Wikipedia

Eduarda Lapa

margolari portugesra

Maria Eduarda Lapa de Sousa Caldeira OSE, Eduarda Lapa izenez ezagunagoa,(Trancoso, Portugal, 1895eko urriaren 15a – Lisboa, Portugal, 1976ko irailaren 9a), margolaria eta pintura-irakaslea izan zen. Bere pintura-jardueran, olio eta pastel pinturaren teknikan eta marra seguru, zuzen eta dotorean nabarmendu zen. Pintura naturalistan espezializatu zen, batez ere natura hilak eta loreak irudikatzean. “Loreen pintorea” eta “Koloreen enbaxadorea” izenez ezagutzen da, eta genero horretako handientzat jotzen da. Arte Ederretako Elkarte Nazionaleko bazkide eraginkorra izan zen, eta erakundearen zuzendaritza osatu zuen lehen emakumea.[1][2]

Eduarda Lapa

Bizitza
JaiotzaTrancoso (en) Itzuli, 1895eko urriaren 15a
Herrialdea Portugal
HeriotzaLisboa, 1976ko irailaren 9a (80 urte)
Hezkuntza
Hizkuntzakportugesa
Jarduerak
Jarduerakmargolaria eta irakaslea
Jasotako sariak

Biografia aldatu

1895eko urriaren 15ean jaio zen Trancoson, eta Maria Eduarda Lapa de Sousa Caldeira Guardako familia burges batekoa zen, Ernesto Coutinho de Vilhena de Sousa Caldeiraren eta Laura de Almeida Laparen alaba. Urte batzuk zituela, gurasoekin joan zen Coimbrara, eta han ikasi zuen José Falcão lizeoan eta Colégio Portuguêsen, non arteekiko zaletasuna garatu zuen.[3]

Urte batzuk geroago, Joaquim Martins de Carvalho Coimbrako kazetari ospetsuaren gomendio-gutun batekin,[4] Porto hirira joan zen, eta Artur Loureiro pintore eta maisuaren tailerrean ikasle gisa onartu zuten. Handik gutxira, 1922an, Lisboara itzuli zen berriro. Han, Emília dos Santos Braga margolariaren ikasle bihurtu zen. José Malhoa maisuaren ikasle izan zen, eta hark naturaz haraindiko "irudiak" -hilda zegoena- pintatzeko interesa piztu zion, baita Armando de Lucena irakaslearena ere. Harekin aire librean pintura klaseak hartzen hasi zen.[4][5]

Ibilbidea aldatu

Denboraldi horretan eta hurrengo urteetan, erakusketa kolektibo eta indibidual ugari egin zituen, eta, ikusleen interesaz gain, garai hartako egunkari eta aldizkariena ere piztu zuten. Haiek beren lana ezagutarazi eta zabaldu zuten pinturan, "lore-pintore" deitzen zutela.[6] [7] Aipatzekoak dira erakusketak egindako lekuak: Trancosoko Nobre de los Paços aretoa (1917), Coinbrako Salão Nobre (1925), O Primeiro de Janeiro aretoa (1921), Belas Artes Sozietate Nazionala (1924, 1924,1929, 1936,1943,1955), Bobone Aretoa (1925), Lisboako Antzerki Nazionala (1927),[4] [8] [9] [10] Papeleria Progresso Aretoa, O' Seculo Festa Aretoa, João de Deus Museoa, Voz do Operario, eta Lisboako Foz Jauregia(1952),[11] Viseuko Grão Vasco Museoa (1924), Leiriako Domingos Sequeira Industria eta Komertzio Eskola (1925), O Primeiro de Janeiro Festa Aretoa (1925), Silva Porto Aretoa, (1929, 1954),[12] [13] Fantasia Aretoa eta Portoko Belas Artes Elkartea. Azoreetako, Madeirako eta Río de Janeiroko Jorge Galeriako beste erakusketa batzuek (1928), non "koloreen enbaxadore" izendatu baitzuten.[14][15]

1930ean, "biloba" deitzen zion José Malhoa maisuak bultzatuta, ikasketekin jarraitzea erabaki zuen, eta Parisera joan zen, Ranson Grande Chaumière Akademia delakora. Émile Renard-en estudioan eta Académie Modernean ere bai, Henry Royerrek eta Jean Marchand margolariek zuzendua, non matrikulatutako lehen portugaldar artista izan zen.[16] Frantzian zegoela, Helena Pereira da Silva, Waldemar da Costa, Ryokai Ohashi, Árpád Szenes eta Maria Helena Vieira da Silva margolarien lagun egin zen, eta haiekin Lisboan estudioa konpartitu zuen urte batzuk geroago.

