erroibar ibarreko kontzeju bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Pirinioak eskualdean.

Bizkarreta
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Bizkarretako ikuspegia


Armarria

Map
Kokapena
Herrialdea Nafarroa Garaia
EskualdeaPirinioak
UdalerriaErroibar
Administrazioa
Motakontzeju
Izen ofiziala Bizkarreta-Gerendiain
Burua
(2019-2023)		Karlos Zalba Ibarrola
(kontzejuburua)
Posta kodea31695
Herritarrabizkarretar, gerendiaindar, gereindar
Geografia
Koordenatuak42°58′02″N 1°25′00″W / 42.967208°N 1.416771°W / 42.967208; -1.416771
Azalera17,75 km²
Garaiera781 metro
Distantzia34,2 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria107 (2020:  5)

2020 urtean 107 biztanle zituen.

Bertako biztanleak bizkarretarrak edo gerendiaindarrak (erroibarreraz: gereindarrak) dira.


Donibanetik   Donejakue bidea
Nafar bidea 		Donejakuera
Mezkiritzeko gaina
(3,2 km) 		   Bizkarreta    Lintzoain
(1,9 km)


Izena aldatu

Bizkarreta edo Biskarret beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:

Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]

  • Viscarrete (1196)
  • Biscarret (1245)
  • Viscarret (1269)
  • Bisquareta (1274)
  • Bisquarret (1274)
  • Biscarreto (1275)
  • Biscarreta (1277)
  • Vizcarret (1280)
  • Bizkarret (1280)
  • Uixcarret (1532)
  • Bixkaret (1591)
  • Viscarret (1802)
  • Biscarret (1911)

Bestalde, Gerendiain beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:

Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]

  • Dendrain (1945)
  • Guerendiain (1953)
  • Guerendain (1953)
  • Derendiain (1959)
  • Drendain (1959)
  • Gerendiain (1974)

Etimología aldatu

Bizkarreta toponimoa izen gardena da. Bizkar eta eta (kokapen atzizki plurala) hitzeten arteko elkarketa da. "Bizkarren lekua" bezala birformulatu liteke.

Gerein toponimoaren etimologia ezezaguna da.

Erabilera aldatu

Izen ofiziala Bizkarreta-Gerendiain da. Idatziz Viscarret bezala ezagutua izan da, duela gutxi arte eremu honetan gutxi erabiltzen zen izen kultua, non bigarren izena erabiltzen zen, bere ahozko forma eta euskaraz Gerein delarik. Bitxia bada ere, Gerendiain ez da inoiz dokumentatzen Altadillen obran agertu zen arte. Are gehiago, uste da Julio Altadillek Gerein entzun zuela eta oker berreraiki zuela existitzen ez zen izen bat sortuz: Gerendiain.

Gaur egun, Gerein izenak Biskarret forma hartu du.

Ezaugarriak aldatu

Armarria aldatu

Bizkarretako armarriak honako blasoi hau du:[3]

« Hondo urdin batez eta aurrean pago batez eta beste haritz batez osatuta dago »

Geografia aldatu

Bizkarreta Erroiberran dago.

Ingurune naturala eta klima aldatu

Erroiberraren azalera handia dela eta bi klima ezberdin daude, iparraldeko klima azpiatlantiarra, pagadi ugari eta urte osoko prezipitazioekin, eta hegoaldeko klima azpimediterraneoa, basa pinuekin eta uda garaiko bi hilabete idorrekin. Urteko batez besteko prezipitazioak 1 200 mm dira hegoaldean, eta 2 000 mm ibarraren iparraldean. Batez besteko tenperatura 7 eta 10 gradu bitartekoa da.

Urteroko egun euritsuak 120 izaten dira ibarraren hegoaldean eta 140-150 egun iparraldean. Gunerik menditsuenetan egun euritsuak 150 baino gehiago izan daitezke.

