Estefanía Chávez Barragán

arkitekto mexikarra

 

Estefanía Chávez Barragán

Bizitza
JaiotzaMexiko, 1930
Herrialdea Mexiko
Heriotza2020ko urtarrilaren 11 (89/90 urte)
Hezkuntza
HeziketaAutonomous University of Mexico (en) Itzuli
Jarduerak
Jarduerakarkitektoa

Estefanía Chávez Barragán (Laredo, Texas, 1930eko abenduaren 26aMexiko Hiria, 2020ko urtarrilaren 11) arkitekto mexikar bat izan zen, hirigintzan doktorea, Mexikoko Unibertsitate Nazional Autonomoko (UNAM) irakasle emeritua – Urbanismo karrera sortu zuen –, eta gremioko aktibista.[1] Aitzindaritzat hartzen da, halaber, hirietako arazoetan eta irakaskuntzan genero-ikuspegia txertatzen.[2][3]

Prestakuntza aldatu

Estefania Chavez Bravo ibaiaren behealdean hazi zen, bere aita (topografo eta estatu-idazkaria), Eduardo Chavez Ramirez, Lázaro Cardenas presidentearen enkarguak betetzen ari zen kanpalekuetan, Mexiko eta Estatu Batuen arteko mugan bordo edukiontziak eraikitzeko eta ureztatze-sistema bat ezartzeko. Testuinguru horretan, haurtzarotik, hiri-plangintzan interesatuz joan zen, eskala horretako proiektu batek jendearen bizi-kalitatea nola alda dezakeen ikusita.[4]

Handiagoa izan zenean, Mexiko Hirian egin zituen erdi eta goi mailako ikasketak. Batxilergoa Prestakuntzako Eskola Nazionaleko 1. plantelan, "Gabino Barreda"n egin zuen. Ingeniari izateko zuen interesa eta garaiko emakumeak euren generoagatik zituzten kontrakoak aztertu ondoren, Arkitektura karreran sartzea erabaki zuen UNAMeko Arkitektura Eskola Nazionalean, 1954an titulatu zelarik. Geroago, Arkitekturako maistra-gradua lortu zuen, Hirigintzako espezialitatearekin, 1990ean, eta Hirigintzako doktorea 2009an, biak ohorezko aipamenarekin.[4][5]

Bizitza akademikoa aldatu

1959an, aipatutako Arkitektura Eskola Nazionalean, Domingo García Ramos maisuaren irakasle laguntzaile zela hasi zuen irakasle lana, eta, horrekin batera, Hirigintzako lizentziaturaren sorrera sustatu zuen ikuspegi humanistarekin. 1984an, azkenik, lizentziatura hori sortu eta 9 urtez koordinatu zuen.[1]

 
Estefanía Chávez Barragán doktorea Mexikoko Arkitekto eta Urbanisten Elkartearen (AMAU) 2. mintegian, "Genero-berdintasuna duen diseinua" 2014ko azaroan UNAMeko Arkitektura Fakultatearekin egina.

Lanaldi osoko "C" irakasle titularra izan zen 1993tik, eta "D" mailako Denbora Osoko Langile Akademikoen Lanerako Primak Programaren parte izan zen.

Bere ibilbide akademikoaz gain, 48 irakasgai baino gehiago eman zituen UNAMeko Arkitektura Fakultatean (FA) eta 100 lizentziatura eta graduondoko ikastaro baino gehiago bere alma materrean, Mexikoko eta Latinoamerikako beste unibertsitate batzuetan bezala. Graduatu ondokoen eta ikertzaileen lehen ikastaroak antolatu zituen, fakultate horretako graduondokoa antolatu aurretik.[6]

Lotura eta Kultura Saileko burua izan zen; Hirigintza Saileko idazkaria izan zen (orain Hiri- eta Ingurumen-arloa); Hirigintza Irakasleen Mintegiko Ohorezko Batzordeko kidea; eta Hirigintza doktoretza eta maisutza sustatu zituen, maisutza honen lehen belaunaldiko ikaslea izanik.[6]

