Céline Dion
Céline Marie Claudette Dion (Charlemagne, Quebec, 1968ko martxoaren 30a), Céline Dion izenez ezagunagoa, abeslari kanadarra da. Bere abilezia eta ahots potentziagatik ezaguna da eta inoiz izan den abeslari frankofonorik arrakastatsuena.[1][2]
.gif){kind=small}
Haurtzaroa
aldatuCéline Dion frantses-kanadiar jatorriko Adhémar Dion eta Thérèse Tanguayren hamalau seme-alaben arteko gazteena zen. Ama haurdun geratu zenean, haurdunaldia burutzeko indarrik gabe sentitu zen eta abortatzea erabaki zuen, baina apaiz batek konbentzitu zuen ez egiteko.[3] Celine erlijio katolikoaren irakaspenetan hazi zen pobreziak suntsitua egon arren nahiko establea zen familia batean, Quebeceko Charlemagne udalerrian.[4] Musika bere familiaren parte izan zen beti, gurasoekin eta anai-arrebekin abesten zuen “Le Vieux Baril” izeneko piano tabernan.[5] Oso txikitatik, Dionek artista izatearekin amesten zuen. Lehen Hezkuntzako 7. mailan, ikasketak utzi zituen, bere esanetan, musikatik, zoriontasunetik eta ametsetatik urruntzen ari zelako, 1994an People-i egindako elkarrizketa batean: [6]
| « | Familia galdu nuen, etxea galdu nuen, baina ez naiz damutzen nerabezaroa galdu izanaz. Amets bat nuen: abeslari izan nahi nuen. | » |
Ibilbide profesionala
aldatuLehen urteak
aldatuGurasoak musikariak zituen, eta haiek erakutsi zioten gaztetatik musika. Hamabi urte zituela amarekin Ce n'était qu'un rêve abestia konposatu zuen urte batzuk geroago berarekin ezkondu zen René Angelil ekoizlearen arreta sortuz. "Izar nerabe" gisa hasi zen bere jaioterrian, mundu frankofonoan ospetsu egin zituen album batzuk frantsesez eginez. 12 urte zituela, Jacques anaiak eta haren amak lagunduta, Dionek bere lehen kanta konposatu zuen: Ce n'était qu'un rêve.[7] Bere anaia Michel-ek Ginette Renoren album baten azalean René Angeli produktorearen izena aurkitu zuen eta grabazioa bidali zion. Angelili horrenbeste gustatu zitzaion bere etxea hipotekatu zuela 1981ean La voix du bon Dieu[8] diskoa finantzatzeko. Albumak arrakasta handia izan zuen herri mailan, eta Dion izar bat bihurtu zuen Quebecen. Haren ospea munduko beste leku batzuetara zabaldu zen, 1982an Yamaha Music jaialdian Tokion (Japonia) lehiatu zenean, interpreterik onenaren saria irabazi zuen eta Tellement j'ai d'amour pour toi[9] abesti onenaren urrezko domina ere. Hurrengo urtean 700.000 ale baino gehiago saldu zituen D'amour et d'amitié lanarekin.
1988an, ospea irabazi zuen Europan, Asian eta Australian, Suitza ordezkatu zuenean Dublinen egin zen Eurovision Abesti Lehiaketan. Ne partez pas sans moi[10] abestiarekin irabazi zuen. Amerikan, ordea, arrakasta ez zen iristen, hein batean frantsesez bakarrik abesten zuelako. Bere talentuaz fidatzen zen arren, Angélil konturatu zen Dionen irudia aldatu egin behar zela mundu osoan merkaturatu aurretik. Hurrengo hilabeteetan, Dion Berlitz eskolan[11] sartu zen 1989an, bere ingelesa hobetzeko. Horrek markatu zuen bere ibilbide musikalaren hasiera mundu anglosaxoian.
