Wikipedia

Eragindako abortu

Eragindako abortua[1] edo haurdunaldia borondatez etetea[2] (HBE) legeak onartutako baldintzetan, haurdun dagoen emakumearen berariazko baimenarekin eta abortuak praktikatzen diren zentro eta establezimendu publiko zein pribatu batean mediku baten eskutik egindako abortua da. Lege-baldintzak aldatu egiten dira herrialde batetik bestera.[3]

Eragindako abortuaren legezkotasuna, munduan:      Legezkoa, eskatzea aski.      Legezkoa, arrazoi hauetakoren bat izanez gero: bortxaketa, amaren bizitzarako arriskua, gorputzeko edo buruko osasun arriskua, gizarte eta ekonomia faktoreak, umekiaren akatsak.      Legezkoa, arrazoi hauetakoren bat izanez gero: bortxaketa, amaren bizitzarako arriskua, gorputzeko edo buruko osasun arriskua, umekiaren akatsak.      Legez kanpokoa, salbuespen hauek izan ezik: bortxaketa, amaren bizitzarako arriskua, gorputzeko edo buruko osasun arriskua.      Legez kanpokoa, salbuespen hauek izan ezik: amaren bizitzarako arriskua, gorputzeko edo buruko osasun arriskua.      Legez kanpokoa, salbuespenik gabe.      Eskualde batetik bestera aldatzen da.      Informaziorik ez dugu.

OMEren kalkuluen arabera, urtean 56 milioi eragindako abortu inguru egiten dituzte munduan,[4] eta horien %45a inguru modu ez-seguruan egiten dituzte.[5] Abortu-tasak gutxi aldatu ziren 2003 eta 2008 artean, eta hori baino lehen, gutxienez bi hamarkadatan behera egin zuten, familia-plangintza eta jaiotza-tasaren kontrola handitu ahala.[6][7] 2008tik aurrera, munduko emakumeen % 40k justifikatu gabeko legezko abortuak egiteko aukera zuen.[8] Abortuak baimentzen dituzten herrialdeek hainbat baldintza dituzte: haurdunaldian abortua zein aurreratuta dagoen edo abortua egiteko arrazoiak zein diren.[8] Sexuaren araberako abortu selektiboak egitea moralaren aurkakoa den arren,[9] 1970-2017 aldian 23,1 milioi neska "jaiotza falta" dela kalkulatu da.[10] Desoreka hori batez ere Txinak eta Indiak eragiten dute.[10]

Historikoki, abortuak belarrez egindako medikamentuez, tresna zorrotzez, masaje sendoez edo beste metodo tradizional batzuez eragin dituzte.[11] Abortuari buruzko legeak eta abortuei buruzko iritzi kultural, filosofiko, legal eta erlijiosoak desberdinak dira mundu osoan. Zenbait lekutan, abortua soilik kasu jakin batzuetan legezkoa da: bortxaketa, fetuarekin arazoak, pobrezia, emakume baten osasunerako arriskua edo intzestua.[12] Leku askotan eztabaida handia dago abortuaren arazo moral, etiko eta legalen inguruan.[13][14]

Legearen arabera baimentzeko argudioen artean, herrialde garatuek haurdunarentzat klandestinitatean baino arrisku txikiagoa ekar dezakeela hobesten dute.[15][16] Metodo modernoek medikamentuak edo kirurgia erabiltzen dituzte abortuak eragintzeko.[17] Batzuen arabera, mifepristona, prostaglandinarekin konbinatuta, haurdunaldiaren lehen eta bigarren hiruhilekoetako kirurgia bezain segurua eta eraginkorra dela dirudi,[17][18] nahiz eta Estatu Batuetako Medikuntza Liburutegi Nazionalak horri buruzko ebidentzia faltaz ohartarazi.[19] Kanadako Aldizkari Obstetrikoaren arabera, segurtasunik gabeko abortuek (kalifikatu gabeko pertsonek, ekipo arriskutsuarekin egindakoak edo instalazio osasungaitzetan egindakoak) 47.000 heriotza eta 5 milioi ospitaleratze eragiten dituzte urtero.[20][21] Osasunaren Mundu Erakundeak emakume guztientzat eskuragarri dauden abortu seguruak eta legalak gomendatzen ditu.[22]

