Ekainaren 15
data
(«Ekainak 15» orritik birbideratua)
Ekainaren 15a gregoriotar egutegiaren urteko ehun eta hirurogeita seigarren eguna da, 167garrena bisurteetan. 199 egun falta dira urtea amaitzeko.
.jpg)
.jpg)
Gertaerak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1300 – Bilboko hiribildua sortu zen.
- 1970 – Espainiako Goardia Zibilak Jose Migel Andueza Elizalde (1931-1970) nafarra tirokatu eta hil zuen auto istripu batean, Donostiako Infernu auzoan.
- 1980 – ETAk Angel Postigo Megias polizia nazionala hil zuen Iruñean.
- 1984 – Ustezko ETAko buru Tomas Perez Revilla eta Ramon Orberen kontrako bonba-motor baten bidezko atentatua Miarritzen, lehena egun batzuetara hilik, eta bigarrena zauriturik.
- 2012 – Segi gazte erakunde abertzale sozialistaren desegitea publiko egin zen.
Mundua aldatu
- 1215 – Ingalaterran Joan Lurgabeak Magna Carta sinatu zuen.
- 1732 – Espainiak Oran eta Mers el-Kebir berreskuratzeko ofentsiba hasi zuen.
- 1836 – Estatu Batuetan Arkansas estatu berria bihurtu zen.
- 1919 – John William Alcock eta Arthur Whitten Brown hegazkinlariek lehengo Hegaldi transatlantikoa burutuz zuten.
- 1977 – Francoren diktaduraren osteko lehen hauteskunde demokratikoak egin ziren.
- 2006
- 65 hildako Sri Lankan egondako atentatu odoltsu baten ondoren.
- Meteotsunami batek Ciutadellako portua jo zuen. Itsas maila 4 metro igo eta kalte materialak utzi zituen.
- 2010 – Ikerketa ofizialak 1972ko Igande Odoltsuan armadak 27 pertsona justifikatu gabe hil zituela zioen.
Arte eta kultura aldatu
Euskal Herria aldatu
- 2013 – ICANN erakundeak .eus domeinuaren sorrera baimendu zuen, bertan euskara nahiz euskal kulturarekin lotura duten webguneak daudelarik.
- 2014 – Lapuebla de Labarcan Araba Euskaraz jaia ospatu zen.
Mundua aldatu
- 1967 – The Dirty Dozen ("Hamabi Arloteak") filma estreinatu zen, Robert Aldrichek zuzendu eta Lee Marvin, Ernest Borgnine, Charles Bronson, John Cassavetes, George Kennedy, Robert Ryan, Telly Savalas eta Donald Sutherland aktoreek antzeztu zutelarik.
- 1977 – A Bridge Too Far ("Urrutiegiko Zubiak") filma estreinatu zen, Richard Attenboroughek zuzendu eta Dirk Bogarde, James Caan, Michael Caine, Sean Connery, Edward Fox, Anthony Hopkins, Gene Hackman, Hardy Krüger, Laurence Olivier, Robert Redford eta Maximilian Schell aktoreek antzeztu zuten.
- 1990 – Gremlins 2: The New Batch ("Gremlins 2: Belaunaldi Berria") filma estreinatu zen, Joe Dantek zuzendu eta Zach Galligan, Phoebe Cates, John Glover, Robert Prosky, Robert Picardo eta Christopher Lee aktoreek antzeztu zuten.
- 1990 – Dick Tracy filma estreinatu zen, Warren Beattyk zuzendu eta hark eta Al Pacino, Madonna, Glenne Headly eta Charlie Korsmo aktoreek antzeztu zutelarik.
- 1993 – Alive ("Bizirik") filma estreinatu zen, Frank Marshallek zuzendu eta Ethan Hawke, Vincent Spano eta Josh Hamilton aktoreek antzetzu zuten.