1990-1992: Bere karreraren garapen hasiera
aldatuHizkuntza ikasi ondoren, Dionek ingelesez hitz egiten duen merkatuan debuta egin zuen. 1990ean "Unison[12]" merkaturatu zuen, ingelesezko lehen ekoizpena, eta merkatu anglosaxoian egindako ibilbide nabarmen eta arrakastatsuaren hasiera markatu zuen.[13] 90eko hamarkadan, historiako kantari arrakastatsuenetako bat izan zen, hamar urtean 100 milioi disko baino gehiago saldu ondoren. Falling into You [14] (1996) eta Let's Talk About Love[15] (1997) albumak diamantezko diskoak izan ziren EEetan. AEB, bakoitzak 30 milioi salmenta baino gehiago ditu. D'eux[16] (1995) diskoa inoizko gehien saldu den frantsesezko diskoa izan zen. Bestalde S'il suffisait d'aimer[17] (1998), Sans attendre[18] (2012) eta Encore un soir[19] (2016) albumek diamantezko disko bana lortu zuten Frantzian. 2003an, kontzertuak ematen hasi zen Las Vegaseko Caesars Palace hotelaren koliseoan. Hamasei urtez aritu zen bere ikuskizuna hiri horretako historiako errentagarriena eta planetako arrakastatsuenekoa bihurtuz.[20][21]
1991n ospea iritsi zen Peabo Brysonekin duo bat egin zuenean, Disney pelikulari izena ematen dion abestian, Beauty and the Beast.[22] Dionek etorkizunean erabiliko zituen musika estiloak bildu zituen abestiak: sakontasuna eta klasizismoak eragindako baladak, instrumentazio leunekin. Arrakasta handia izan zuen salmentetan eta kritikan, eta, aldi berean, abeslariaren bigarren sarrera bihurtu zen Estatu Batuetako lehen hamar postuetan. Jatorrizko kanta onenaren Oscar saria irabazi zuen, bai eta Grammy saria ere, bikoteko edo taldeko ahots-interpretazio onenaren saria.
1992an Beauty and the Beast abestia[23] sartu zuen kantariak izen bereko albumean. Albumeko beste bakun batzuek, berriz, If You Asked Me To[24], License to kill[25] filmaren gai nagusiaren bertsio bat, Love Can Move Mountains[26] ebanjelikoa eta Nothing Broken But My Heart[27]. Aldi berean, Celine Dion chante Plamondon[28] albuma kaleratu zuen, batez ere bertsioz osatua, baina lau abesti berri ere sartu zituen: Des mots qui sonnent, Je danse dans ma tête, Quelqu'un que j'aime, quelqu'un qui m'aime eta L'amhay enour. Ordurako Dionek bere helburu nagusietako bat lortu zuen: bere karrera merkatu anglosaxoiarekin lotzea eta ospea lortzea. Hala ere, AEBn arrakasta handitzen ari zen bitartean, frantsesez hitz egiten zuten fanatikoek kritikatu egin zuten. Geroago, Felix sarietan, jarraitzaileen konfiantza berreskuratu zuen, argi eta garbi baztertu baitzuen urteko artista ingeles onenaren saria, esanez artista frantsesa izan zela eta beti izango zela, ez ingelesez hitz egiten.[29] Bere arrakasta komertzialaz gain, bere bizitza pertsonalean ere aldaketak izan ziren: produktorearekin harreman sentimentala hasi zuen eta isilpean gorde zuen, ikusleek desegokia aurkituko ote zuten beldur baitziren.
1993-1995: Ospea finkatua
aldatu1993an, Dionek Angélilekiko benetako sentimenduak ezagutarazi zituen, "bere maitasunaren kolorea" izendatuz, bere ingelesezko estudioko hirugarren diskoari eskainiz, The Colour of My Love[30]. Abeslariak ez zuen lehenago jakinarazi harremanak kritikak jasoko zituenaren beldurrez baina bere jarraitzaileek bikotea oso ondo onartu zuen eta azkenean, Angélil eta Dion 1994ko abenduan ezkondu ziren, Kanadako telebistan zuzenean eman zuten ekitaldi bitxi batean.[31]
Bere frantses sustraiari eusteko, Dionek ingelesezko argitalpen bakoitzaren artean frantsesezko grabazio sorta bat kaleratzen jarraitu zuen baina sinesgarritasun handiagoa lortu zuen bere produkzio anglosaxoiekin. 1994an Parisko Olympia antzokian egindako kontzertu batean grabatu zen À l'Olympia, zuzeneko diskoa kaleratu zuen.