Estazio meteorologikoak aldatu

Erroiberran dagoen Aurizperri kontzejuan, itsasoaren mailatik 871 metrora, Nafarroako Gobernuak 1972an jarritako estazio meteorologikoa dago. [4] Gainera, 1975an, beste estazio meteorologiko bat inauguratu zen Erro kontzejuan, itsasoaren mailatik 672 metrora.[5] Erroko estazioa da Bizkarretarako balio egokienak ematen dituena, hurbilen dagoena baita.


      Datu klimatikoak (Erro, 1975-2020)      
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) 18.0 21.0 23.0 26.0 32.0 37.0 39.0 40.0 36.0 28.0 22.0 20.0 40.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 6.8 7.9 11.0 12.8 17.4 21.5 24.2 24.7 21.1 16.4 10.6 7.6 15.2
Batez besteko tenperatura (ºC) 2.8 3.4 6.0 7.7 11.7 15.6 18.0 18.1 14.7 11.0 6.5 3.6 9.9
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) -1.3 -1.1 1.1 2.6 6.1 9.6 11.8 11.6 8.2 5.6 2.3 -0.5 4.7
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) -9.2 -8.1 -5.0 -2.5 0.0 3.1 5.7 4.8 1.8 -1.4 -5.0 -8.3 -2.0
Batez besteko prezipitazioa (mm) 134.1 121.5 116.4 142.7 102.5 63.9 53.6 52.8 81.4 123.0 156.3 153.4 1301.6
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) 71.5 63.5 67.4 59.9 60.0 60.0 61.3 100.0 110.0 86.8 83.5 88.0 110.0
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) 13.5 11.9 12.4 15.1 14.6 9.8 7.0 7.6 9.3 13.1 14.2 14.4 142.8
Elur egunak (≥ 1 mm) 3.0 4.0 3.0 2.1 0.3 0.0 0.0 0.0 0.0 0.1 1.4 2.1 15.9
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[6]
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.

Ikusi edo aldatu datu gordinak.

Hirigintza aldatu

Kaleak aldatu

Herriak kale bakarra ditu:[7]

  • Done Petri karrika

Etxeak aldatu

Herriak 64 etxe ditu:[7]

  • Etxeberri
  • Zapatero
  • Gartxenia
  • Akotan
  • Lastur
  • Adi
  • Inda
  • Martngazte
  • Beitikoetxea
  • Batit
  • Telefonos
  • Luisenenena
  • Gilletorena
  • Garbitegi
  • Eskola
  • Taberna Zaharra
  • Pastorra
  • Manex
  • Argizarinea
  • Txantxot
  • Erdikorena
  • Palaziano
  • Enparantzetxea
  • Herriko etxea
  • Fernandorena
  • Antso
  • Goikoa
  • Lizaso
  • Baldatxenea
  • Elizaldea
  • Migelikorena
  • Arotzenea
  • Latzardenea
  • Aundiena
  • Astazubi
  • Etxondoaldea
  • Etxekar
  • Santosenea
  • Etxamendi
  • Carnicero
  • Maitetxu
  • Orreaga
  • Arotzarena
  • Armendaritz
  • Txibitaetxea
  • Mendikuarena
  • Etxebertzea
  • Mendialdera
  • Josehaundi
  • Pakito
  • Legarrondo
  • Ezkerra
  • Aritzondoa
  • Muskilda

Historia aldatu

Antzinako jaurerri erreengo bat izan zen, 1280an urtero 75 soldata gehi 24 garagar eta olozko bular bat zor zuena, bailara osoari batera egozten zitzaion "afariaren" zatia kontatu gabe.

Nahikoa da 1835-1845eko udal erreformak, jurisdikzio zibila bailarako alkateak egikaritzen zuen, bailarako alkateak egikaritzen zuen bitartean, ekonomikoa bailarako diputatuei eta herriko errejidoreei zegokien bitartean, hauek txandaka izendatzen baitziren herritarren artean (hemezortzi 1850ean). XIX. mendearen erdialdera eskola zuen, eta urteko dotazioa Nafarroako dukerrietan zegoen (583); irin-errota batek funtzionatzen zuen.

