Frederiko II.a Handia

Frederiko II.a Handia
	; Irudi gehiago
3. King of Prussia (en)
; Brandenburgoko margraverriako printze hautesle
Bizitza
Jaiotza	Berlin, 1712ko urtarrilaren 24a
Herrialdea	Prusiako Erresuma ; Alemania
Heriotza	Potsdam, 1786ko abuztuaren 17a (74 urte)
Hobiratze lekua	Sanssouci jauregia; Garrison Church (en)
Heriotza modua	: eritasuna
Familia
Aita	Frederiko Gilen I.a Prusiakoa
Ama	Sofia Dorotea Hannoverkoa
Ezkontidea(k)	Elixabete Kristina Brunswick-Lüneburg-Bevernekoa (1732ko martxoaren 10a, 1733ko ekainaren 12a - 1786ko abuztuaren 17a)
Seme-alabak	ikusi baliorik ez;
Anai-arrebak	ikusi Princess Sophia Dorothea of Prussia (en) ; Filipina Karlota Prusiakoa; Louisa Ulrika of Prussia (en) ; Wilhelmine of Prussia, Margravine of Brandenburg-Bayreuth (en) ; Anna Amalia of Prussia (en) ; Princess Friederike Luise of Prussia (en) ; Prince Augustus Ferdinand of Prussia (en) ; Prince Heinrich of Prussia (en) ; Prince Augustus William of Prussia (en) ; Frederick Louis, Crown Prince of Prussia (en) ;
Familia	ikusi Margrave Frederick William of Brandenburg-Schwedt (en) (koinatu, osaba); Jurgi I.a Erresuma Batukoa (osaba zahar, amaldeko aitona); Sofia Dorotea Brunswick-Lüneburgekoa (amaldeko ama); Sofia Karlota Hannoverkoa (aitaldeko amona); Frederiko I.a Prusiakoa (aitaldeko aitona); Friedrich III, Margrave of Brandenburg-Bayreuth (en) (sibling-in-law (en) ); Frederiko Gilen II.a Prusiakoa (iloba); Margravine Elisabeth Louise of Brandenburg-Schwedt (en) (sibling-in-law (en) , iloba); Sofia Palatinatukoa (birramona); Jurgi II.a Erresuma Batukoa (osaba);
Leinua	Hohenzollern dinastia
Hezkuntza
Hizkuntzak	alemana; frantsesa
Jarduerak
Jarduerak	agintaria, arte bildumagilea eta monarka
Lantokia(k)	Erdialdeko Europa
Jasotako sariak	ikusi Order of the Black Eagle ; Order of the White Eagle ; Order of Saint Alexander Nevsky ; Order of St. Andrew ; Pour le Mérite ordena ; Royal Order of the Seraphim ;
Kidetza	Prusiako Zientzien Akademia; Zientzien Errusiar Akademia
Musika instrumentua	Zeharkako txirula
Zerbitzu militarra
Parte hartutako gatazkak	First Silesian War (en) ; Second Silesian War (en) ; Zazpi Urteko Gerra
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Luteranismoa

Frederiko II.a Handia (alemanez: Friedrich II.; Berlin, 1712ko urtarrilaren 24a – Potsdam, 1786ko abuztuaren 17a), Frederiko II.a Prusiakoa ere deitua, Hohenzollern dinastiako Prusiako erregea, 1740 eta 1772 artean, eta Germaniako Erromatar Inperio Santuko Brandenburgeko printze hauteslea (Frederiko IV.a Brandenburgekoa) izan zen.

Biografia aldatu

Oso gazte zela, ertietarako zaletasuna erakutsi zuen, eta horrek Frederiko Gilen I.a bere aitarekin istiluak sortu zizkion. Heziketa militarrari ihes egin nahiak porrota ekarri zion: Küstrinen espe sartu zuten (1732), eta Katte bere laguna nola hiltzen zuten ikusi behar izan zuen. Politikatik bazterturik, administrari-lanetan eta bizitza militarrean hasi zen, eta ondoren Rheinsbergeko gazteluan bere gisara bizi ahal izan zuen, jakintsuez inguraturik (Voltaireren adiskide izan zen). Aginpidearen teoria bat landu zuen, frantsesez idatzia (Antimachiavel, 1740; Histoire de mon temps, 1746).

1740an errege egin zutenean, aitaren politika bera eraman zuen aurrera: aitoren seme-alaben lehentasunak zaindu zituen, eta zuzentza hobetzeko prestatua zuen kodea ez zen indarrean jarri. Administrari ona izan zen; Zazpi Urteko Gerra amaitzean, erresuma berriro jaso zuen.

Ekonomia merkantilista eta industria bultzatu zuen, baina betiere agintaritzatik gidaturik. Atzerriko politikan aitak ez bezala jokatu zuen: Austriaren kontra aritu zen etengabe. Austriako Erregetzarako Gerran, Silesia hartu zuen, gerra deklaratu ere egin gabe. Baina ez zuen Ingalaterra bereganatzea lortu (Westminsterreko hitzarmena, 1756), eta Zazpi Urteko Gerra hasi zuten, Prusia ia hondamendira eraman zuena. Poloniaren lehen zatiketan parte hartu zuen (1772), eta Bavariako Oinordetzarako Gerran (1779) Austriaren kontra egin zuen, haren kontra Printzeen liga sortuz (1885). Prusiaren indarra gailurrera eraman zuen, baina ahulezia handiak utzi zituen agerian; zurruntasunarena, batez ere, zentralismo eta autoritarismo gehiegizkoaren ondorio zena; horrek argi dezake, beharbada, zergatik erori zen Prusia Napoleonen mende.

Erreferentziak aldatu

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Kanpo-estekak aldatu

Datuak: Q33550
Multimedia: Frederick II of Prussia / Q33550