Ekainaren 1
data
(«Ekainak 1» orritik birbideratua)
Ekainaren 1a gregoriotar egutegiaren urteko ehun eta berrogeita hamabigarren eguna da, 153garrena bisurteetan. 213 egun falta dira urtea amaitzeko.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Gertaerak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1513 – Zangozan herri matxinada piztu zen Gaztelako inbasoreen aurka, soldadu batzuek herritar bat jipoitu ostean. Istiluetan bi zangozar eta bi soldadu hil ziren.
- 1882 – Durango eta Bilbo arteko trenbidea ireki zen.
- 2008 –
- Euri-jasak uholdeak eragin zituen Euskal Herriko udalerri askotan, Getxo eta Erandion nagusiki.
- Zarauzko Amenabar enpresaren aurka eztanda egin zuen ETAren lehergailu batek.
Mundua aldatu
- 1796 – Tennessee, Estatu Batuetako elkarteko 16. estatua bihurtu zen.
- 1924 – Ford automobilgintza enpresak bere 10000000. kotxe eraiki zuen.
- 1956 – Molotov, Sobietar Batasuneko Kanpo Arazoetarako ministro kargutik kendu zuten.
- 2001 – Hamasek atentatu suizida egin zuen Tel Aviveko dantzaleku batean. 21 hildako.
- 2005 – Herbehereek Europako konstituzioa bozkatu zuten, ezetzak irabazi zuen, hori gertatzen zen bigarren herrialdea Frantziaren ostean.
- 2009 –
- Rio de Janeiro eta Paris arteko hegaldian 228 pertsona zeramatzan Air France konpainiaren hegazkin bat itsasora erori zen.
- General Motorsek ordainketa etetea aurkeztu eta gobernuak enpresa nazionalizatuko zuela adierazi zuen, milaka langile kaleratuz.
- 2018 –
- Mariano Rajoyren aurkako zentsura mozioa bozkatu zen. Ondorioz, Mariano Rajoy presidentea eta Alderdi Popularraren Espainiako Gobernua bertan behera kargugabetuak izan eta Pedro Sánchez hautagai sozialista Espainiako presidente berria bilakatu zen.
- Giuseppe Contek Italiako ministroen kontseiluko presidente karguaren zina egin zuen.
Arte eta kultura aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1930 - Lehen Olerti Eguna ospatu zuten Errenterian. Euskaltzaleak elkarteak antolatuta, euskal kulturako idazlerik nabarmenenak izan ziren bertan.
- 2003ko Arabako Bertsolari Txapelketaren finala: Zigor Enbeitak jantzi zuen txapela.
Mundua aldatu
- 1990 – Paul Verhoeven herbeherear zinema zuzendariak zuzendu, eta Arnold Schwarzenegger eta Sharon Stone aktoreeek antzeztutako Total Recall filma estreinatu zen.
Zientzia eta teknologia aldatu
Euskal Herria aldatu
Mundua aldatu
Kirolak aldatu
Euskal Herria aldatu
Mundua aldatu
- 2008 – Alberto Contador txirrindulariak irabazi zuen 2008ko Italiako Giroa.
- 2014 – Nairo Quintana kolonbiarrak 2014ko Italiako Giroa irabazi zuen.
Jaiotzak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1866 – Fernando Amarika, arabar margolari inpresionista (h. 1956).
- 1867 – Juan Jose Sarasola Lexo, gipuzkoar bertsolaria (h. 1952).
- 1884 – Francisco Cotarelo, arabar pianista eta musikagilea (h. 1943).
- 1903 – Tomás Aragüés Bayarte, Euskal Herrian bizi izandako aragoitar musika irakasle, zuzendari eta konpositorea, Deustian (h. 1956).
- 1904 – Teófila Adrada, Bilbon bizitako jostun, irakasle eta enpresaburu toledoarra (h. )
- 1911 – Antonio Odriozola, arabar bibliografoa (h. 1987).
- 1914 – Luz Zalduegi, bizkaitar albaitaria, albaitaritza ikasketak amaitu zituen Euskal Herriko lehen emakumea eta estatuko hirugarrena (h. 2003).
- 1922 – Vidal de Nicolás, bizkaitar poeta (h. 2016).
- 1924 – Balendin Lasuen, euskal idazle, politikari eta ikertzailea (h. 2019).