1996-1999: Arrakasta komertziala munduan
aldatu1996an argitaratu zen Falling Into You[32] ingelesezko estudioko laugarren diskoa izan zen. Ekoizpen honek bere ospearen gorenera eraman zuen eta bere musikaren esparru berri bat erakutsi zion. Perkusio instrumentuen erabilera nabarmena izan zen diskoan eta soft-rock giroa mantendu zen piano klasiko baten soinuarekin konbinatuta. ,
Geroago, Let's Talk About Love[33] argitaratu zuen, aurrekoaren segida gisa iragartzen zena. Grabaketa prozesua Londresen, New Yorken eta Los Angelesen egin zen, eta hainbat gonbidatu berezi izan ziren, hala nola, Barbra Streisand, Bee Gees eta mundu osoan ezaguna den Luciano Pavarotti tenor italiarra.[34]
2000-2002: Karrera-etenaldia
aldatu1990eko hamarkadan zehar hamahiru disko kaleratu eta sustatu ostean, Dionek adierazi zuen denbora behar zuela kokatzeko, All the Way... A Decade of Song[35] bere azken diskoan "atzera pauso bat eman eta bizitzaz gozatzeko" beharra iragarri zuen.[36] Angélili eztarriko minbizia diagnostikatu zioten, eta horrek ere atseden bat hartzera eraman zuen.[37]
2001eko irailaren 11ko atentatuen ondoren, musika eszenara itzuli zen God Bless America[38] abestuz AEBko telebistako emanaldi batean. Honi buruz, Chuck Tylor-ek Billboard-en idatzi zuen:
| « | Bere interpretazioa... gure garaiko abeslari ospetsuenetako bat bihurtu duena ekartzen du burura: gure arima emozioz astintzeko gaitasuna. Esanguratsua eta graziaz betea, hausnarketa musikala da guztiok partekatzeko, oraindik egoerari aurre egiteko bideak bilatzen ari garenon artean. | » |
| Chuck Tylor | ||
Urte bereko abenduan egin zuen lehen autobiografia: My Story, My Dream[39], bertan pobreziatik aberastasunera egindako istorioa kontatzen du.
2002ko martxoan A New Day Has Come[40] diskoa kaleratzeak hiru urteko erretiroaren ostean musikaren industriara itzuli zen. Lan musikal honek abeslariaren alde pertsonalena eta, aldi berean, helduena erakusten zuen, bere amaren ardura berrien ondoriozko aldaketaren ondorio izan ziren abestiekin: Dionek hauxe adierazi zuen:
| « | Egun berri bat heldu da, Renerentzat, niretzat, haurra da. "A New Day Has Come" abestiak oso ondo adierazten du orain sentitzen dudan aldartea. Album osoak hori adierazten du. | » |
| Celine Dion | ||
Diskoa salduena izan zen arren, kritikari batzuek "ahazgarria" zela eta letrak "bizirik gabekoak" zirela iradoki zuten.
2003an, esperientzia pertsonaletan inspiratuta, One Heart[41] diskoa kaleratu zuen. Bertan abeslariak bizitzarekiko duen estimua adierazten duen. Diskoa oso ezberdina zen garai batean kritikak eta publiko orokorrak harrera ona izan zuten balada melodramatikoetatik.
2004an ingelesez argitaratu zuen hurrengo diskoa: Miracle[42]. Abeslariaren eta Anne Geddes argazkilariaren artean pentsatutako multimedia lana izan zen, haurraren eta amatasunaren gaia ardatz hartuta. Hainbat lo-kanta eta amaren maitasun kanta zituen, bi bertsio oso nabarmenak barne: Louis Armstrongen What a Wonderful World eta John Lennonen Beautiful Boy.[43] Urte berekoo urrian kaleratutako 1 fille & 4 types[44] album frantsesak bere aurreko bi argitaratu baino arrakasta handiagoa izan zuen, eta bere "diva" iruditik aldendu nahian erakusten zuen abeslaria. Bere abestiek ez zuten asko jotzen irratian, euskarri hau abesti azkarragoetan zentratzen hasi baitzen, hiri eta hip-hop erritmoekin, eta horrek abeslariari ez ezik, estilo bereko beste baladei batzuei eragin zieten, Mariah Carey eta Whitney Houston bezalakoak.
2003-2007: A New Day... ikuskizuna Las Vegasen
aldatu2002aren hasieran, Dionek 600 kontzerturako kontratua iragarri zuen, astean bost, bere "A New Day...(show)"[45] ikuskizun berrirako, Las Vegaseko Caesar's Palace hoteleko coliseoan. Erabaki hau artista batek urteetan egin duen ekonomikoki adimentsuenetakotzat hartu zen. Ikuskizunak oso harrera ona izan zuen ikusleen artean, eta sarreren gehiegizko kostuagatik kexatu arren, sarrera guztiak saldu ziren, baita 2007an egindako azken kontzertura arte ere.
