Wikipedia

Demokraziarako eta Garapen Ekonomikorako GUAM erakundea

nazioarteko erakundea

 

Demokraziarako eta Garapen Ekonomikorako GUAM erakundea
Datuak
Motagobernu arteko erakundea eta Aliantza militarra
Agintea
Idazkari orokorraAltay Efendiyev (en) Itzuli
Historia
Sorrera1997ko urriaren 10a
SorlekuaEstrasburgo
webgune ofiziala
Facebook: odedguam Twitter: GUAMSecretariat Edit the value on Wikidata

Demokraziarako eta Garapen Ekonomikorako GUAM Erakundea sobietar ondoko lau estatuko eskualde-erakundea da: Georgia, Ukraina, Azerbaijan eta Moldavia.

1997an sortu zen GUAM Tratatuaren Gutuna, estatu kideen arteko harreman komertzial, diplomatiko eta demokratikoak bateratzeko, eta 2001ean sinatu zen. Gaur egun, 57 milioi pertsona baino gehiago biltzen ditu. Uzbekistan GUAMeko kide ere izan zen 1999-2005 aldian. 2003an, GUAM behatzaile bihurtu zen Nazio Batuen Batzar Nagusian. 2007an, bakea mantentzeko indar militarra ere ezarri zuen GUAMek, eta ariketa militar bateratuak antolatu zituen. Integrazio eta harreman gero eta sakonagoen ondorioz, GUAMek zeregin garrantzitsua izan zuen eskualdeko gai diplomatiko eta komertzialetan.

GUAMen negoziazio-hizkuntza ofiziala errusiarra zen, baina ingelesak ordezkatu zuen 2014an. 2017an merkataritza libreko gunea ezartzeko akordioak indarrean sartu ziren lehen aldiz.

Historia aldatu

Jatorria eta fundazioa, Uzbekiarren kidetza (1997-2005) aldatu

 
70-kopeck Ukrainako posta zigilua, 2006ko maiatzaren 22tik 23ra Kieven egindako GUAM goi-bilera ospatzeko.

Georgia, Ukraina, Azerbaijan eta Moldoviaren arteko lankidetza "GUAM aholku-foroarekin" hasi zen. 1997ko urriaren 10ean sortu zen, Estrasburgon, eta herrialde horietako bakoitzaren hasierako gutunen ondoren izendatu zen. 1999an, erakundeak GUUAM izena hartu zuen Uzbekistan kide izateagatik. 2001eko ekainaren 6an eta 7an Yaltan egindako gailurrean, GUUAMen gutuna sinatu zen. Viktor Yushchenko Ukrainako presidente ohiaren arabera, Gutunak lankidetzarako helburuak finkatu zituen, hala nola balio demokratikoak sustatzea, garapen egonkorra bermatzea, nazioarteko eta eskualdeko segurtasuna hobetzea eta Europako integrazioa indartzea.[1]

2002an, Uzbekistanek iragarri zuen antolaketatik erretiratzeko asmoa zuela, eta, iragarki horren ondoren, GUUAMen gailur eta bilerei kasurik ez egiten hasi zen.[2] 2005eko maiatzean, Andijaneko sarraskia gertatu eta gutxira, Uzbekistanek ofizialki jakinarazi zion antolamendutik erretiratu zela Moldaviako Lehendakaritzari, eta hala, taldearen izena GUAMera aldatu zuen.

2005eko apirilaren 22an, GUUAMen gailur bat egin zen Chisinaun, Moldavian. Steven Mannek, Eurasiako Gatazketarako Estatu Batuetako Departamentuko ordezkari bereziak, eta Ján Kubiakek, OSCEko idazkari orokorrak, parte hartu zuten goi-bileran. Errusiako enbaxadoreak kritikatu egin zuen Errusia goi-bilerara gonbidatu ez izana.[3] Ilham Aliyev Azerbaijango lehendakariak gailurraren ondoren esan zuen: "Gure erakundea indar boteretsu gisa azaleratzen ari da, Kaspio-Itsaso Beltzaren eremuan arazoak konpontzen parte hartuz". Ukrainako presidenteak, berriz, Viktor Yushchenko, esan zuen orri berri bat idatzi zela erakundearen historian.[4]

Harremanak eta integrazioa sakontzea (2006-2013) aldatu

Eskualde horretan zuen eragina handitu zenez, eta Errusia buru zuen Estatu Independenteen Erkidegoa (EBI) zegoenez, GUAM Errusiak eskualde horretan zuen eraginari aurre egiteko eta Estatu Batuek babestutako estrategiaren zati gisa ikusi zuen.[5] Hala ere, GUAMeko liderrek behin eta berriz eta ofizialki ezetsi dituzte baieztapen horiek, eta Errusiarekin adiskidetasunezko harremanak izateko borondate irmoa adierazi dute. Gainera, Azerbaijanek, taldeko energia-ahalmen nagusiak, azken urteotan Errusiarekin gatazkarik ez izatea lortu du.