- 1940 – Bernard Housset, baxenafar apaiza, Montaubango eta Arroxelako apezpikua.
- 1947 – Izaskun Madariaga Iragorri, gipuzkoar irakaslea eta euskaltzalea, ezkertiar eta feminista.
- 1948 – Lourdes Munitxa, bizkaitar abertzale eta euskaltzalea, mitin askotako hizlaria eta euskara bultzatzailea (h. 2010).
- 1957 – Mikel Taberna, euskal idazle eta itzultzailea.
- 1964 –
- Jesus Aranbarri Arregi, gipuzkoar txirrindulari ohia.
- Ruben Gorospe, bizkaitar txirrindulari ohia.
- 1965 – José Luis Ribera, gipuzkoar futbolari ohi eta entrenatzailea.
- 1966 – Jokin Errasti, gipuzkoar esku pilotari ohia.
- 1981 – Iñaki Gurrutxaga, gipuzkoar idazlea eta bertsolaria.
- 1982 – Mikaël Etcheverria, lapurtar errugbilari ohia.
- 1985 – David Lázaro, nafar futbolaria.
- 1986 – Antxon Muneta, bizkaitar futbolaria.
- 1988 – Patxi Peula, arabar patinatzilea.
- 1990 – Carlota Ziganda, nafar golfaria.
- 1996 – Maialen Husillos, gipuzkoar eskubaloi jokalaria.
Mundua aldatu
- 1180 – Berengaria Gaztelakoa, Gaztelako erregina eta Leongo Erresumaren erregina ezkontidea (h. 1246).
- 1498 – Maarten van Heemskerck, herbeheretar margolaria (h. 1574).
- 1796 – Nicolas Léonard Sadi Carnot, frantziar zientzialari eta ingeniaria (h. 1832).
- 1804 – Mikhail Glinka, errusiar musikagilea (h. 1857).
- 1807 – Emily Tennessee Donelson, Ameriketako Estatu Batuetako lehen dama (h. 1836).
- 1815 – Oto Greziakoa, Greziako erregea (h. 1867).
- 1837 – Hilary R. W. Johnson, Liberiako presidentea (h. 1901).
- 1851 – Isaac Peral, espainiar zientzalari eta militarra (h. 1895).
- 1855 – Karl von Pflanzer-Baltin, Austria-Hungariako jenerala, Lehen Mundu Gerran parte hartu zuena (h. 1925).
- 1870 – Célestin Bouglé, frantziar filosofo eta soziologoa (h. 1940).
- 1876 – Vidyagauri Nilkanth, indiar gizarte-erreformatzailea, hezitzailea eta idazlea, Gujarateko lehen bi emakume lizentziadunetako bat (h. 1958).
- 1877 – Hermann Hesse, alemaniar poeta, idazle eta margolaria (h. 1962).
- 1878 – John Masefield, ingeles olerkari eta idazlea (h. 1967).
- 1882 – John Drinkwater, ingeles olerkari eta dramagilea (h. 1937).
- 1890 – Frank Morgan, estatubatuar aktorea (h. 1949).
- 1891 – Roger Marie Bricoux, frantziar biolontxelo jotzailea RMS Titanicen bere hasierako bidaian (h. 1912).
- 1892 – Amanullah Khan, Afganistango erregea (h. 1960).
- 1895 –
- Tadeusz Bór-Komorowski, poloniar militar eta politikaria (h. 1966).
- John Edgar Hoover, FBIko zuzendaria (h. 1972).
- 1902 – Lauriston Taylor, estatubatuar ikertzailea (h. 2004).
- 1903 – Niní Marshall, argentinar aktore, gidoilari eta komediantea (h. 1996).
- 1907 –
- Daigoro Kondo, japoniar futbolaria (h. 1991).
- Jan Patočka, txekiar filosofoa (h. 1977).
- Frank Whittle, ingeles ingeniari aeronautikoa (h. 1996).
- 1910 – Luis Seoane, galiziar pintorea, poeta eta saiakera-idazlea (h. 1979).
- 1912 – Herbert Tichy, austriar autore, geologo, kazetari eta eskalatzailea (h. 1987).
- 1917 – William Standish Knowles, estatubatuar kimikaria, 2001eko Kimikako Nobel Saria (h. 2012).