2007-2014 D'elles, Taking Chances, mundu bira, dokumentala eta Las Vegasera itzulera
aldatu2007an bere hurrengo disko frantsesa, D'elles,[46] kaleratu zen, Kanadako pop zerrendetako lehen postuan estreinatuz. Ingelesezko hurrengo diskoa, Taking Chances[47], urte berean kaleratu zuten Europan eta hurrengo egunean Ameriketan.
2008an, doako ikuskizun bat egin zuen, frantsesez soilik, Abrahamen Lautadatik kanpo, Quebecen, Kanadan, Quebecen laurehungarren urteurrena ospatzeko.[48]
2010ean People aldizkarian argitaratutako elkarrizketa batean, Dionek iragarri zuen Caesars Palace coliseora itzuliko zela, hiru urteko ikuskizun berri bat, urtean 70 kontzerturekin eta 2011ko martxoaren 15eko hasiera datarekin. Dionek adierazi zuenez. bere ikuskizun berrian «errepertorioan sartuko zituen publikoak entzun nahi zituen abesti guztiak», eta «Hollywoodeko film klasikoetako musika aukeraketa bat izango zuela».[49]
2014-2023: Senarraren heriotza eta Celinenessence
aldatu2014an, Dionek bere emanaldi guztiak mugagabe atzeratu zituela iragarri zuen, Caesars Palaceko egonaldiaren ikuskizuna barne, eta Asiako bira bertan behera utzi zuela, 2013ko abenduan minbizi tumore bat kendu ostean senarraren osasuna okerrera zegoelako. Dionek ez zuen berriro ekin bere jarduera artistikoei, harik eta 2016. urtean senarra hil zen arte, jendetza baten aurrean eta aldeko kritikekin.
2017ko martxoan, Dion-ek How Does a Moment Last Forever[50] grabatu zuen Beauty and the Beast Disney pelikularako. 2017ko Billboard Music Awards sarietan berriro abestu zuen, bere "My heart will go on" abestiaren hogei urteak ohoratuz, bere emanaldia gaueko unerik gorenetako bat bihurtuz.[51]
Gaur egun erretiraturik badago ere, 1990eko hamarraldiko artista ospetsuenetakoa izan da.
Irudi galeria
aldatu
Erreferentziak
aldatu- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ (Ingelesez) «Celine Dion | Biography, Songs, Awards, & Facts | Britannica» www.britannica.com (kontsulta data: 2022-07-26).
- ↑ (Ingelesez) «Dion Named All-time Best-selling Canadian Act» web.archive.org (Entertainment & Arts) 2010-07-26 (kontsulta data: 2024-05-23).
- ↑ (Gaztelaniaz) Soria, Miguel. (2018-07-18). «Famosos que se han declarado provida» COPE (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) «CNN Programs - People in the News» edition.cnn.com (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) «The Power of Celine Dion - TIME» web.archive.org 2008-06-12 (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) «Rock On The Net: Celine Dion Info Page» www.rockonthenet.com (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Frantsesez) JukeBoxMaarouf. (2012-10-18). Celine Dion - Ce N'était Qu'un Rêve 1981. (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Frantsesez) Celine Dion Followers. (2022-08-02). Celine Dion - La Voix du Bon Dieu. (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Frantsesez) Celine Dion - Topic. (2017-01-30). Tellement j'ai d'amour pour toi. (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Frantsesez) juan8969. (2006-09-26). Ne partez pas sans moi - eurovision 1988 - Celine Dion. (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Frantsesez) «Apprendre une langue avec Berlitz - Ecole de langues» Berlitz (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) CelineDionVEVO. (2009-10-25). Céline Dion - Unison (Official Video). (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) «Céline Dion | Music Artist, Actress, Composer» IMDb (kontsulta data: 2024-05-23).
- ↑ Falling into You. Spotify 1996-03-11 (kontsulta data: 2024-05-23).
- ↑ Let's Talk About Love. 1997-11-14 (kontsulta data: 2024-05-23).
- ↑ (Ingelesez) Celine Dion Followers. (2020-03-20). Celine Dion - D'EUX (Full Album Songs). (kontsulta data: 2024-05-23).