Zientzia eta teknologia aldatu
Euskal Herria aldatu
- 2013 – ICANN erakundeak .eus domeinuaren sorrera baimendu zuen, bertan euskara nahiz euskal kulturarekin lotura duten webguneak daudelarik.
Mundua aldatu
- 1667 – Lehen giza odol transfusioa egin zuen Jean-Baptiste Denys medikuak. 350 ml ardi odol isuraldatu zizkion 15 urteko gazte bati, baina geroago hil egin zen eta Denyseri hilketa egotzi zioten.
Kirolak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 2008 – Oinatz Bengoetxeak Buruz Buruko finala irabazi zuen, Abel Barriola 22 eta 11 gaindituz.
- 2010 – Saski Baskoniak bere hirugarren ACB Liga irabazi zuen.
Mundua aldatu
- 1954 – UEFA, Europako futbolaren kudeaketa eta kontrola egiten duen erakundea, Basilean sortu zuten.
Jaiotzak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1875 – Ganix Haltzueta, Oihanzaina edo Donamarti, lapurtar bertsolaria (h. 1950).
- 1906 – Julio Gurpide, nafar idazlea (h. 2002).
- 1915 – Eugène Goienetxe, lapurtar historialaria (h. 1989).
- 1916 – Francis Lopez, hendaiar musikagilea (h. 1995).
- 1928 – Gene Yurre, gipuzkoar dantzari profesionala eta koreografoa, Kresala dantza taldeko sortzaile eta dantza-maisua (h. 2008).
- 1934 –
- Xabier Galdeano, Egin egunkariaren sortzaile, administrazio kontseiluko kide eta kazetaria (1985ean GALek eraila).
- Mikel Laboa, euskal abeslaria eta musikagilea, Montbéliarden (h. 2008).
- 1938 – Chus Pereda, bizkaitar futbolaria, Medina de Pomarren (h. 2011).
- 1942 – Enkarni Genua, euskal idazlea eta txotxongilolaria.
- 1951 – Jazinto Iturbe, bizkaitar kimikaria, doktorea eta EHUko irakasle katedraduna.
- 1955 – Jon Bagues, gipuzkoar musikalaria.
- 1961 –
- Txetxo Bengoetxea, gipuzkoar abeslari eta musikagilea, 21 Japonesas taldearen sortzailea.
- Juan José Díaz de Gereñu, gipuzkoar futbolari ohia.
- 1963 – Joxe Ramon Bengoetxea, gipuzkoar legelaria, politikaria eta EHUko irakaslea.
- 1968 – Nekane Pérez, bizkaitar maistra eta Aralarreko politikaria.
- 1970 – José Manuel Galdames, bizkaitar futbolari ohia.
- 1971 – Jose Luis Arrieta, gipuzkoar txirrindulari ohia.
- 1980 –
- Almudena Cid, gasteiztar gimnasta eta modeloa.
- Fernando Ruiz, Txirri junior, euskal pailazoa.
- Iker Romero, gasteiztar eskubaloi jokalaria.
- 1982 – Lander Aperribai, gipuzkoar txirrindularia.
- 1983 – Ziortza Villa, bizkaitar txirrindularia, ultrairaupen probetan aditua.
- 1984 – Mikel Artze, nafar futbolari ohia.
- 1988 – Jokin Esparza, nafar futbolaria.
- 1994 – Iñaki Williams, bizkaitar futbolaria.
- 1997 – Iker Vicente, nafar aizkolaria.
- 2001 – Markel Goñi, gipuzkoar futbolaria.
Mundua aldatu
- 1376 – Eduardo (Printze Beltza), Galesko eta Akitaniako printzea (h. 1376).
- 1397 – Paolo Uccello, italiar margolari eta matematikaria (h. 1475).
- 1594 – Nicolas Poussin, frantziar margolaria (h. 1665).
- 1618 – François Blondel, frantziar matematikari, ingeniari, arkitekto, teoriagile eta diplomatikoa (h. 1686).
