Droste efektua
Droste efektua irudi auto-errepikakorren mota bat da.[1] Heraldikan efektu hori frantsesezko mise en abîme adierazpenarekin izendatzen da (amildegian jartzea, infinituan jartzea). Droste efektua erakusten duen irudi batek bere buruaren tamaina txikiagoko bertsio bat du barruan, eta, era berean, antzeko leku batean bere buruaren bertsio are txikiagoa, eta horrela hurrenez hurren. Errusiako matrioxka edo panpinen antzera, metairudi-forma fraktal bat da.
Teorian soilik jarrai daiteke inklusio hori infinituan, bata bestearen barruan, zeren eta, praktikan, bereizmenak mugatzen baitu: irudietarako erabiltzen den inprimatze-teknika gai dela, iterazio bakoitzak esponentzialki murrizten baitu irudiaren tamaina.
Xabiertxo aldatu
Euskal iruditegiko Droste adibide esanguratsuenetakoa da Xabiertxoren irudia. Irakurketarako euskal testuliburuko azalean, Xabiertxo bera ageri da liburua irakurtzen, horrela azalean ageri den irudiak Droste efektua sortzen du. Azala Jon Zabalo Txiki marrazkilariarena da, eta garaiko eskola-liburu guztietan zabalkunde handia izan zuen 1960ko hamarkadan.[2]
Jatorria aldatu
Drostek, Herbeheretako elikagai-marka nagusietako batek, erabilitako bilgarrian du izena efektu horrek. Kakao-hautsaren ontzien gainean irudi errepikakor inprimatua erabiltzen hasi zen. Irudi honek, urteen joanean aldaketa batzuk izan dituen arren, Droste kakao-ontzi baten ondoan txokolate beroko katilua duen umezain edo laino bat erakusten du.[3] Irudian erakutsitako eragin errepikakorra, hainbat hamarkadatan mantendu zena, herri-nozio izatera iritsi zen, eta esaten da 1970eko hamarkadaren amaieran Nico Scheepmaker poeta eta zutabegile asko lagundu zuela kontzeptuaren zabalkundean.
Droste efektua ez da ideia berria. Adibidez, Giotto di Bondonek erabili zuen 1320an Stefaneschi triptikoan. Erretaula poliptiko horren erdiko panelean Jacopo Caetani degli Stefaneschi kardinala ageri da, eta San Pedro basilika zaharrean eskaini zuten bere izenean. Triptiko hau Vatikanoko museoetan dago gaur egun.[4] Badira, halaber, Erdi Aroko liburuen adibide batzuk, beren irudi propioa behin eta berriz errepikatzen dutenak, eta beira-arasak, beirate beraren miniaturazko kopiak erakusten dituzten elizetan. Erdi Aroko Mise-en-abîme[5] artikuluen bilduma ere ikus daiteke: efektu hori sinbolikoki nola erabili zen erakusten duten adibide eta iritzietarako bere baitan irudikatutako objektua.
Beste adibide batzuk aldatu
Pink Floyd-en Ummagumma albumaren azalean irudi beraren erreprodukzio errepikakorra ikusten da horma batean.[6]
The Flash "The New Renegades" telesaileko atalean, Mirror Master gaizkilea atxilotu dute, Droste efektua erabiliz, telegarraiatzean teletransportazioa hasi zen lekura itzul dadin.
Bob Esponja serie animatuan, Puff andrearen argazki bat dago, zutik, atearen ondoan, eta irudi hori bera errepikatzen da.
La vaca que ríe (La vache qui rit) frantziar esneki-marka baten logotipoak bere irudia errepikatzen du behiaren areteetan.
Ricolino marka mexikarraren (Bimbo taldekoa) logotipo batzuek irudi bereko kopia txiki bat erreproduzitzen dute elkarren segidan.
Laberako hautsaren etiketak, Royal markakoak, lataren beraren adierazpen bat errepikatzen du, etiketa beraren erdian.
Beste adibide bat: Aguas de Mondariz markaren logotipoa 1929tik osatzen duen botila besarkatzen duen hustubidearen irudia.
Eta non dago pilotua? filmean komikotasun-testuinguru batean ikus daiteke Lloyd Bridges aktorearen argazkia, Droste efektukoa.
Droste no hate de bokura (2020)[7] zientzia fikzio filmean ere efektu honekin jolasten da.
Ikus, gainera aldatu
Erreferentziak aldatu
- ↑ Fischer, Olga y Nänny, Max (2001), El signo motivado: la iconicidad en el lenguaje y la literatura (en inglés), p. 37, John Benjamins Publishing Company, ISBN 90-272-2574-5
- ↑ López Mendizábal, Isaac. (1932). Xabiertxo : umiei euskeraz irakurtzen erakusteko idatzia / Lopez-Mendizabal'dar Ixaka'k ; Txiki'ren edergarriak.. (Noiz kontsultatua: 2022-11-19).
- ↑ Törnqvist, Egil. Ibsen: una casa de muñecas (en inglés), p. 105, Cambridge University Press (1995) ISBN 0-521-47866-9
- ↑ Giotto di Bondone y sus alumnos: Tríptico Stefaneschi (En inglés)
- ↑ Mise en abîme medieval: el objeto representado dentro de sí mismo (Colección de escritos en inglés)
- ↑ (Gaztelaniaz) Herrera, Luis Sánchez. (2021-12-04). «'Ummagumma': el disco del que Pink Floyd reniega» Rock-Progresivo.com (Noiz kontsultatua: 2022-11-19).
- ↑ (Gaztelaniaz) Más allá de los dos minutos infinitos (2020). (Noiz kontsultatua: 2022-11-19).
Kanpo estekak aldatu
- M. C. Escher eta Droste efektua ((Ingelesez))
- Droste efektuaren oinarri matematikoa (Leyden azterlanaren emaitzak laburbiltzen dituen artikulua Jos Leys-ek egina) ((Ingelesez))
- Droste efektua matematikarekin ((Ingelesez))
- Buzing, Arnoud. «Droste Effect». The Wolfram Demonstrations Project (en inglés). Wolfram Research.
Datuak: Q1766263
Multimedia: Droste effect / Q1766263