- 1918 – Gunnel Ahlin, suediar idazle eta maistra (h. 2007).
- 1926 – Marilyn Monroe, estatubatuar aktorea, XX. mendeko film-izarra, sexu eta pop ikonoa (h. 1962).
- 1928 –
- Georgi Dobrovolski, sobietar pilotu eta kosmonauta (h. 1971).
- Carlos Garaycoechea, El Vasco, euskal jatorriko argentinar idazle, umorista grafiko, gidoilari, maixu eta artista plastikoa (h. 2018).
- 1929 –
- Jahanara Arzu, bangladeshtar poeta elebiduna, bengaleraz eta ingelesez idazten duena.
- Nargis Dutt, indiar zinema aktore eta abeslaria (h. 1981).
- 1933 – Ruth Arnon, israeldar biokimikaria, Copaxone esklerosi anizkoitzaren aurkako drogaren sortzaileetako bat.
- 1934 – Peter Masterson, estatubatuar aktore, zinema zuzendari eta idazlea (h. 2018).
- 1935 –
- Percy Adlon, alemaniar zinema-zuzendari, gidoigile eta ekoizlea (h. 2024).
- Norman Foster, britainiar arkitektoa.
- 1937 –
- Morgan Freeman, estatubatuar aktorea eta zinema zuzendaria.
- Colleen McCullough, australiar eleberrigilea (h. 2015).
- 1940 –
- René Auberjonois, estatubatuar aktorea (h. 2019).
- Kip Thorne, estatubatuar fisikari teorikoa, 2017ko Fisikako Nobel Saria.
- 1941 – Toyo Ito, japoniar arkitektoa.
- 1942 –
- Josefina Gómez Mendoza, espainiar geografo, idazle eta katedraduna.
- Michelle Hurst, estatubatuar aktorea.
- Xosé Manuel Martínez Oca, galiziar idazlea.
- 1945 – Frederica von Stade, estatubatuar mezzosopranoa.
- 1946 – Brian Cox, eskoziar aktorea.
- 1947 –
- Jonathan Pryce, galestar zinema, telebista eta antzerkiko aktorea eta abeslaria.
- Ronnie Wood, ingeles musikaria, The Rolling Stones taldeko kidea.
- 1948 – Powers Boothe, estatubatuar aktorea (h. 2017).
- 1954 – Isabel González Turmo, espainiar antropologoa, irakaslea eta idazlea.
- 1955 – Chiyonofuji Mitsugu, japoniar sumolari handia (h. 2016).
- 1956 – Mircea Cărtărescu, errumaniar idazlea, poeta, eleberrigilea eta saiakeragilea.
- 1959 – Thierry Rey, frantziar judoka ohia.
- 1961 – Jevgeni Prigozhin, Putinen chef, errusiar oligarka, mertzenario-burua, Vladimir Putinen konfidantzazko laguna eta Wagner Taldeko sortzailea (h. 2023).
- 1965 – Nigel Short, ingeles xakelaria.
- 1968 – Mathias Rust, alemaniar hegazkin pilotua, Gerra Hotzaren amaieraldera Moskuko Plaza Gorrian lurrartzeagatik ospetsua.
- 1969 – Teri Polo, estatubatuar aktorea.
- 1971 – Ghil'ad Zuckermann, israeldar hizkuntzalaria.
- 1973 – Heidi Klum, alemaniar top-model ohia, telebista aurkezlea eta aktorea.
- 1974 –
- Alanis Morissette, kanadar-estatubatuar abeslaria eta musikagilea.
- Michael Rasmussen, daniar txirrindulari ohia.
- 1975 – Nikol Pashinyan, Armeniako lehen ministroa.
- 1977 – Vicki Richter, estatubatuar emakumezko aktore pornografiko transexuala.
- 1978 –
- Hasna Benhasi, marokoar atleta, distantzia ertaineko lasterketetan aditua.
- Antonietta Di Martino, italiar atleta ohia, altuera jauzian aditua.
- 1979 – Dani Mateo, kataluniar umorista, aktore, irrati esatari eta telebista aurkezlea.
- 1981 – Amy Schumer, estatubatuar komediagile, idazle, aktore eta ekoizlea.
- 1982 –
- Salvador Espín, espainiar komiki ilustratzaile eta diseinatzailea.
