Wikipedia

Carmen Conde

Carmen Conde Abellán (Cartagena, 1907ko abuztuaren 15 – Majadahonda, 1996ko urtarrilaren 8) idazle, poeta, antzerkigile, saiakeragile eta irakasle espainiarra izan zen. Espainiako Errege Akademiaren lehen emakume akademikoa izan zen 1978an; bere sarrera hitzaldia 1979an irakurri zuen. Antonio Oliver Belmás-ekin batera Cartagenako Unibertsitate Herritarra sortu zuen.

Carmen Conde

Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakCarmen Conde Abellán
JaiotzaCartagena, 1907ko abuztuaren 15a
Herrialdea Espainia
BizilekuaEl Pardo
Madril
HeriotzaMajadahonda, 1996ko urtarrilaren 8a (88 urte)
Hobiratze lekuaSan Justoren hilerria
Heriotza moduaberezko heriotza: Alzheimerra
Familia
Ezkontidea(k)Antonio Oliver Belmás (en) Itzuli  (1931ko abenduaren 5a -  1968ko uztailaren 28a)
Bikotekidea(k)
Familia
Hezkuntza
Hizkuntzakgaztelania
Jarduerak
Jarduerakpoeta, idazlea, literatura-kritikaria eta irakaslea
Jasotako sariak
KidetzaReal Academia Española
Izengoitia(k)Florentina del Mar eta Magdalena Noguera
Genero artistikoaolerkigintza
Find a Grave: 7752837 Edit the value on Wikidata
Cartagenan egindako murala. Bigarrena ezkerretik Carmen Conde da.

Biografia aldatu

 
Madrilgo Ferraz kalean bizi izan zen idazlea.
 
Carmen Conde kalea Sagunton (Valentzia)

Nahiz eta Cartagenan jaio, sei urte zituelarik familia Melillara joan zen eta 1920 arte bertan bizi izan zen. Urte horietako memoriak Empezando la vida liburuan daude jasota. 1923an, Sociedad Española de Construcción Naval lantegian, delineante oposaketak gainditu zituen eta lanean hasi zen. Hemeretzi urterekin Murtzian Magisteritza ikasten hasi zen. Ordurako prentsan artikuluak idazteari ekin zion: 1924ko apirilaren 15ean Condek Cartagenako egunkari batean bere lehenengo artikulua plazaratu zuen. 1925ean, A los acordes de la pavana izenburuko entremésa argitaratu zuen; lan horrekin Albaceteko Gurutze Gorriak antolatutako lehiaketa irabazi zuen.[1]

Urte horietan Ernestina de Champourcín idazle arabarra ezagutu zuen hasieran gutunez ondoren pertsonalki. Bien artean, 1928tik 1930 arte, korrespondentzia aberatsa izan zuten. 1930etik, nolabait, urrundu egin ziren, baina erabat moztu gabe. Gutun horietan beste idazleen eraginak onartzen dituzte, besteak beste, Juan Ramón Jiménez, Gabriel Miró, Teresa Ávilakoa edo Luis de León. Deigarria da ikustea, bestetik, Conde Champourceni Lyceum Club Femenino elkarteari buruz galdetzen ziola; Lyceum garra aurreko emakumearen eta berdintasunaren aldeko ekimen garrantzitsua izan zen.

1927an Antonio Oliver idazlea ezagutu zuen. Biak 1931ko abenduaren 5ean ezkondu ziren eta Universidad Popular de Cartagena ekimenean inplikatu ziren. Urte bat lehenago Condek magisteritza bukatu zuen. Halaber, liburu desberdinak plazaratu zituen: 1927an, Ley: entregas de capricho, 1928an Obra en marcha: diario poético, 1929an, Brocal. 1931an, saiakera pedagogiko bat plazaratu zuen, Por la escuela renovada. 19933an, Misiones Pedagógicasen Patronatuaren laguntzaz, bikoteak unibertsitate herritarren bozeramalea izango zen Presencia aldizkaria plazaratu zuten. Unibertsitatearen bidez garaiko intelektual eta idazle asko ezagutu zuten, besteak beste, Miguel Hernández, Ramón Sijé, Margarita Nelken, Maria de Maeztu. Garai horretan ere Carmen Condek eskola batean lan egin zuen.

