Erredin

Lizoainibarko lekua, Nafarroa Garaian

Erredin[1][a] Lizoainibar-Arriasgoiti udalerriko Lizoainibar ibarreko leku bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Pirinioaurrea eskualdean.

Erredin
 Nafarroa GaraiaEuskal Herria
Herriko etxe tradizional bat
Map
Kokapena
Herrialdea Nafarroa Garaia
EskualdeaPirinioaurrea
UdalerriaLizoainibar-Arriasgoiti
Administrazioa
Motaleku
Izen ofizialaRedín/Erredin
Posta kodea31482
Herritarraerredindar
Geografia
Koordenatuak42°48′50″N 1°28′14″W / 42.81389°N 1.47056°W / 42.81389; -1.47056
Garaiera599 metro
Distantzia20,7 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria19 (2022:  −2)

2022 urtean 19 biztanle zituen.

Bertako biztanleak erredindarrak dira.

Izena aldatu

Erredin toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]

  • Radin (1256)
  • Radin (1258)
  • Redin (1268)
  • Rediayn (1280)
  • Redin (1366)
  • Redin (1534)
  • Redin (1649)
  • Redin (1767)
  • Redin (1802)
  • Erredin (1996)

Geografia aldatu

Erredin Lizoainibar ibarran dago.

Ingurune naturala eta klima aldatu

Lizoainibar Pirinioaurreko ibarra da, Eguesibar eta Longida lotzen dituen lautada da. Ibaia zeharkatzen du Erro ibaiak, Irati-Aragoi ibaiaren adarrak.

Ibarreko klima azpi-mediterraneoa da, urteko batez besteko tenperatura 12 eta 13 gradu ingurukoa, eta batez besteko prezipitazioak 800 mm eta 1 000 mm bitartekoak. Urteko egun euritsuak 90 izaten dira, batez ere udaberri eta udazkenean. Uda garaian, bi hilabete lehor izaten dira, uztaila, eta, batez ere, abuztua.

Herrigunearen inguruko basoetan, birlandatutako pinuak dira nagusi. Birlandaketa hauek XIX. mendetik aurrera egin ziren, inguruko zerrategiek zuten hazkunde azkarreko zuhaitzen beharra zela eta. Oraindik ere, 100-120 hektarea gordetzen da.

Estazio meteorologikoak aldatu

Lizoainibarren dagoen Beortegi herrian, itsasoaren mailatik 580 metrora, Nafarroako Gobernuak 1998n jarritako estazio meteorologikoa dago.[3]


      Datu klimatikoak (Beortegi, 1998-2020)      
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) 17.6 21.9 24.7 29.0 35.0 39.4 38.1 39.9 36.5 29.6 21.8 17.2 39.9
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 8.6 10.0 13.4 15.9 19.9 25.4 28.2 28.3 24.2 18.9 12.0 9.0 17.8
Batez besteko tenperatura (ºC) 4.3 4.9 7.9 10.2 13.6 17.9 20.2 20.4 17.1 13.1 7.7 4.7 11.8
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) 0.8 0.6 2.8 4.7 7.4 10.9 13.0 13.4 11.0 8.3 4.0 1.1 6.5
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) -7.9 -10.0 -9.8 -3.8 -1.1 2.3 5.2 6.2 2.1 -1.9 -7.3 -12.4 -12.4
Batez besteko prezipitazioa (mm) 96.6 85.4 96.7 85.2 69.5 54.2 38.1 33.2 57.2 77.0 105.0 80.8 878.9
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) 67.5 42.9 42.9 46.9 66.6 55.2 51.3 36.2 72.0 96.8 58.3 53.2 96.8
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[4]

Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.

Ikusi edo aldatu datu gordinak.

Historia aldatu

Antzinako jaurerria, zeinaren laborariei Tibalt II.a Nafarroakoa erregeak 1268n agindu zien ez zituztela errege ondaretik besterenduko. 1280an, urtean 68 soldata zor zituzten: 5 diru eta erdi, eta 34 kahitze, laurden bat gari. Migel Xil Erredin 1456an bere jauregiko titularra zen.

1835-1845eko udal-erreformetara arte, Lizoainibarko diputatuak eta herriko errejidoreak gobernatzen zuten, eta, ondoren, erregimen komunaren mende geratu zen. Elizari dagokionez, 1847an herritarrek zuten parrokoa aurkezteko eskubidea.

Egun horretan bertan, beste herri batzuetako haurrak joaten ziren eskolara, eta irakasleak hirurogei gari-lapurreta hautematen zituen urtean. Pattar fabrika batek funtzionatzen zuen. Gure mendearen hasieran landa-kutxa bat eratu zen eta Martin Ziaurritz jaunak sortutako fundazio batek eskaintzen zituen zerbitzuak. Fundazio hori alkateak, parrokoak eta auzotar batek zuzentzen zuten, nekazariei ereiteko garia emateko.

Demografia aldatu

2022 urteko erroldaren arabera 19 biztanle zituen Erredinek.[5]

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
10 10 13 10 20 23 26 27 26 23 23 23 22 19 21 21 21 21 21 21 21
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Kultura aldatu

Euskara aldatu

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Lizoainibarko herri guztiak sailkatu zituen, hegoaldeko goi-nafarrera euskalkian, Pirinioaurre ibarretik Eguesibar eta Longida ibarrekin eta Pirinioaurreko Eguesibar eta Longida ibarrekin hitz egiten zena.[6]

Koldo Zuazok, 2010ean, Lizoainibar atzerakada-eremuan sailkatu zituen, non euskarak hain atzerakada handia izan duen, non bertako hiztunik apenas geratzen den.[7]

Erredingo azpieuskalkia pirinioaurrera da.[8]

Euskararen Foru Legea aldatu

Sakontzeko, irakurri: «Euskararen Foru Legea»

Nafarroako Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legeari jarraituz, Lizoainibar-Arriasgoiti eremu mistoko udalerria da. 2010eko erroldan, herritarren % 10,62ek zekien euskaraz.

Jaiak aldatu

  • San Isidroko jaiak: maiatzaren bigarren asteburuan

Ondasun nabarmenak aldatu

Oharrak aldatu

  1. /ereð̞ín/ ahoskatua (laguntza)
    Azentua: zorrotza hirugarren silaban

Erreferentziak aldatu

  1. Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
  2. «Erredin - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
  3. Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Beortegi» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).
  4. Beortegiko estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
  5. «Erredin» www.ine.es (Espainiako Estatistika Institutua) (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
  6. Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
  7. Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.
  8. Euskaltzaindia. Hegoaldeko goi-nafarrera. pirinioaurrera.

Ikus, gainera aldatu

Kanpo estekak aldatu