- 1660 – Sarah Jennings, bere garaiko emakumerik garrantzitsuenetakoa Britainia Handian Ana erreginarekin izandako adiskidetasunagatik (h. 1744).
- 1749 – Georg Joseph Vogler, alemaniar musikagilea eta teorikoa (h. 1814).
- 1754 – Juan Jose Elhuyar, euskal jatorriko kimikaria (h. 1796).
- 1791 – Bonifacio Ruiz de los Llanos, guda gautxoan zerbitzatu zuen militarra (h. 1870).
- 1798 – Alexander Gortxakov, errusiar politikaria (h. 1883).
- 1818 – Juana Manuela Gorriti, argentinar idazlea (h. 1892).
- 1843 – Edvard Grieg, norvegiar musikagilea (h. 1907).
- 1867 – Konstantin Balmont, errusiar olerkaria (h. 1942).
- 1879 – Mustafa el-Nahhas, Egiptoko lehen ministroa (h. 1965).
- 1881 – Paul Cornu, frantziar ingeniari eta asmatzailea, errotorea erabiliz eginiko lehen hegaldi librearen autorea (h. 1944).
- 1882 – Ion Antonescu, Errumaniako diktadorea (h. 1946).
- 1888 – Maria Dermoût, herbeheretar idazlea (h. 1962).
- 1890 – Rosa Roig, kataluniar maistra eta feminista (h. 1969).
- 1892 – Andrew Loomis, estatubatuar ilustratzaile, marrazkilari, idazle eta marrazkilaritza irakaslea (h. 1959).
- 1894 – Nikolai Txebotariov, sobietar matematikaria (h. 1947).
- 1906 – Léon Degrelle, Belgikako eskuin muturreko buruzagia eta Waffen SS guda-talde nazien valoniar ofiziala (h. 1994).
- 1914 –
- Juri Andropov, Sobietar Batasuneko burua (h. 1984).
- Saul Steinberg, errumaniar-estatubatuar ilustratzailea (h. 1999).
- 1915 – Thomas Huckle Weller, estatubatuar medikua, 1954ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 2008).
- 1916 – Herbert Simon, estatubatuar ekonomista eta zientzialaria, 1978ko Ekonomiako Nobel Saria (h. 2001).
- 1917 –
- Lillian Bassman, estatubatuar argazkilari eta margolaria (h. 2012).
- John B. Fenn, estatubatuar kimikari eta unibertsitate-irakaslea, 2002ko Kimikako Nobel Saria (h. 2010).
- 1918 – François Tombalbaye, lehendabiziko Txadeko presidentea (h. 1975).
- 1920 – Alberto Sordi, italiar aktorea, zine zuzendaria eta gidoigilea (h. 2003).
- 1921 – Enrique Oltra, valentziar ingeniari eta legelaria, Araba eta Gipuzkoako gobernadore zibila (h. 1993).
- 1923 –
- Erland Josephson, suediar aktore, zinema zuzendari eta idazlea (h. 2012).
- Ninian Stephen, Australiako gobernadore orokorra (h. 2017).
- 1924 –
- Hédi Fried, suediar errumaniar idazlea (h. 2022).
- Ezer Weizman, Israelgo 7. presidentea (h. 2005).
- 1927 –
- Magda Hollander, hungariar jatorriko idazle, hezitzaile eta psikologo frantsesa (h. 2023).
- Hugo Pratt, italiar idazle eta komikigilea (h. 1995).
- 1931 – Budd Hopkins, estatubatuar margolari eta eskultorea (h. 2011).
- 1933 – Yasukazu Tanaka, japoniar futbolaria.
- 1936 –
- Claude Brasseur, frantziar aktorea (h. 2020).
- Patricia Nell Warren, estatubatuar idazlea (h. 2019).
- 1939 – Lol Mahamat Choua, Txadeko presidentea (h. 2019).