1933an bikotea Madrilera aldatu zen; han haien alaba bakarra hila jaio zen. Haurdunaldian Júbilos poesia-liburua idatzi zuen. Alaba hila bere poesiaren gai errepikakorra izango zen. 1934an ere El Pardo umezurtzetxearen ikuskariaren lanpostua onartu zuen baina 1935an dimisioa aurkeztu zuen. 1936an, Valentziako Unibertsitatean, Amanda Junquera ezagutu zuen eta biek maitasuna harremana izan zuten.[2][3]

Espainiako Gerra Zibilaren hasierarekin, Oliver errepublikaren armadan sartu zen eta Carmen Conde berarekin ibili zen Andaluziako leku desberdinetan. Baina haren amaren egoera ona ez zenez, idazleak Cartagenara itzuli behar izan zuen. Gerra garaian Conderen aktibitatea ez zen jaitsi: Valentziako Unibertsitatearen liburuzaina izateko oposaketak gainditu zituen, Murtziako eskola batean lan egin zuen eta emakume analfabetoei idazten ikasteko eskolak eman zizkien. Mujeres Libres elkarteak, bestetik, bere liburu batzuk argitaratu zituen: Enseñanza nueva, 1936an, La composición literaria infantil Poemas de guerra eta Oíd la vida, 1937an. Ideologikoki idazlea anarkismotik gertu zegoen.

Gerra bukatuta, senarra Murtziako arrebaren etxean espetxeratuta bizi izan zen bitartean, Carmen Conde Madrilgo Junquera familiaren etxean urte bete ezkutatu zen. 1940an, Amanda Junquerarekin batera, El Escorial herrira bizitzera joan zen. 40. hamarkada oso aberatsa izan zen bere idazlanen ikuspuntutik. Urte horietan izengoiti desberdinak erabili zituen: Magdalena Noguera (erlijiozko lanetan), Florentina del Mar (haur literaturaren lanetan) eta beste batzuk.[1] 1941an bi emakumeak Vicente Aleixandrerena zen etxebizitza batera aldatu ziren, Madrilgo Wellingtonia kalera. Errepublikaren aldekoa izateagatik epaitua izan zen, baina 1944an beraren aurkako karguak baztertu ziren; dena dela, 1949an beste salaketa bat izan zuen.

1945an Antonio Oliver eta Carmen Conde berriro ere biltzeko aukera izan zuten, hasieran pentsio batean, gero, 1949an, familiaren etxea izan zenean, Ferraz kalean. Bere aktibitateak gero eta zabalagoak izan ziren: Radio Nacional de Españan kolaboratzen hasi zen, Alhambra argitaletxean, CSICen, Madrilgo Unibertsitatearen publikazioetan. Urte horietan ere bere poesia liburu garrantzitsuenak eman zituen ezagutzera: Ansia de la Gracia, Mujer sin Edén, Mientras los hombres mueren... Carmen Conde ezaguna egin zen eta hitzaldiak zein irakurketa poetikoak egin zituen Espainia osoan eta, baita atzerrian ere. Hirurogeigarren hamarkadan ezagunak egin ziren berak prestatutako poesia antologiak. 1968ko utzailaren 28an, Antonio Oliver hil egin zen. Ordurako, Amanda Junquera alargundua zegoen eta bi emakume elkarrekin bizitzera joan ziren.

1978an Real Academia Españolak akademikoa izendatu zuen, "K" aulkia betetzeko, eta 1979ko urtarrilaren 28an Akademian sartzeko hitzaldia eman zuen, Poesía ante el tiempo y la inmortalidad.[4] 1982an zoritxarrez Alzheimer gaixotasunaren lehenengo sintomak jasan zituen. 1987an Amanda Junquera hil zen. Urte horretan Condek Espainiako Haur eta Gazte Literaturaren Sari Nazionala ere jaso zuen, Canciones de nana y desvelo liburuari esker.[5] 1992tik 1996ra Majadahondako egoitza batean bizi izan zen; hantxe hil zen 1996an.

Sariak eta aintzatespenak aldatu

  • 1925ean idatzitako A los acordes de la pavana lanarekin Albaceteko Gurutze Gorriak antolatutako lehiaketa irabazi zuen.
  • 2007ko maiatzean, bere jaiotzaren mendeurrenean, Cartagenan (Espainia), bere jaioterrian. Carmen Conderen estatua (poeta, maisu eta idazlea), Juan José Quirós eskultoreak inauguratua . Tamaina naturaleko artelana, El Carmen kaleko banku batean eserita.
  • Sagunton kale batek bere izena du.

Lanak aldatu

Carmen Condek ehundaka liburu plazaratu zuen. Hemen bakarrik ezagunenak jaso ditugu.