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ Euskalterm: [Hiztegi Terminologikoa] [2008]
  2. ↑ Euskalterm: [Bioetika Hiztegia] [2016]
  3. ↑ Euskalterm: [Ginekologia Hiztegia] [2015]
  4. ↑ Sedgh, Gilda; Bearak, Jonathan; Singh, Susheela; Bankole, Akinrinola; Popinchalk, Anna; Ganatra, Bela; Rossier, Clémentine; Gerdts, Caitlin et al.. (16 de julio de 2016). «Abortion incidence between 1990 and 2014: global, regional, and subregional levels and trends» Lancet (Londres) 388 (10041): 258–267.  doi:10.1016/S0140-6736(16)30380-4. ISSN 1474-547X. PMID 27179755. PMC PMC5498988..
  5. ↑ (Ingelesez) «Worldwide, an estimated 25 million unsafe abortions occur each year» World Health Organization.
  6. ↑ «"Induced abortion: Incidence and trends worldwide from 1995 to 2008"» The Lancet.
  7. ↑ «Legal Abortion Worldwide: Incidence and Recent Trends» International Family Planning Perspectives.
  8. ↑ a b (Ingelesez) Culwell, Kelly R.; Vekemans, Marcel; de Silva, Upeka; Hurwitz, Manuelle; Crane, Barbara B.. (2010-7-5). «Critical gaps in universal access to reproductive health: Contraception and prevention of unsafe abortion» International Journal of Gynecology & Obstetrics 110 (Supplement): S13–S16.  doi:10.1016/j.ijgo.2010.04.003. ISSN 0020-7292..
  9. ↑ (Gaztelaniaz) «Investigan abortos selectivos en el Reino Unido» El Ibérico 2012-2-15.
  10. ↑ a b (Ingelesez) Chao, Fengqing; Gerland, Patrick; Cook, Alex R.; Alkema, Leontine. (2019-5-7). «Systematic assessment of the sex ratio at birth for all countries and estimation of national imbalances and regional reference levels» Proceedings of the National Academy of Sciences 116 (19): 9303–9311.  doi:10.1073/pnas.1812593116. ISSN 0027-8424. PMID 30988199..
  11. ↑ «Abortion and medicine: A sociopolitical history» Oxford, United Kingdom: John Wiley & Sons, Ltd..
  12. ↑ (Ingelesez) «Developments in Laws on Induced Abortion: 1998–2007» Guttmacher Institute 2008-10-24.
  13. ↑ (Ingelesez) Paola, Frederick; Walker, Robert; Nixon, Lois. (2010-3-9). Medical Ethics and Humanities. Jones & Bartlett Learning ISBN 9780763760632..
  14. ↑ (Ingelesez) Johnstone, Megan-Jane. (2011-8-17). Bioethics: A Nursing Perspective. Elsevier Health Sciences ISBN 0729578739..
  15. ↑ «Unsafe abortion: The preventable pandemic» The Lancet.
  16. ↑ Raymond, Elizabeth G.; Grossman, Daniel; Weaver, Mark A.; Toti, Stephanie; Winikoff, Beverly. (2014-11). «Mortality of induced abortion, other outpatient surgical procedures and common activities in the United States» Contraception 90 (5): 476–479.  doi:10.1016/j.contraception.2014.07.012. ISSN 1879-0518. PMID 25152259..
  17. ↑ a b Kulier, Regina; Kapp, Nathalie; Gülmezoglu, A. Metin; Hofmeyr, G. Justus; Cheng, Linan; Campana, Aldo. (9 de noviembre de 2011). «Medical methods for first trimester abortion» The Cochrane Database of Systematic Reviews (11): CD002855.  doi:10.1002/14651858.CD002855.pub4. ISSN 1469-493X. PMID 22071804..
  18. ↑ Kapp, Nathalie; Whyte, Patti; Tang, Jennifer; Jackson, Emily; Brahmi, Dalia. (2013-9). «A review of evidence for safe abortion care» Contraception 88 (3): 350–363.  doi:10.1016/j.contraception.2012.10.027. ISSN 1879-0518. PMID 23261233..
  19. ↑ (Gaztelaniaz) «Mifepristona (Mifeprex): MedlinePlus medicinas» medlineplus.gov.
  20. ↑ (Ingelesez) Lohr, Patricia A.; Fjerstad, Mary; DeSilva, Upeka; Lyus, Richard. (2014-1-6). «Abortion» BMJ 348: f7553.  doi:10.1136/bmj.f7553. ISSN 1756-1833..
  21. ↑ Shah, Iqbal; Ahman, Elisabeth. (2009-12). «Unsafe abortion: global and regional incidence, trends, consequences, and challenges» Journal of obstetrics and gynaecology Canada: JOGC = Journal d'obstetrique et gynecologie du Canada: JOGC 31 (12): 1149–1158. ISSN 1701-2163. PMID 20085681..
  22. ↑ Safe abortion: technical and policy guidance for health systems. Geneva: World Health Organization.

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Eragindako_abortu&oldid=8332401"(e)tik eskuratuta