- Justine Henin, belgikar tenislari ohia.
- 1984 – Uisenma Borchu, mongolo-alemaniar zinemagilea eta aktorea.
- 1985 –
- Tirunesh Dibaba, etiopiar atleta, distantzia luzeetan aditua.
- Shuto Yamamoto, japoniar futbolaria.
- 1986 – Dayana Mendoza, venezuelar modeloa.
- 1992 –
- Sara Nieves Matheu García, espainiar matematikari, ingeniari informatiko, irakasle eta ikertzailea, zibersegurtasunean espezializatua.
- Alejandra Onieva, espainiar aktorea.
- Rubén Sobrino, espainiar futbolaria.
- 1994 – Tilly Mandelbrot, frantziar aktore eta dantzaria.
- 1998 – Alexandra Soldatova, errusiar gimnasta erritmikoa.
Heriotzak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1844 – Jose Manuel Urtasun Lakidain, nafar apaiza eta euskarazko predikuen idazlea (j. 1773).
- 1897 – Fermin Matxinbarrena, gipuzkoar politikari eta enpresaburua (j. 1835).
- 1908 – Jean-Paul Habans, Paulus, lapurtar abeslaria, Saint-Mandén (j. 1845).
- 1936 – Francisco Grandmontagne, Luis de Jaizquibel, gipuzkoar kazetaria eta idazlea (j. 1866).
- 1951 –
- Luis Arana Goiri, euskal abertzalea eta Sabino Arana Goiriren anaia (j. 1862).
- Jose Maria Azkona, nafar idazle, itzultzaile eta liburuzalea (j. 1882).
- 1969 – Jean-Baptiste Bédère, lapurtar errugbilaria (j. 1902).
- 1980 – Gerardo Caballero, arabar militarra, Madrilen (j. 1890).
- 1983 – Jaime Lazkano, nafar futbolaria, Madrilen (j. 1909).
- 1987 – Emiliano Álvarez, euskal txirrindularia (j. 1912).
- 1993 – Jesús María Zubiarraín Argiñano, gipuzkoar futbol atezaina (j. 1945).
- 2012 –
- Andoni Esparza Gallastegi, bizkaitar kooperatibista eta albaitaria (j. 1932).
- Jesús María Hurtado Arrieta, bizkaitar futbolaria (j. 1930).
- 2015 – Mikel Garmendia Olaziregi, Belarra, eusko gudaria, Itxarkundia batailoian aritua (j. 1915).
- 2017 – Rafael Eguskiza, bizkaitar belar hockey jokalaria (j. 1935).
- 2019 – Jose Luis Longaron, gipuzkoar artista plastikoa (j. 1952).
- 2021 – Raoul Sangla, lapurtar zinema zuzendari, gidoigile eta kazetaria (j. 1930).
- 2022 – Fidencio Berrade, nafar apaiza, Sestaoko abadea (j. 1936).
Mundua aldatu
- 193 – Didio Juliano erromatar enperadorea, Septimio Severok eraila.
- 657 – Eugenio I.a, Aita santua.
- 1057 – San Eneko Oñakoa, Oñako San Salvador abadiako beneditar abadea.
- 1307 – Dultzino, italiar fraide eta buru erlijiotsua (j. c. 1250).
- 1310 – Margarita Porete, Beginen korrontearen mistika frantziarra (j. c. 1250).
- 1434 – Ladislao II.a Poloniakoa, Lituaniako duke handia eta Poloniako erregea (j. c. 1362).
- 1608 – Maria Leonor Clevesekoa, alemaniar noblea (j. 1550).
- 1616 – Tokugawa Ieyasu, Japoniako Tokugawa shogunerriaren sortzailea (j. 1543).
- 1690 – Antonio Álvarez de Toledo Enríquez de Ribera, espainiar aristokrata, Leringo VII. kondea eta Nafarroako kondestablea izandakoa (j. 1615).
- 1815 –
- Louis-Alexandre Berthier, frantziar mariskala (j. 1753).
- James Gillray, ingeles karikaturagilea (j. 1756).
- 1822 – René Just Haüy, frantziar apaiz katoliko eta mineralogoa (j. 1743).
- 1823 – Louis Nicolas Davout, frantziar mariskala (j. 1770).
