Georg Christoph Lichtenberg
Georg Christoph Lichtenberg (Ober-Ramstadt, 1742ko uztailaren 1a - Göttingen, 1799ko otsailaren 24a ) zientzialari eta idazle alemaniarra izan zen. Göttingengo Unibertsitateko irakaslea izan zen, eta gaztetan Gotthelf Kästner izan zuen eginkizun berean. Misio astronomikoak zuzendu zituen Hannover-en eta Osnabrück-en. Zientzialari gisa Alemanian fisika esperimentaleko lehen irakaslea izan zen.
| Georg Christoph Lichtenberg | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Bizitza | |||
| Jaiotza | Ober-Ramstadt, 1742ko uztailaren 1a | ||
| Herrialdea | Landgraviate of Hesse-Darmstadt | ||
| Heriotza | Göttingen, 1799ko otsailaren 24a (56 urte) | ||
| Hobiratze lekua | Göttingen | ||
| Familia | |||
| Aita | Johann Conrad Lichtenberg | ||
| Ezkontidea(k) | Margarethe Lichtenberg (en)  | ||
| Seme-alabak | ikusi
| ||
| Hezkuntza | |||
| Heziketa | Göttingengo Unibertsitatea | ||
| Tesi zuzendaria | Abraham Gotthelf Kästner | ||
| Doktorego ikaslea(k) | Heinrich Wilhelm Brandes (en) Alexander von Humboldt Johann Christian Martin Bartels (en) Bernhard Friedrich Thibaut (en) Johann Tobias Mayer (en) Johann Nikolaus Müller (en) | ||
| Hizkuntzak | alemana | ||
| Irakaslea(k) | Abraham Gotthelf Kästner | ||
| Ikaslea(k) | ikusi
| ||
| Jarduerak | |||
| Jarduerak | fisikaria, astronomoa, idazlea, matematikaria, unibertsitateko irakaslea, frantses moralista eta filosofoa | ||
| Enplegatzailea(k) | Göttingengo Unibertsitatea | ||
| Jasotako sariak | ikusi
| ||
| Kidetza | Royal Society Göttingengo Zientzien Akademia San Petersburgoko Zientzien Akademia | ||
| Sinesmenak eta ideologia | |||
| Erlijioa | ateismoa | ||
  | |||
Ingalaterran egindako egonaldietan (1770, 1774-1775) maiz joaten zen errege familiarekin eta zirkulu zientifiko guztiekin. Espiritu erlijioso eta kontserbadore ororen aurka zegoen, baita Sturm und Drang-eko gazteen aurka ere. 1800etik 1806ra bitartean hil ondoren argitaratutako Aforismoetan, bere eszeptizismo sendoa, satirikoa, anglofiloa eta ironia nabarmentzen da. Aforismoak "waste books" (hondakin liburuak) bezala izendatu zituen egileak, ingelesezko terminologia erabiliz.
Bizitza aldatu
Lichtenberg 17 seme-alabetatik gazteena zen, elizako hierarkian barrena Darmstadt-eko superintendentea izateko izen bereko artzain protestantearen semea. Garai bateko erlijiosoetan ohikoa zenaren kontra, aitak ezagutza zientifiko handia zuen. Georg Christoph Lichtenberg bere gurasoen etxean ikasi zuen 10 urte bete zituen arte Darmstadteko eskola latinoan sartu zen arte. Bere adimena azkar agertu zen. Matematika ikasi nahi zuen baina bere familiak ezin zituen ikasketak ordaindu, beraz 1762an bere ama, Katharina Henriette Lichtenberg, Eckhard-en jaiotakoa (1696 – 1764), Hesse-Darmstadt-eko Louis VIII.arengana joan zen eta honek Lichtenberg-i urtero 200 guldeneko beka eman zion. 1763ko maiatzean Darmstadt utzi zuen matematika, historia naturala eta astronomia ikasteko 1766ra arte Göttingeneko Unibertsitatean.
Bere desgaitasun fisikoak (eskoliosia) eta gaixotasunak izateko joerak, ziurrenik, oso pertsona bitxia eta behatzailea bihurtu zuten.
Ikasketak egin ondoren Ingalaterrara bi bidaia luze egin zituen, lehena 1770ean bi ikasle ingelesen tutorea izan zenean. Inpresio bikaina eragin zion Jurgi III.a Ingalaterrako eta Hannoverreko erregeari filosofia irakasle kargua hartzeko gomendatu zionean. Hurrengo urteetan 1774ra arte behaketa astronomikoak egin zituen Göttingengo Behatoki zaharrean. 1774tik 1775era egindako bigarren bidaian, Cook-en bigarren itzulia munduan zehar egin zuen espedizioko kideak eta garaiko beste pertsonaia batzuk ezagutu zituen, hala nola James Watt edo Joseph Priestley. 1777an goi tentsioarekin argazki esperimentuak egin zituen, oso elektrizatuta dagoen plaka baten gainean likopodio-hautsa barreiatzen, deskarga elektrikoen adarrak aztertuz. Geroago argazkietakotako irudi hauei Lichtenberg irudiak deitu zitzaien.
1770ean Göttingengo Unibertsitatean fisika, matematika eta astronomia irakasle lanpostu bat lortu zuen, nahiz eta 1776ra arte ez zuen irakatsi.
1777an Maria Dorothea Stechardtekin (1765-1782) harremana izan zuen. 1780tik hil arte fisikako irakasle (Ordinarius) izan zen. 1782an Margarethe Elisabeth Kellner ezagutu zuen eta harekin ezkontzaren antzeko beste harreman bat hasi zuen. 1793an Londresko Royal Societyko kide egin zuten.
Literatura lanak aldatu
1764tik aurrera, Lichtenbergek hainbat eta hainbat ohar, aforismo edo ideia azkar idatzi zituen liburuxketan, eta hil ondoren argitaratu ziren. Horietan eszeptizismorako joera eta ironia aurkitzen dira.
Adibideak:
- Columbus aurkitu zuen amerikarrak aurkikuntza kaskarra egin zuen.
- Kimika bakarrik ulertzen duenak ere ez du ulertzen.
Eponimia aldatu
- Lichtenberg ilargiko kraterrak izen hori darama bere memorian.
- (7970) Lichtenberg asteroideak ere bere izena gogoratzen du.
Erreferentziak aldatu
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q57554
Multimedia: Georg Christoph Lichtenberg / Q57554