- 1940 – Marilú Marini, argentinar aktorea.
- 1941 – Harry Nilsson, estatubatuar abeslari eta egile abeslaria (h. 1994).
- 1943 –
- Johnny Hallyday, frantziar abeslaria, 1960ko hamarkadako Frantziako rock 'n'roll musikaren izar nagusia (h. 2017).
- Xaviera Hollander, prostituta, madame, sexu negozioetan enpresaria, idazlea, antzerki ekoizlea eta ostalaritza arloko enpresaria, sexu askatasunaren ikonoa.
- Poul Nyrup Rasmussen, Danimarkako lehen ministroa.
- 1945 – Amos Sawyer, Liberiako bitarteko presidentea (h. 2022).
- 1946 –
- Brigitte Fossey, frantziar aktorea.
- Demis Roussos, egiptoar-greziar abeslaria eta artista (h. 2015).
- Evangelina Salazar, argentinar aktore eta abeslaria.
- 1947 – Alain Aspect, frantziar fisikaria, 2022ko Fisikako Nobel Saria.
- 1949 –
- María Teresa Fernández de la Vega, espainiar magistratu eta politikaria.
- Jim Varney, estatubatuar aktorea (h. 2000).
- 1950 – Lakshmi Mittal, indiar enpresaburua.
- 1951 – Álvaro Colom, Guatemalako presidentea (h. 2023).
- 1953 –
- Ana Castillo, mexikar jatorriko estatubatuar idazlea.
- Xi Jinping, Txinako Alderdi Komunistako buruzagia.
- 1954 – Paul Rusesabagina, Ruandako genozidioan zehar milatik gora pertsona han izandako hilketetatik babestu zituen enpresaburu eta ekintzailea.
- 1955 – Beatriz Pécker, musikari lotutako espainiar kazetaria eta telebista aurkezlea.
- 1961 – Jim Hanks, estatubatuar aktorea.
- 1962 – José Antonio García Muñoz, Ciudadano García, espainiar kazetari eta irrati esataria.
- 1963 –
- Helen Hunt, estatubatuar aktorea.
- Blanca Portillo, espainiar aktorea eta zuzendaria.
- 1964 –
- Courteney Cox, estatubatuar aktorea.
- Barbara Fredrickson, estatubatuar psikologia irakaslea .
- Michael Laudrup, daniar futbolaria, Danimarkak izan duen jokalaririk hoberenetakoa.
- 1966 – Raimonds Vējonis, Letoniako presidentea.
- 1967 – Fred Tatasciore, estatubatuar ahots-aktorea.
- 1968 – Samira Ahmed, britainiar kazetari eta idazlea.
- 1969 –
- Ice Cube, estatubatuar hip-hop abeslari eta aktorea.
- Oliver Kahn, alemaniar futbolari ohia, atezaina.
- Bashar Warda, erredentziotar erlijiosoa, Arbil hiriko kaldear artxieparka.
- 1972 – Poppy Montgomery, australiar aktorea.
- 1973 – Neil Patrick Harris, estatubatuar aktore, abeslari, mago, umorista eta zinema zuzendaria.
- 1976 – Tina Vallès, kataluniar idazle, zuzentzaile, itzultzaile eta blogaria.
- 1978 – Jérôme Moïso, frantziar saskibaloi jokalaria.
- 1984 – Héctor Font, espainiar futbolaria.
- 1985 – Cristina Llorente, espainiar abeslaria, aktorea eta dantzaria.
- 1988 – Ezgi Eyüboğlu, turkiar aktorea.
- 1989 – Víctor Cabedo, espainiar txirrindularia (h. 2012).
- 1990 – Ana Borges, portugaldar futbolaria.
- 1992 – Mohamed Salah, egiptoar futbolaria.
- 1993 –
- Sonoko Chiba, japoniar futbolaria.
- Carolina Marín, espainiar badminton jokalaria, palmares oparoduna.