Lisboara itzulita, 1930eko hamarkadan, izaera naturalistako artelanak egiten jarraitu zuen, natura hila eta lore-motiboak baino harantzago zentratuz, mendian, itsas paisaietan eta landa-bizitzaren erretratuetan, eta marrazketa- eta pintura-ikastaroak emanez, ikasleen trebetasun tekniko eta artistikoak garatzeko.[17]

Lisboako Diário egunkariari egindako elkarrizketa batean, bere pinturak bere jaioterriko paisaietan (Trancoso, Guarda) eta Portugalgo kostan (Aveiro eta Nazaré, batez ere) inspiratzen zirela esan zuen.[6] Elkarrizketan bertan, bere kezketako batzuk azaldu zituen, hau da, artista eme gehiago ez egoteak, asko ezkondu eta haien familiak ez baitzien uzten karrera egiten, bere emakume-ikasle askorekin gertatu zen bezala eta herrialde osoan erakusketak egiteko "hainbat areto on" zeudela erakusketak egiteko; hala ere, areto horiek nahiago izan zuten emakume-artistei ateak ixtea, baliozko azalpenik eman gabe.[14] Bere hitzak zabaldu ondoren, María Lamasek Emakume Portugaldarren Kontseilu Nazionalean (CNMP) parte hartzera gonbidatu zuen. Erakunde feminista hori emakumeen eskubide sozial eta politikoak defendatzen zituen, hainbat ekimenetan parte hartu zuen eta Artearen ataleko buru izan zen 1939an.[18]

 
Eduarda Laparen omenezko plaka Capitao Renato Baptista kalean, Lisboan.

1940an, Eskualdeko Basozain Museoaren sorreraren bultzatzaileetako bat bihurtu zen, bere obra batzuk eman zizkion eta inaugurazio-erakusketa antolatu zuen.[19]

Bi urte geroago, Portugalen egindako Arte Plastikoen Emakumezkoen Lehen Erakusketa antolatu zuen, Lisboako Emakume Portugaldarren Kontseilu Nazionalaren laguntzarekin,[20] eta Arte Ederren Elkarte Nazionaleko kide eraginkorra bihurtu zen. Bere kudeaketan parte hartzen lehen emakumea izan zen.[21]

Hurrengo urteetan, "Arte Naturalista Portuguesa" izeneko erakusketa (1944) antolatu zuen.

Heriotza aldatu

1976ko irailaren 9an, Eduarda Lapa bere etxean hil zen, Rua Capitão Renato Baptistaren 86 zenbakiko beheko solairuan, Lisboako Anjos parrokian, 80 urte zituela, bronkopneumonia baten biktima zela. São João Garaiko hilerrian lurperatuta dago, hiri berean.[22]

Portugalgo garaiko kritikak gehien estimatzen zuen margolarietako bat izan zen, Alda Machado Santos, Raquel Roque Gameiro, María de Lurdes Mello e Castro, Maria Adelaide Lima Cruz eta Clementina Carneiro de Moura margolariekin batera.[23]

Aintzatespenak aldatu

Besteak beste, aintzatespen hauexek jaso zituen: [24]

  • Honra domina eman zioten Lisboako Hirian (1944)
  • Arte Ederren Elkarte Nazionalak 1. Domina Pastelean (1943)
  • 1. Domina Olioan (1944)
  • Honrazko Domina Pastelean (1948)
  • Honra Domina olioan (1954)
  • Sant'Iago de la Espadako Ordena Militarreko Ofizial Graduan saritu zuten (1950eko ekainaren 2a)
  • Estorilgo Saloiak emandako Urrezko Domina jaso zuen (1950)
  • Espainiako Sevillako (1952) eta Lourenço Marques,gero Maputo, Mozambikeko erakusketetan ordezkatu zuten (1955).

Omenaldiak aldatu

  • Lisboako Udalak Marvilako parrokiako kale bati eman zion izena. Beste hainbat herritan ere izen hori duten kale eta hiribideak daude: Almada (Caparicako parrokia), Cascais (Cascais eta Estoril parrokiak), Lourinhã, Seixal (Corroios parrokia), Sesimbra, Tavira eta Trancoso udalerrietan .[25]
  • Bere lanak herrialdeko hainbat museotan daude ordezkatuta: Guarda Museoan, Ilhavoko Itsas Museoan, José Malhoa das Caldas da Rainha Museoan, Viseuko Grão Vasco Museo Nazionalean, Portoko Soares dos Reis Museo Nazionalean eta Lisboan, Arte Garaikideko Museo Nazionalean / Museo Chiatuan, Calouste Gulbenkian fundazioan eta Lisboako Zientzien Akademian, baita herrialdeko eta atzerriko bilduma pribatuetan ere, edo Coimbra, Oporto, Matosinhos eta Trancosoko udaletan ere bai.[21]
  • 2007an, Eduarda Laparen 71 pintura eta objektu pertsonal inguru eman zizkioten Trancosoko Câmarari, Maria Manuela de Almeida Lapa eta Passos artistaren ilobak, Trancosoko Kultur Zentroan erakusteko.[26]