Demografia aldatu

2020 urteko erroldaren arabera 107 biztanle zituen Mezkiritzek.[8]

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
96 91 92 91 94 93 90 92 92 95 99 94 97 98 100 96 93 97 103 102 107
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Garraioa aldatu

Autobuses Artieda autobus konpainiak Erroibar Iruñekin batzen du. Autobus lineak honako ibilbidea egiten du:

Politika aldatu

Bizkarretako kontzejua kontzejuburuak eta lau kontzejukidek osatzen dute. Egungo kontzejuburua Karlos Zalba Ibarrola da.

Kontzejua aldatu

Bizkarretako kontzejua kontzejukidek eta kontzejuburuak osatzen dute, demokratikoki hautatuak. Kontzejuburua Karlos Zalba Ibarrola da. Kontzejukideak 3 daude:

  • Angel Argain Fernandez
  • Xabier Hualde Calvo
  • Ander Mendibe Zalba

Kontzejuburuak aldatu

2011tik, Bizkarretak 3 kontzejuburu izan ditu:

Kontzejuburu Agintaldi hasiera Agintaldi amaiera
Francisco Javier Zalba Ibarrola 2011 2015
Asier Auban Erro 2015 2019
Karlos Zalba Ibarrola 2019 jardunean

Kultura aldatu

Euskara aldatu

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Erroibarko herri guztiak sailkatu zituen, hegoaldeko goi-nafarrera euskalkian, Pirinio ibarretik Esteribar eta Artzibar ibarrekin hitz egiten zena.[9]

Koldo Zuazok, 2010ean, Erroiberrak nafarrera euskalkian sailkatu zituen.[10]

Bizkarretako azpieuskalkia erroibarrera da, eta, zehazki, Iparerroibartar aldaera.[11]

Euskararen Foru Legea aldatu

Sakontzeko, irakurri: «Euskararen Foru Legea»

Nafarroako Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legeari jarraituz, Erroibar eremu euskalduneko udalerria da. 2001eko erroldan, herritarren % 24,01ek zekien euskaraz.

Jaiak aldatu

Ondasun nabarmenak aldatu

Bizkarretar ospetsuak aldatu

Oharrak aldatu

  1. ↑ /bis̻karéta/ ahoskatua (laguntza)
    Azentua: zorrotza hirugarren silaban
  2. ↑ /biskarèt/ ahoskatua (laguntza)
    Azentua: kamutsa hirugarren silaban
  3. ↑ /geɾenð̞iáin/ ahoskatua (laguntza)
    Azentua: zorrotza hirugarren silaban
  4. ↑ /geɾéin/ ahoskatua (laguntza)
    Azentua: zorrotza bigarren silaban

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
  2. ↑ a b «Bizkarreta - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
  3. ↑ Otazu Ripa, Jesús Lorenzo. (D.L. 1977). Heraldica municipal, merindad de Sangüesa (I) : Abaurrea-Izalzu. Diputación Foral de Navarra, Dirección de Turismo, Bibliotecas y Cultura Popular ISBN 84-235-0076-4. PMC 911388951. (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
  4. ↑ Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Aurizperri» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).
  5. ↑ Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Erro» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).
  6. ↑ Erroko estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
  7. ↑ a b Erroibarko Udala. Bizkarretako planoa
  8. ↑ «Bizkarreta» www.ine.es (Espainiako Estatistika Institutua) (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
  9. ↑ Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
  10. ↑ Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.
  11. ↑ Euskaltzaindia. Hegoaldeko goi-nafarrera. Erroibarrera.

Ikus, gainera aldatu

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Bizkarreta&oldid=9431448"(e)tik eskuratuta