- 1994 –
- Emma Boada, kataluniar eskubaloi jokalaria.
- Jisca Kalvanda, frantziar aktorea.
- 1996 – Risa Shimizu, japoniar futbolaria.
- 1998 – Filippo Tortu, italiar atleta, 10 segundu azpitik korrika egin duen lehen italiarra.
- 1999 – Nuria Rábano, galiziar futbolaria.
- 2002 - Aitzol King, irlandar errugbi jokalaria.
Heriotzak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1834 – José Antonio Etxabarri, bizkaitar militar eta politikaria, Filadelfian (j. 1789).
- 1902 – Eduardo Aznar de la Sota, euskal enpresaburu eta politikaria, Bizkaiko iraultza industrialaren bultzatzaileetako bat (j. 1830).
- 1952 – Andres Amonarriz, euskal idazlea (j. 1881).
- 1963 – Antonio Arrillaga, gipuzkoar futbolaria (j. 1900).
- 1970 – Jose Migel Andueza Elizalde, nafar langilea, istripu bat izan ondoren Goardia Zibilak tirokatua (j. 1931).
- 1992 – María Blanca Ferrer García, nafar abokatua, kazetaria eta idazlea (j. 1932).
- 1999 – Éliane Jeannin-Garreau, Frantziako Erresistentziako lapurtar kidea, Issy-les-Moulineauxen (j. 1911).
- 2008 – Jon Tecedor, euskal haltera (j. 1975).
- 2012 – Raymond Hernando, Ramuntxo, laupurtar txirrindularia (j. 1954).
- 2014 – Jacques Bergerac, lapurtar antzezlea (j. 1927).
- 2015 – Ana María Vidal-Abarca, arabar politikaria, Madrilen (j. 1938).
Mundua aldatu
- 923 – Roberto I.a Frantziakoa, Mendebaldeko Frantziako erregea (j. c. 866).
- 991 – Teofano Skleraina, Germaniako Erromatar Inperio Santuko enperatriza, Erdi Aroko subirano garrantzitsuenetakoa (j. c. 955).
- 1189 – Minamoto no Yoshitsune, Japoniako Minamoto klaneko generala (j. 1159).
- 1341 – Androniko III.a Paleologo, Bizantziar Inperioko enperadorea (j. 1297).
- 1381 – Wat Tyler, ingeles iraultzailea.
- 1383 – Joan VI.a Kantakuzeno, Bizantziar Inperioko enperadorea.
- 1389, Kosovoko guduan –
- Lazar Hrebeljanović, Serbiako printzea (j. 1329).
- Murad I.a, Otomandar Inperioko printzea eta sultana (j. 1326).
- 1467 – Filipe III.a Borgoinakoa, Borgoinako dukea (j. 1396).
- 1648 – Margaret Jones, Massachusettseko Badiako Kolonian sorginkeria leporatuta exekutatutako lehen pertsona (j. 1613).
- 1704 – Anna Eriksdotter, sorginkeria egotzita Suedian exekutatutako azken pertsona (j. 1624).
- 1785 – Jean-François Pilâtre de Rozier, frantziar fisikaria eta aeronauta (j. 1754).
- 1849 – James Knox Polk, Ameriketako Estatu Batuetako 11. Presidentea (j. 1795).
- 1858 – Ary Scheffer, herbeheretar-frantziar erromantizismoko margolaria (j. 1795).
- 1870 – Narciso Pascual Colomer, espainiar arkitektoa (j. 1808).
- 1882 – Ernest Courtot de Cissey, Frantziako lehen ministroa (j. 1810).
- 1888 – Frederiko III.a Alemaniakoa, Prusiako errege eta Alemaniako enperadorea (j. 1831).
- 1889 – Mihai Eminescu, errumaniar poeta (j. 1850).
- 1893 – Ferenc Erkel, hungariar musikagile, piano-jotzaile eta orkestra zuzendaria (j. 1810).