Poesia aldatu

  • Brocal, M., La Lectura, 1929.
  • Júbilos. Poemas de niños, rosas, animales y vientos, Murcia, La Verdad, 1934. Gabriela Mistralaren hitzaurrea eta Norah Borgesen marrazkiekin.
  • Pasión del verbo, Gráficas Marsiega, 1944.
  • Vidas contra su espejo (1944)
  • Ansia de la gracia, Adonais bilduma, 1945.
  • Honda memoria de mí, La Gráfica Comercial, 1946.
  • Mi fin en el viento, Adonais bilduma, 1947.
  • Mujer sin edén, 1947.
  • Sea la luz, Mensaje, 1947.
  • En manos del silencio, 1950.
  • Iluminada tierra, Egilearen edizioa, 1951.
  • Empezando la vida, 1951.
  • Mientras los hombres mueren, Milán, Cisalpino, 1952.
  • Vivientes de los siglos, Los Poetas, 1954.
  • Los monólogos de la hija, CSIC, 1959.
  • Derribado arcángel, Revista de Occidente, 1960.
  • En un mundo de fugitivos, Buenos. Aires, Losada, 1960.
  • Dos poemas, Murtzia, 1962.
  • En la tierra de nadie, Murtzia, El laurel del sureste, 1962.
  • Los poemas del Mar Menor, Murtzia, Universidad de Murcia, 1962.
  • Su voz le doy a la noche, La Gráfica Comercial, 1962.
  • Jaguar puro inmarchito, Egilearen edizioa, 1963.
  • Obra poética (1929-1966), Biblioteca Nueva, 1967.
  • A este lado de la eternidad, Biblioteca Nueva, 1970.
  • Cancionero de la enamorada, Ávila, El toro de granito, 1971.
  • Corrosión, Biblioteca Nueva, 1975.
  • Cita con la vida, M., Biblioteca Nueva, 1976.
  • Días por la tierra (1977)
  • El tiempo es un río lentísimo de fuego, Edic. 29, 1978.
  • Al encuentro de Santa Teresa (1979)
  • Obra poética (1979)
  • La noche oscura del tiempo (1980)
  • Noche oscura del cuerpo (1980)
  • Derramen su sangre las sombras, Torremozas (1983)
  • Brocal y poemas a María (1984)
  • Del obligado dolor (1984)
  • Antología poética (1985)
  • Por el camino viendo las estrellas, 1985.
  • Cráter (1985)
  • Soy la madre (1986)
  • Memoria puesta en olvido (antología personal) Torremozas (1987)
  • Palabra tuya..., una. Ansia de la gracia Torremozas (1988)
  • Júbilos (1990)
  • Canciones de nana y desvelo (1991)
  • Nada más que Caín (1995)
  • Creció espesa la yerba (1996)
  • Sostenido ensueño
  • El Arcángel
  • Humanas escrituras


Antzezlanak aldatu

  • Entre aceitunas y coplas
  • Oíd a la vida (1936)
  • El ser y su sombra (1937)
  • El arrebato (1937)
  • Tras de la perdida gente (1937)
  • El llanto (1938)
  • Aladino o la lámpara maravillosa (1945)
  • Prólogo (Óleo) (1947)
  • Enunciación (1950)
  • Belén: auto de navidad (1953)
  • Reunión de familia (1956)
  • Nada más que Caín (1960)
  • A la estrella por la cometa (1961)
  • La madre del hombre (1974)
  • Corrosión (1975)
  • Cita con la vida (1976)
  • Días por la tierra (1977)
  • El tiempo es un río lentísimo de fuego (1978)
  • La noche oscura del cuerpo (1980)
  • Teresa de Jesús y su divina pasión (1982)

Saiakerak eta antologiak aldatu

  • La composición literaria infantil (1937)
  • La amistad en la literatura española (1944)
  • Dios en la poesía española (1944)
  • La poesía ante la eternidad (1944)
  • Poesía femenina española viviente (1954)

Ondarea aldatu

1992an, Condek bere testamentuan Cartagenako udalari bereaa eta bere senarraren obra osoa utzi zion. Itun baten bidez udalak fundazio bat sortzeko konpromezua hartu zuen, egungo Carmen Conde-Antonio Oliver Udal Patronatua alegia, 1995an sortua. Urte berean ere museo bat ireki zioten.

1984tik Torremozas argitaletxeak emakume idazleei saritzeko Carmen Conde saria antolatzen du.

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ a b http://www.letra15.es/L15-02/L15-02-05-Si-nunca-nadie.html#i2.1
  2. ↑ José Luis Ferris: Carmen Conde: vida pasión y verso de una escritora olvidada
  3. ↑ Guerra de la Vega, Ramón (2013): Mujeres de la II República. ISBN 9788488271341.
  4. ↑ Esaten da bera izan zela instituzio horretan lehen emakumea; berez, aurrekari bat egon zen, Laura Bassi; baina Bassik sarrera hitzaldia irakurri ondoren ez zen berriro ere joan Akademiara.
  5. ↑ https://web.archive.org/web/20180428011956/http://www.mcu.es/premiado/mostrarDetalleAction.do?prev_layout=PremioNacLiteraturaInfantilJuvenilLibro&layout=PremioNacLiteraturaInfantilJuvenilLibro&language=es&id=65&cache=init

Kanpo estekak aldatu

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Carmen Conde  
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Carmen_Conde&oldid=9258797"(e)tik eskuratuta