- ↑ (Frantsesez) CelineDionVEVO. (2019-08-05). Céline Dion - S'il suffisait d'aimer (Audio officiel). (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Frantsesez) Celine Dion Followers. (2020-12-03). Sans Attendre - Deluxe Edition. (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Frantsesez) CelineDionVEVO. (2016-05-27). Céline Dion - Encore un soir (Official Lyric Video). (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) «Celine Dion European Courage World Tour announces cancellation of remaining shows in 2023 and 2024» www.celinedion.com (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Gaztelaniaz) López, Juan Ramón. (2018-10-07). «Céline Dion deja Las Vegas: los looks con los que ha hecho historia» vanitatis.elconfidencial.com (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) «EXCLUSIVE: Celine Dion Reveals Why Both Her 'Beauty and the Beast' Songs Remind Her of Late Husband» Entertainment Tonight (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) Matt Charles. (2009-10-09). Celine Dion & Peabo Bryson - Beauty And The Beast (HQ Official Music Video). (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Frantsesez) CelineDionVEVO. (2011-03-23). Céline Dion - If You Asked Me To (Official Video). (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) Glen, John. (1989-07-14). Licence to Kill. Danjaq, Eon Productions, Estudios Churubusco Azteca S.A. (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) CelineDionVEVO. (2011-03-23). Céline Dion - Love Can Move Mountains. (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) CelineDionVEVO. (2012-08-24). Céline Dion - Nothing Broken But My Heart (Official Video). (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) Celine Dion Followers. (2020-12-17). DION chante PLAMONDON (Complete Songs). (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) «Celine Dion's biography : the steps in her life and her career featuring photos and videos» web.archive.org 2012-01-18 (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) CelineDionVEVO. (2023-11-09). Céline Dion - The Colour of My Love (from The Colour of My Love Concert - 1993). (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) «Celine Dion And Rene Angelil» web.archive.org 2011-11-05 (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) CelineDionVEVO. (2011-03-27). Céline Dion - Falling Into You (Official Remastered HD Video). (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) Let's Talk About Love - Céline Dion | Album | AllMusic. (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) «Celine Dion: Let's Talk About Love» web.archive.org 2006-03-17 (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) Celine Dion Followers. (2021-01-09). Celine Dion - All The Way...A Decade of Song (Full Album). (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) «VH1.com : Celine Dion - Rhapsody Music Downloads» web.archive.org 2012-08-04 (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) Erin English. (2006-04-04). Celine Dion on Larry King September 3, 2005. (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) CelineDionWeb. (2021-08-13). Céline Dion - God Bless America (2001). (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) Dion, Céline; Germain, Georges-Hébert. (2001). Celine Dion: My Story, My Dream. Thorndike Press ISBN 978-0-7862-3239-0. (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) CelineDionVEVO. (2009-10-24). Céline Dion - A New Day Has Come (Official HD Video). (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) CelineDionVEVO. (2013-03-19). Céline Dion - One Heart (Official Video). (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) Celine Dion Followers. (2020-10-13). Miracle - Complete Songs. (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) johnlennon. (2010-08-24). BEAUTIFUL BOY (DARLING BOY). (Ultimate Mix, 2020) - John Lennon (official music video HD). (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Frantsesez) Celine Dion Followers. (2020-11-27). 1 fille & 4 types (Complete Songs). (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) A New Day.... 2024-05-07 (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) Celine Dion Followers. (2020-05-17). Celine Dion - D'elles Complete Songs. (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) Celine Dion - Topic. (2017-01-25). Taking Chances. (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) Greenfield, Jimmy; Ebersole, Leo. (2005-11-09). «TOPIC 1: Give us a mid-NFL season…» Chicago Tribune (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) Tanguy M. (2014-06-05). Celine Dion PhotoShoot at Caesars Palace (Las Vegas) for PEOPLE Magazine 2014. (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Ingelesez) DisneyMusicVEVO. (2017-04-24). Céline Dion - How Does A Moment Last Forever (from Beauty and the Beast) (Official Video). (kontsulta data: 2024-05-24).
- ↑ (Gaztelaniaz) «El homenaje de Céline Dion a Titanic que conmovió a los Billboard Music Awards 2017» LA NACION 2017-05-22 (kontsulta data: 2024-05-24).
Kanpo estekak
aldatu- (Ingelesez)(Frantsesez) Abeslariaren webgune ofiziala.
Datuak: Q5105
Multimedia: Céline Dion / Q5105