Iraunkortasunaren, herritarren parte-hartzearen eta generoaren gaiak sartu zituen hirigintzako karrerako ikasketa-planetan, gai horiek berrikusten ziren irakasgaien sorrera bultzatuz.[7]

2015ean, FAren Kontseilu Teknikoaren onespenarekin, Enrique del Moral Katedra Berezia zuzendu zuen -urtebeteko iraupenekoa-, hirigintzako lizentziaturarako material didaktikoa ekoizteko berariaz sortua.[7]

Ibilbide profesionala aldatu

Giza kokalekuen eta emakumeen arteko lotura oso estua dela sinetsita, genero-ikuspegia kontuan hartzen duten hiri-plangintzako irtenbideak bilatzea bultzatu zuen. 1960ko hamarkadaz geroztik, emakumeen ikuspegia hiri-espazio humanizatuen sorkuntzan, diseinuan eta gauzatzean txertatzeko beharra aipatu zuen.[1][7]

Mexikoko Plangintzako Elkarteko presidentea izan zen (1968-1976), eta Stockholmen (Suedia) egindako Giza Ingurumenari buruzko Nazio Batuen Konferentzian parte hartu zuen, munduari ingurumen-narriadura geldiaraztearen garrantzia ikusarazten zioten taldeetan. 1976an, Giza Asentamenduen Lege Orokorra sustatu zuen, eta Vancouverrera (Kanada) hirigintzan interesa zuten arkitektoek osatutako gobernuz kanpoko talde bat eraman zuen.[3]

1969an, karrerako kide batzuekin batera, A.C. Mexikoko Arkitekto eta Urbanisten Elkartea sortu zuen, (AMAU), arkitekturako eta hirigintzako emakume profesionalek planteatutako iritziak eta teoriak sustatzen dituen taldea, kultura eta genero ikuspegiarekin; haien garapen profesionala bultzatzen duena eta erabakiak hartzen ari direla sustatzen duena.[8]

1995etik 1997ra, Habitata eta UNAM proiektua sustatu eta bere kargu izan zituen, FAk eta Hiriko Ikasketen Unibertsitate Programak ezarritakoa, eta, UNAMen ordezkari gisa, Istanbulgo (Turkia) Habitat II NBE 1996 forora joan zen.

Beste ikerketa-lan batzuk Berehalako Ekintzako Partaidetza Integraleko Programa Sostengagarriak (PPISAI) genero-ikuspegiarekin antolatzeko azterlanei buruzkoak dira.[9]

Bere bizitza politikoaren barruan, Xochimilcoko ordezkaria izan zen, Ing. Cuauhtémoc Cárdenas Solórzano, garai hartako Barruti Federaleko (1997-1999) lehen gobernuburuak izendatua. Presidenteen, gobernadoreen eta gobernu-buruen aholkulari ere izan zen.

ISOCARP Nazioarteko Urbanisten Elkarteko presidenteordea izan zen.[10]

Goraipamenak aldatu

Bere ibilbide akademikoagatik, Estefanía Chávezek honako aintzatespen hauek jaso zituen:

  • 2006. Sor Juana Inés de la Cruz domina, UNAMek Emakumearen Nazioarteko Egunean saritutako akademikoei ematen diena.[3]
  • 2013. Unibertsitate Nazionalaren Saria jaso zuen Humanitateetako Irakaskuntzaren arloan.[3]
  • 2016. Ekuadorren urte horretan egindako Emakume Ingeniari Arkitekto eta Nekazarien Topaketa Iberoamerikarrean (EIMIAA), Iberoamerikako emakume goren izendatu zuten bere ibilbide profesionalagatik.
  • 2018. Bere alma materreko Irakasle Emerita izendatu zuten, eta Arkitektura Fakultatean gradu hori lortu zuen lehen emakumea izan zen.[3]
  • 2019. Mexiko Hiriko Arkitektoen Elkargoko eta Mexikoko Arkitektoen Elkarteko (CAM-SAM) bazkide dekano izendatu zuten, eta biziarteko kide zen.[3]
  • Mexikoko Arkitektura Akademiako emerita eta Arkitekturako Akademia Nazionaleko kide aktiboa izan zen.
  • UNAMen Unibertsitate Merezimenduaren Dominak eman zizkioten, azkena berrogeita hamar urteko lan akademikoagatik.
  • 2021. Mexikoko Unibertsitate Nazional Autonomoko Arkitektura Fakultateak bere oroimenez Carlos Lazo antzokia berrizendatu zuen: Teatro Estefanía Chávez Barragán.