- 1897 – Henry Box Brown, esklabotzatik alde egitea lortu zuen virginiar esklaboa (j. c. 1816).
- 1927 – Ottavio Bottecchia, italiar txirrindularia (j. 1894).
- 1938 – Ernst Ludwig Kirchner, alemaniar margolari eta grabatzailea (j. 1880).
- 1941 – Evelyn Underhill, ingeles idazle katolikoa (j. 1875).
- 1942 – Vera Figner, errusiar iraultzailea (j. 1852).
- 1943 – José Gil Fortoul, Venezuelako presidentea (j. 1861).
- 1961 – Luther Reed, estatubatuar gidoilari eta zinema zuzendaria (j. 1888).
- 1962 – Alfred Cortot, frantziar pianista eta musika-pedagogoa (j. 1877).
- 1970 – Henri Queuille, Frantziako lehen ministroa (j. 1884).
- 1971 – Wendell Meredith Stanley, estatubatuar biokimikaria, 1946ko Kimikako Nobel Saria (j. 1904).
- 1990 – Luis Vidales, kolonbiar olerkari eta saiakera idazlea (j. 1904).
- 1991 – W. Arthur Lewis, santaluziar ekonomialaria, 1979ko Ekonomiako Nobel Saria (j. 1915).
- 1992 –
- Jean Aerts, belgikar txirrindularia (j. 1907).
- Brett Whiteley, australiar pintorea (j. 1939).
- 1993 –
- Tahirou Congacou, Dahomeyko presidentea (j. 1911/13).
- James Hunt, 1 Formulako britainiar pilotua (j. 1947).
- 1994 –
- Carmen Bravo-Villasante, espainiar filologoa, folklorista eta itzultzailea, aitzindaria unibertsitateko haur-literatura ikasten (j. 1918).
- Manos Hatzidakis, greziar musikagilea (j. 1925).
- 1995 –
- John Vincent Atanasoff, estatubatuar fisikaria, ENIAC lehen ordenagailu elektroniko digitalaren gurasoetako bat (j. 1903).
- William Layton, estatubatuar antzerki-zuzendari eta irakaslea (j. 1913).
- 1996 –
- Ella Fitzgerald, estatubatuar jazz abeslaria (j. 1917).
- Jean Gimpel, frantziar historialaria (j. 1918).
- 1997 – Edmond Leburton, Belgikako 42. lehen ministroa (j. 1915).
- 1998 – Suzanne Eisendieck, inpresionismo osteko alemaniar margolaria (j. 1906).
- 2000 – Jules Roy, frantziar idazlea (j. 1907).
- 2001 – Henri Alekan, frantziar kamera-operadoreburua (j. 1909).
- 2003 –
- Hume Cronyn, kanadar estatubatuar aktorea (j. 1911).
- Rudolf de Rijk, herbehereetar hizkuntzalaria, euskal gramatikan aditua (j. 1937).
- 2013 – Kenneth G. Wilson, estatubatuar fisikari teorikoa, 1982ko Fisikako Nobel Saria (j. 1936).
- 2017 - Juan Goiaran, gipuzkoar futbolari eta entrenatzailea (j. 1940).
- 2019 –
- Marta Harnecker, txiletar soziologo, kazetari eta ekintzailea (j. 1937).
- Franco Zeffirelli, italiar zinema zuzendaria (j. 1923).
- 2023 –
- Glenda Jackson, ingeles aktorea (j. 1936).
- Antonio Jiménez Quiles, espainiar txirrindularia (j. 1934).
- Mari Carmen y sus muñecos, espainiar sabesliztun, umorista eta telebista aurkezlea (j. 1943).
- Donald Triplett, estatubatuar bankaria (j. 1933).
Jaiak eta urteurrenak aldatu
- Sehaska egutegiko izendegia: Irune/Hirune, Libe, Urrika eta Urrea.
Kanpo estekak aldatu