2006ko apirilean, GUAMeko hiru naziok babestu zuten Ukrainaren proposamena: Holodomorra gaitzestea, Ukrainako gosetea, milioika pertsona genozidio gisa hil zituena.[6]

2006ko maiatzean, Ukrainak eta Azerbaijanek GUAMeko kideen arteko harremanak are gehiago handitzeko planak iragarri zituzten, GUAM Demokraziarako eta Garapen Ekonomikorako GUAM Erakundea izenarekin berrizendatuz, eta egoitza Ukrainako hiriburuan jarriz.[7] Gainerako kideek esan zuten urrats nabarmena eta garapena zela hori. 2006ko maiatzean, Ukrainako Defentsa Ministerioak GUAMen bakea mantentzeko indarrak ezartzeko planak iragarri zituen.[8] Hurrengo urtean, GUAMeko nazioek bakeari eusteko 500 kideko indar bateratua sortzea erabaki zuten, separatismoaren aurka borrokatzeko.

2007ko ekainean, Lituaniako, Poloniako eta Errumaniako presidenteak GUAMeko estatu kideetako buruekin elkartu ziren Bakuko GUAMen goi-bileran, Azerbaijanen. Goi-bileran izan ziren, halaber, Bulgariako lehendakariordea, Estoniako Parlamentuko lehendakariordea, Letoniako Ekonomia Ministroa eta Estatu Batuetako goi-mailako ordezkariak, Japonia, Europako Segurtasun eta Lankidetzarako Erakundea (OSCE), Itsaso Beltzeko Lankidetza Ekonomikoaren Antolaketa (BSEC) eta UNESCOko buru diplomatikoak.[9]

Errusiaren inbasioaren eta Krimearen anexioaren ondoren (2014–orainaldia) aldatu

 

2014ko abenduan, orduko Ukrainako Kanpo Harremanetako ministro Pavlo Klimkinek proposatu zuen GUAMek ingelesa erabiltzea bileretan, errusiarraren ordez, hura baitzen Sobietar Batasuneko bilera ofizialetan erabiltzen zen hizkuntza nagusia. GUAMeko ordezkariak ados egon ziren.[10][11]

2017. urteko martxoan, GUAMek merkataritza libreko eremu bati eta bere estatu kideen arteko aduana-prozeduren harmonizazioari buruzko akordio ofizialak ezarri zituen.[12]

2021eko maiatzean, lau kideetatik hiru, Ukraina, Moldavia eta Georgia, Elkarte Hirukotearekin elkartu ziren, Europan integrazio handiagoa lortzeko.

Kideak aldatu

Gaur egun
  •  Georgia (1997)
  •  Ukraina (1997)
  •  Azerbaijan (1997)
  •  Moldavia (1997)
Aurrekoak
  •  Uzbekistan (1999–2002)


Erreferentziak aldatu

  1. ↑ «Russian Deputy FM: "GUAM not anti-Russian group"» Today.az 23 May 2006.
  2. ↑ «Uzbekistan: Tashkent Withdraws From GUUAM, Remaining Members Forge Ahead» Radio Free Europe/Radio Liberty 18 June 2002.
  3. ↑ «Itar-Tass article» Itar-Tass.
  4. ↑ «GUAM Leaders Hail Chişinău Summit» Civil Georgia 22 April 2005.
  5. ↑ «Axis of Evil Shaping Against Moscow» Kommersant 3 March 2005.
  6. ↑ «CIS Split at Ministerial Conference» Eurasia Daily Monitor 25 April 2006.
  7. ↑ «Foreign Ministers of Georgia, Ukraine, Azerbaijan and Moldova Discussed the Upcoming Guam Summit» InfoMarket (Moldova Azi) 19 May 2006.
  8. ↑ «Ukraine suggests setting up GUAM peacekeeping unit» Today.az 31 May 2006.
  9. ↑ Embassy of Azerbaijan in the U.S.: Baku hosts GUAM Second Summit. .
  10. ↑ «Ex-Soviet GUAM Switches To English» RadioFreeEurope/RadioLiberty.
  11. ↑ «Ex-Soviet GUAM Group Drops Russian, Switches To English» Radio Free Europe/Radio Liberty 5 December 2014.
  12. ↑ «In the framework of the GUAM summit governments of Georgia, Ukraine, Azerbaijan and Moldova signed protocols on the establishment of the FTA and mutual recognition of results of customs control procedures» Government of Ukraine 27 March 2017.

Kanpo loturak aldatu

  • Webgune ofiziala
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Demokraziarako_eta_Garapen_Ekonomikorako_GUAM_erakundea&oldid=9441527"(e)tik eskuratuta