Argitalpenak aldatu

550 artikulu, hainbat saiakera, txosten, hitzaldi eta beste hainbat argitalpenen egilea izan zen, eta 9 liburu idatzi zituen.[7] Horien artean, honako hauek nabarmentzen dira:

  • Urbanismo en ciudades medias y pequeñas. Metodología de planeación urbana operativa. (1998)
  • Los autores de la ciudad. Propuestas para mejorar la imagen urbana en un ámbito local. (2013)
  • Tetralogía para la planeación y el ordenamiento territorial y urbano en la alborada del siglo XXI. (2014)[11]
  • El sentido humano de la historia. Una aportación para la revaloración del patrimonio. (2016) [12]
  • La Participación ciudadana y las mejores prácticas en la planeación y el ordenamiento urbano con perspectiva de género.

Era berean, Mujeres en Xochimilco argitalpenaren konpiladore eta sustatzailea izan zen.[7]

Erreferentziak aldatu

  1. a b c González Gottdiener, Isaura. Una urbanista con visión de género. .
  2. «Estefanía Chávez Barragán (1932 – 2020)» www.puec.unam.mx (Noiz kontsultatua: 2022-07-19).
  3. a b c d e f (Gaztelaniaz) «ESTEFANÍA CHÁVEZ BARRAGÁN 1932» UN DIA | UNA ARQUITECTA 2 2016-11-15 (Noiz kontsultatua: 2022-07-19).
  4. a b (Ingelesez) «N°3 Revista AMAU by AMAU México - Issuu» issuu.com (Noiz kontsultatua: 2022-07-19).
  5. (Gaztelaniaz) RCM, Redacción. Mujeres transformando la ciudad | City Manager. (Noiz kontsultatua: 2022-07-19).
  6. a b (Gaztelaniaz) «UNAM nombra a cinco nuevos profesores e investigadores eméritos» Aristegui Noticias (Noiz kontsultatua: 2022-07-19).
  7. a b c d e (Gaztelaniaz) Botello, Por A. M. A. U: Graciela A. Mota; Bruguera, Mayoli Ventosa; Gálvez, Dulce Maria Chávez; Hernández, Guadalupe. (2020-03-16). «Homenaje a la Dra. Estefanía Chávez Barragan: Asociación de Mujeres y Arquitectas Urbanistas (AMAU).» "PATRIMONIO": Economía Cultural y Educación para la Paz (MEC-EDUPAZ) 1 (17): 432–446.  doi:10.22201/fpsi.20074778e.9.1.17.75322. ISSN 2007-4778. (Noiz kontsultatua: 2022-07-19).
  8. «Estefanía Chávez - construccion - obrasweb.com» web.archive.org 2018-01-06 (Noiz kontsultatua: 2022-07-19).
  9. «Los autores de la ciudad. Propuestas para mejorar la imagen urbana en un ámbito local» www.puec.unam.mx (Noiz kontsultatua: 2022-07-19).
  10. EstefaniaChavezBarragan.pdf. Universidad Nacional Autónoma de Mexico.
  11. «Tetralogía para la planeación y el ordenamiento territorial y urbano 9786070276071 ebook» www.libros.unam.mx.
  12. Chávez Barragán, Estefanía. (2016). El sentido humano de la historia. .[Betiko hautsitako esteka]

Kanpo estekak aldatu