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ (Portugesez) Andrade, Arsénio Sampaio de. (1959). Dicionário histórico e biográfico de artistas e técnicos portugueses, séc. XIV-XX.: Sobre a vida e actividade, tanto em Portugal como no estrangeiro, de pintores, escultores, ceramistas, gravadores, cinzeladores, arquitectos, caricaturistas, críticos de arte, engenheiros, músicos, contrapontistas, compositores, etc. A. Sampaio de Andrade (Noiz kontsultatua: 2022-06-16).
  2. ↑ (Ingelesez) Tannock, Michael. (1978). Portuguese 20th Century Artists: A Biographical Dictionary. Phillimore ISBN 978-0-85033-312-1. (Noiz kontsultatua: 2022-06-16).
  3. ↑ (Ingelesez) Pereira, Fernando António Baptista. (1995). Evocação de Eduarda Lapa 1895 - 1976. Câmara Municipal (Noiz kontsultatua: 2022-06-16).
  4. ↑ a b c «RCRB 86: Eduarda Lapa» RCRB 86 (Noiz kontsultatua: 2022-06-16).
  5. ↑ (Gaztelaniaz) Muñoz, Antonio Trinidad. (2005). Historia de la pintura portuguesa, 1800-1940. Universidad de Extremadura ISBN 978-84-7723-559-0. (Noiz kontsultatua: 2022-06-16).
  6. ↑ a b Pedroso, Natércia. (2014-08-17). «istonaoestaaqui: PINTORA EDUARDA LAPA (1895/1976)» istonaoestaaqui.
  7. ↑ (Portugesez) Mosaico. Circulo Cultural de Macau. 1953 (Noiz kontsultatua: 2022-06-16).
  8. ↑ Portugal, Hemeroteca Digital | Old magazines & newspapers |. (2008-12-18). Portugal 1920s. .
  9. ↑ (Portugesez) Vilhena, Henrique de. (1957). Cartas que gostei de escrever. (Noiz kontsultatua: 2022-06-16).
  10. ↑ newspapers, Hemeroteca Digital | Portugal | Old magazines &. (2008-12-18). Foto antiga | vintage photo | Portugal 1920s. (Noiz kontsultatua: 2022-06-16).
  11. ↑ (Portugesez) Noticias de Portugal. Direcção-Geral da Informação, Sec. de Estado da Informação e Turismo 1952 (Noiz kontsultatua: 2022-06-16).
  12. ↑ (Ingelesez) Lapa, Eduarda. (1929). Maria Eduarda Lapa. Salão Silva Porto (Noiz kontsultatua: 2022-06-16).
  13. ↑ (Ingelesez) Portugal), Salão Silva Porto (Porto. (1954). Quadros de Maria Eduarda Lapa. Salão Silva Porto (Noiz kontsultatua: 2022-06-16).
  14. ↑ a b «Eduarda Lapa» FABULÁSTICAS 2018-04-22.
  15. ↑ (Portugesez) Coelho, Mariana. (2002). A evolução do feminismo: subsidios para a sua historia. Imprensa Oficial do Paraná ISBN 978-85-88190-32-0. (Noiz kontsultatua: 2022-06-16).
  16. ↑ «Eduarda Lapa (1895-1976)» Lembranzas.
  17. ↑ (Portugesez) Ilustração moderna. Officinas de Fotogravura de Marques Abreu 1930 (Noiz kontsultatua: 2022-06-16).
  18. ↑ (Portugesez) Mucznik, Lúcia Liba. (1993). Maria Lamas, 1893-1983. Biblioteca Nacional Portugal ISBN 978-972-565-144-5. (Noiz kontsultatua: 2022-06-16).
  19. ↑ Eduarda Lapa. Efemérides 2015-11-15.
  20. ↑ (Portugesez) Faces de Eva. Edicões Colibri 2002 (Noiz kontsultatua: 2022-06-16).
  21. ↑ a b «Eduarda Lapa, a “Pintora das Flores”» Ruas com História 2017-11-15.
  22. ↑ «Livro de registo de óbitos da 8.ª Conservatória do registo civil de Lisboa (1976-09-06 a 1976-09-25)» digitarq.arquivos.pt (Arquivo Nacional da Torre do Tombo).
  23. ↑ (Portugesez) Afinidades. Instituto Francês em Portugal 1946 (Noiz kontsultatua: 2022-06-16).
  24. ↑ «ENTIDADES NACIONAIS AGRACIADAS COM ORDENS PORTUGUESAS - Página Oficial das Ordens Honoríficas Portuguesas» www.ordens.presidencia.pt (Noiz kontsultatua: 2022-06-16).
  25. ↑ «Rua Eduarda Lapa» Toponímia de Lisboa.
  26. ↑ Pintura de Eduarda Lapa. Guia da Cidade.

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Eduarda_Lapa&oldid=9531873"(e)tik eskuratuta