Elkarrekiko ulergarritasun

Elkarrekiko ulergarritasuna, beste hizkuntza ikasi gabe, hizkuntza biko hiztun bik elkar ulertzeko gaitasuna duten hizkuntz aldareen edo dialektoen ezaugarria da. Ezaugarria ez dago ondo zehaztuta, maila asko dituelako, subjektiboa delako eta baita beste faktore askok ere (pertsonaren hizkuntz abilezia, hezkuntza maila eta abar) eragina dutelako.

Antzeko koloreek etengabeko dialekto bereko hizkuntzak adierazten dituzte; geziek, elkarrekiko ulergarritasuna.

---

     Erromantze hizkuntzak      Germaniar hizkuntzak      Eskandinaviar hizkuntzak      Eslaviar hizkuntzak

Adibidez, galizierak eta portugesak gertuko hizkuntzak edo elkarrekiko ulergarritasun handiko hizkuntzak dira. Aditu batzuen ustez, elkarrekiko ulergarritasuna % 85ekoa da.

Kontzeptuaren zailtasunak

Hizkuntzalariek hizkuntza aldaera bik elkarrekiko ulergarritasun handia badute, hizkuntza beraren dialektoak direla esan ohi dute. Hala ere, zenbait zailtasun azaldu dira:

1. Iragankortasunik eza. A, B eta C hizkuntz aldaerak baditugu, litekeena da A-k eta B-k elkarrekiko ulergarritasun handia izatea, baita B-k eta C-k ere, baina, A-ren eta C-ren artean, ulergarritasunik ez izatea: gaztelaniak eta katalanak, kasu, elkarrekiko ulergarritasun handia dute, baita katalanak eta okzitanierak ere, baina gaztelaniak eta okzitanierak, ez.
2. Asimetria. A eta B hizkuntza aldaerak ditugu. A-ren hiztunek B ondo ulertzen dute, baina B-renek zailtasunak dituzte A ulertzeko. Esate baterako, portugesezko hiztunek gaztelania erraz ulertzen dute, baina gaztelaniazko hiztunek ez dute portugesa ondo ulertzen, fonetikaz eta fonologiaz ezberdinak direlako (radio, "irratia" bi hizkuntzotan, Portugalgo portugesaz /'Rɐδiu/ da; gaztelaniaz, /'raδjo/).

Lehendabiziko zailtasuna arazoak sortzen ditu hizkuntza batzuk ondo zehazteko: adibidez, eskimo-aleut hizkuntzen aldaerek elkarrekiko ulergarritasuna dute hurbileko aldaerekiko, baina ez urrunekoekiko. Hala ere, ertaineko aldaerak ulergarriak dira eta kate-geografikoa osatzen dute.

Geopolitikak ere bere eragina izan du: aditu batzuen ustez, daniera, suediera eta norvegiera hizkuntza bera dira, hirurek elkarrekiko ulergarritasun ia osoa dutelako. Era berean, alemanezko aldaera batzuek nederlanderarekiko ulergarritasun handiagoa dute, alemanezko beste aldaerekiko baino.

Gainera, hizkuntza familia bereko zenbait hizkuntzak ez dute elkarrekiko ulergarritasunik: hungariera eta finlandiera uraldar hizkuntzak badira ere, elkarren artean ulertzen diren hitzak dozena bat baino ez dira.

Kanpo estekak

• Datuak: Q829257