Espainiako literatura
Espainiako literatura Europako herrialde horretan eta gaztelaniaz egindakoa da, lurraldean bertan baina beste hizkuntza batzuetan idatzitakoa kanpoan utziz. Espainiako literatura Gaztelaniazko literatura barruan kokatzen da, hau da, mundu mailan hizkuntza horretan egiten dena, batez ere Amerikan non literatura latinoamerikarra sortu den. Literatura erromanikoaren adarra da.
Tradizionalki literatura horri jartxa motako testuekin ematen zaio hasiera, nahiz eta testu horiek gero kanporatutako izango zirenmozarabiarren hizkuntzaz idatzita egon. Horren arabera, ia mila urteko literatura izan daiteke.
Erdi AroanAldatu
XIII. mendetik bakarrik eta modu geografikoz bakarrik hitz egin daiteke literatura horretaz. Horrek esan nahi du oraindik ez zegoela gaztelaniaz idatzitako literatura. Urte horietan latinaren erabilera kultoarekin batera, pentsatzen da bazegoela ahozko trasmiziozko lirika eta epika erromantzea.
1950 arte, Espainiako literaturari epikako lana den Mio Ciden eresiarekin ematen zitzaion hasiera. Gaur egun onartzen da aurretik beste motatako konposizioak izan behar zirela.
Lehenengo testuak hauek dira:
- Donemiliagako glosak. X. mendekoak, ez dira testu literarioak. Erromantzez idatzita ez dago garbi gaztelaniaz daudenik.
- Jartxak. XI. mendekoak, mozarabieraz daude.
- Koblakarien poesia: Gesta kantak dira.
- Mio Ciden eresia
- Errege Magoen erlijiozko antzerkia
Idazle klasikoakAldatu
BerpizkundeaAldatu
- Garcilaso de la Vega. Toledo. (1501-1536).
- Luis Granadakoa. Granada. (1504-1588).
- Teresa Avilakoa. Avila. (1515–1582).
- Frai Luis Leongoa. Cuenca. (1527-1591).
- San Joan Gurutzekoa. Avila. (1542-1591).
BarrokoaAldatu
- Miguel de Cervantes. Madril. (1547-1616).
- Luis de Góngora. Kordoba. (1561-1627).
- Lope de Vega. Madril. (1562—1635).
- Tirso de Molina. Madril. (1579—1648).
- Francisco de Quevedo. Madril. (1580—1645).
- Calderón de la Barca. Madril. (1600—1681).
IlustrazioaAldatu
- Gaspar Melchor de Jovellanos. Asturies. (1744-1811).
- Felix María Samaniego. Araba. (1745 - 1801): "Fábulas morales".
- Leandro Fernandez de Moratin. Madril. (1760-1828).
XIX. mendeaAldatu
Erromantizismoa, Errealismoa, Naturalismoa eta 98ko Belaunaldia:
- José de Espronceda. Badajoz. (1808-1842).
- Mariano Jose de Larra. Madril. (1809 — 1837).
- Jose Echegaray. Madril. (1832 - 1916).
- José María de Pereda. Kantabria. (1833 - 1906).
- Gustavo Adolfo Becquer. Sevilla. (1836-1870).
- Benito Perez Galdos. Las Palmas. (1843 - 1920).
- Emilia Pardo Bazan. A Coruña. (1851-1921).
- Leopoldo Alas, "Clarín". Zamora. (1851 - 1901).
- Miguel Unamuno. Bilbo. (1864-1936).
- Ramón María del Valle-Inclán. Pontevedra. (1866-1936).
- Jacinto Benavente. Madril. (1866-1954).
- Vicente Blasco Ibañez. Valentzia. (1867 - 1928).
- Pio Baroja. Donostia. (1872-1956).
- Antonio Machado. Sevilla. (1875-1939).
- Ramiro de Maeztu. Gasteiz. (1875-1936).
- Juan Ramon Jimenez. Huelva. (1881 - 1958).
XX. mendeaAldatu
- Pedro Salinas. Madril. (1891-1951).
- Damaso Alonso. Madril. (1898-1990).
- Federico Garcia Lorca. Granada. (1898-1936).
- Vicente Aleixandre. Sevilla. (1898-1984).
- Rafael Alberti. Cadiz. (1902-1999).
- Miguel Hernandez. Alicante. (1910-1942).
GaraikideakAldatu
- Rosa Chacel. Valladolid. (1898-1994).
- María Moliner. Zaragoza. (1900-1981).
- Maria Zambrano. Malaga. (1904-1991).
- Jose Escobar. Bartzelona. (1908-1994).
- Camilo Jose Cela. Coruña. (1916-2002).
- Miguel Delibes. Valladolid. (1920-2010).
- Francisco Ibañez. Bartzelona. (1936-).
- Manuel Vazquez Montalban. Bartzelona. (1939-2003).
- Marina Mayoral. Lugo. (1942-).
- Celia Amorós. Valentzia. (1944-).
Ikus, gaineraAldatu
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Espainiako literatura  |