- 1841 – Nicolas Appert, frantziar asmatzaile eta gozogilea (j. 1749).
- 1846 – Gregorio XVI.a, Aita santua (j. 1765).
- 1849 – Maria Elisabet Bavarian, Dukesa Bavarian (j. 1784).
- 1868 – James Buchanan, Ameriketako Estatu Batuetako 15. Presidentea (j. 1791).
- 1876 – Khristo Botev, bulgariar idazlea (j. 1848).
- 1879 – Luis-Napoleon Bonaparte, Frantziako printze inperiala (j. 1856).
- 1890 – Camilo Castelo Branco, potugaldar idazlea (j. 1825).
- 1912 – Daniel Burnham, estatubatuar arkitekto eta hirigilea (j. 1846).
- 1919 - Hedwig Dohm, alemaniar idazle eta feminista (j. 1831).
- 1925 – Thomas R. Marshall, Ameriketako Estatu Batuetako 28. presidenteordea (j. 1854).
- 1938 – Ödön von Horváth, alemanez idatzi zuen austriar-hungariar idazlea (j. 1901).
- 1941 – Hugh Walpole, ingeles idazlea (j. 1884).
- 1943 – Leslie Howard, ingeles aktore, zinema zuzendari eta ekoizlea (j. 1893).
- 1945 – Walter Frederick Gale, australiar bankari astronomiazalea (j. 1865).
- 1946 – Ion Antonescu, Errumaniako diktadorea (j. 1882).
- 1952 – John Dewey, estatubatuar pedagogo eta filosofo pragmatikoa (j. 1859).
- 1957 - Raymond Cazeaux, ingeles futbolaria, Athleticen aritutakoa (j. 1882).
- 1959 – Sax Rohmer, ingeles eleberrigilea (j. 1883).
- 1968 – Helen Keller, estatubatuar idazle eta ekintzailea (j. 1880).
- 1970 –
- Pedro Eugenio Aramburu, euskal jatorriko politikaria, Argentinako presidentea (j. 1903).
- Giuseppe Ungaretti, italiar olerkaria (j. 1888).
- 1974 – Ebba Amfeldt, daniar aktorea (j. 1906).
- 1979 – Werner Forßmann, alemaniar kirurgialaria, 1956ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1904).
- 1983 – Anna Seghers, alemaniar eleberrigilea (j. 1900).
- 1987 – Errol Barrow, Barbadosko lehen ministroa (j. 1920).
- 1994 – Joaquín Pérez Villanueva, espainiar historialaria (j. 1910).
- 1997 – Nikolai Tikhonov, Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuneko lehen ministroa (j. 1905).
- 1999 –
- Olivier Debré, frantziar margolaria (j. 1920).
- Torcuato Luca de Tena, Luca de Tenako markesa, espainiar idazle eta kazetaria (j. 1923).
- Cris Miró, argentinar aktorea, dantzaria eta vedettea, Argentinan ospea lortu zuen lehen emakume transgeneroa (j. 1965).
- 2001 – Birendra Nepalgoa, Nepalgo erregea (j. 1945).
- 2006 – Rocío Jurado, espainiar abeslari eta aktorea, andaluziar koplan eta flamenkoan espezializatua (j. 1946).
- 2008 – Yves Saint Laurent, frantziar moda-diseinatzailea eta enpresaburua, Yves Saint Laurent goi-joskintzako arropa markaren sortzailea (j. 1936).
- 2015 –
- Nicholas Liverpool, Dominikako presidentea (j. 1934).
- Jacques Parizeau, Quebeceko lehen ministroa (j. 1930).
- 2018 –
- Poldy Bird, argentinar idazle eta poeta (j. 1941).
- John Julius Norwich, britaniar historialaria eta idazlea (j. 1929).
- 2019 –
- Michel Serres, frantziar filosofo eta zientzietako historialaria (j. 1930).
- José Antonio Reyes, espainiar futbolaria (j. 1983).
- 2021 – Violeta Vidaurre, txiletar aktore, akademiko, gidoilari eta antzerki zuzendaria (j. 1928).
Jaiak eta urteurrenak aldatu
- Sehaska egutegiko izendegia: Eneko/Iñigo eta Enekoitz/Eneka/Nekoitza.
- Esnearen Munduko Eguna
Kanpo estekak aldatu
