François Dominique Toussaint
François-Dominique Toussaint Louverture (Saint-Domingue, Hispaniola, Haiti, 1743ko maiatzaren 20a - Jouxeko gotorlekua, Pontarlierretik hurbil, Frantzia, 1803ko apirilaren 7a), Toussaint L'Ouverture edo Toussaint Bréda ere deitua, Haitiko iraultzailea izan zen.
| François Dominique Toussaint | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Cap-Haïtien, 1743ko maiatzaren 20a |
| Herrialdea | Saint-Domingue |
| Heriotza | Fort de Joux (en)  , 1803ko apirilaren 7a (59 urte) |
| Heriotza modua | berezko heriotza: pneumonia |
| Familia | |
| Aita | Gaou Guinou |
| Ezkontidea(k) | Suzanne Simone Baptiste Louverture (en) |
| Seme-alabak | ikusi
|
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | frantsesa ingelesa |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | politikaria eta militarra |
Parte-hartzailea
| |
| Zerbitzu militarra | |
| Adar militarra | Frantziako Lurreko Armada |
| Gradua | dibisio-jeneral jeneral |
| Parte hartutako gatazkak | Napoleondar Gerrak |
| Sinesmenak eta ideologia | |
| Erlijioa | Erromatar Eliza Katolikoa |
| Alderdi politikoa | .svg){kind=small} Jakobino |
  | |
 | |
Bizitza aldatu
Esklaboa zen, eta 1791. urtean bat egin zuen Bukman buru zuen matxinadarekin. Beltzen askatasunerako mugimenduko buruzagietako bat bihurtu zen, Bukman hil zutenean, eta, 1793. urteko frantsesen eta espainiarren arteko gerra hasi zenean, espainiarren mendeko lurraldera pasa zen, lehenengoei aurre egiteko.
1794. urtean, esklabotasuna bertan behera geratu zenean, frantsesen aldera itzuli zen eta, urtebete geroago gerra amaitu zenean, Haitiko gudarosteko komandante nagusi izendatu zuten (1797). Oztopo guztiak gainditu (frantsesen atentatuak, espainiarren matxinadak), eta uharte ia burujabe gisa antolatu zuen Haiti (gobernari nagusi izendatu zuen bere burua). Ekonomia-mailan hobekuntza nabariak lortu bazituen ere, ez zen horrelakorik gertatu gizarte- eta ekoizpen-alorretan, lan erdi-behartuetara bultzatu baitzituen haitiarrak, eta hala, bortizki zapaldu zituen matxinadak gertatu ziren. 1802. urtean, Napoleonek Leclerc bidali zuen Haitira, Toussaint mendera zezan, eta erresistentzia labur baten ondoren, atxilotu eta Frantzian espetxeratu zuten. Urte bereko maiatzean, Napoleonek berriro ezarri zuen esklabotasuna, eta denbora laburraren buruan, beste matxinada bat gertatu zen, eta uharteak burujabetasuna eskuratu zuen (1802-1803). Toussaint ordurako gaixo zegoen, eta medikuen laguntzarik jaso gabe hil zen, denbora laburraren buruan.
Erreferentziak aldatu
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
Datuak: Q205783
Multimedia: Toussaint Louverture / Q205783
