Wikipedia

Burtsa (merkatua)

Artikulu hau akzioak salerosteko mekartuari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Burtsa (argipena)».

Burtsa prezioak finkatzen dituen merkatu antolatu bat da: hor, akzioak eta beste finantza aktiboak, lehengaiak eta beste produktu batzuk, dibisak eta horiei buruzko kontratu eta produktu deribatuak saldu eta erosten dira, bitartekarien bitartez.

Brokerrak, New Yorkeko burtsan.

Finantza aktiboak saldu eta erosi egiten diren burtsari balore-burtsa deitzen zaio; dibisen trukaneurria finkatzen den merkatua, berriz, dibisa-merkatua da. Saldu eta erosteko gune gisa, finantza aktiboei dagokienean, enpresak eta inbertitzaileak harremanetan jartzen ditu, eta horrela enpresei finantza baliabideak eskaini eta aurrezleei euren aurrezkiak inbertitzeko aukera ematen die. Hala ere, espekulazio gune ere izan da historian, inbertitzaileek euren aktiboak merke erosi eta garesti salduta, irabazi handiak eskuratuz eta diru-gosez burbuilak sortuz, azkenean lehertu eta krisialdi ekonomikoak sorrarazteko.

Historia aldatu

Burtsa izenaren etimologiak Brujas hiriko Huis ter Beurze etxea du jatorri: bertan, XIII. mendean, merkatariak euren arteko aferak kitatzeko biltzen ziren, Van der Beurze familiak aholkularitzapean. Ez zen mota horretako lehen gunea: XII. mendean Parisko Pont au Change izeneko zubian txanponak aldatu eta nekazaritza komunitateen zorrak negoziatzen zituzten. Formalki eratutako lehen burtsa Brujaskoa izan zen 1409an. XV. mendean bertan beste hiri batzuek eratu zituzten burtsak: 1460an Anberesen sortu zen eta hortik gutxira Lyonen. Burtsa horietan ondasunak eta kreditu-tituluak negoziatzen ziren. XVI. menderako, ordea, Alemaniako meategien gaineko partaidetza eta akzioak negoziatzen zirelako erreferentziak badaude. Lehen balore-burtsak (akzioak saldu eta erosi diren burtsak) Anberesen eta Amsterdamen sortu ziren 1602an eta 1611n, hurrenik hurren.[1] 1724an, Parisko Burtsa sortu zen eta, 1792an, New Yorkeko Wall Streeteko Burtsa, egun munduko burtsa garrantzitsuenetako bat. Euskal Herrian, Bilboko Burtsa 1890ekoa da eta Espainian, Madrilgoa 1831koa.[2]

Funtzioak aldatu

Burtsek finantza-aktiboen eta beste ondasunei buruzko salerosketak eta kontratuak bideratu eta erregulatu egiten dituzte, merkatu horretan parte hartu eta jarduteko moduari nahiz merkatutik ateratzen den informazioari buruz. Burtsen funtzioak honako hauek dira nagusiki:

  • saldu, erosi edo kontratatu nahi dutenei likidezia erraztu, burtsan aktiboen trukeak azkar bideratzen direlako;
  • akzio, titulu eta beste ondasunei buruzko merkatuko prezio edo kotizazioan oinarrituta, burtsako eragileek badakite une oro zein aktiboaren prezio zehatza, merkatu efizientearen hipotesiaren arabera prezio erreala ere badena, erosleek eta saltzaileek aktiboaren informazio guztia dutelako une oro;
  • balore-burtsen kasuan, burtsak enpresak finantzatzen laguntzen du, enpresako kapitaleko akzioak edo partaidetzak inbertsoreei eskainiz.[3]

Aurreko funtzio ekonomiko eta finantzarioez gainera, inbertitzailearen ikuspuntutik, burtsak bi funtzio hauek ere ditu:

  • alde batetik, interesatzen zaizkion aktiboak besterik gabe eskuratu edo saltzea; adibidez, maiz lehengaien burtsan eragile batek besterik gabe behar duelako erosten du petrolioa edota balore-burtsan partikular batek besterik gabe enpresa batean partaidetza eduki nahi duelako erosten ditu akzioak (enpresa kontrolatu edo enpresak ematen dituen dibidenduak eskuratzeko);
  • bestetik, burtsan erosiz eta etorkizunean, epe luzean nahiz laburrean, salduz (edota eragiketa konplexuagoen bitartez) irabaziak eskuratzea, gainbalioak alegia; egun erosi eta bihar prezio altuagoan salduko dela pentsatzeko, merkatuaren bilakaerari buruzko informazio abantailatsu bat edo aurresan gutxi gorabehera fidagarria izateaz gainera, arrisku bat bereganatu behar da, minusbalioak edo galerak ere gerta daitezkeelako. Helburu horrekin burtsan dihardutenak espekulatzaileak dira. Egun, helburu hori munduko burtsa guztietan nagusi.

Merkatu-motak aldatu

Korro-merkatua eta etengabeko merkatua aldatu

Korro-merkatuak burtsako eragiketak burutzeko eragiketa modu tradizionalak dira. Korroak iraupen mugatuko aldiak dira, non bitartekariak saldu eta erosteko euren eskaintzak plazaratu, eta, adostuz gero, salerosketak gauzatzen diren prezio edo kotizazio jakin batean. Etengabeko merkatuak teknologia informatikoak eta telematikoak erabiliz antolatzen diren merkatuak dira, non erosleak eta saltzaileak euren eskaerak online jartzen dituzten. Etengabeko esaten zaio une oro saldu eta erosteko eskaerak gurutzatzu edo gauzatu egiten direlako. Egun, korro-merkatuen jarduera oso txikia da eta eragiketa kopuru handiena etengabeko merkatuetan burutzen da. Hala ere, etengabeko merkatuak saldu eta erosteko eskaera kopuru handia eskatzen du; merkatu horretarako kontratazio edo salerosketa bolumen txikia duten enpresei begira fixing merkatua antolatzen da, non egunean zehar saldu eta erosteko eskaintzak modu telematikoan biltzen joaten diren eta eguneko une batzuetan gurutzatzen saiatzen den.[4]

Lehen mailako eta bigarren mailako merkatuak aldatu

Balore-burtsetako lehen mailako merkatuetan enpresak jaulki berri dituen akzioak eta tituluak merkaturatzen dira; horietan, akzio eta tituluak eskuratzeko horien balio nominala ordaintzen du, batzuetan sari batekin batera. Bigarren mailako merkatuak bigarren eskuko merkatuak dira, nolabait esateko, eta inbertitzaileek euren eskuetan dituzten beste enpresetako tituluak salerosten dira, kotizazio deritzon prezio batean.

Lehen merkatuak eta bigarren merkatuak aldatu

Balore-burtsetan, lehen merkatuak merkatu dira nagusi, instituzionalizatuak eta erregulatuak; horietan parte hartzeko, baldintza hertsi eta zorrotzak ezartzen dira, eragiketak burutzeko moduari eta informazioari dagokionean (adibidez, transakzioetan parte hartzen duten aldeak anonimoak izaten dria). Akzioei dagokienean, enpresa handiek parte hartzen dute merkatu horietan.

Bigarren merkatuak, over-the-counter (OTC) edo off-exchange merkatuak ere deituak, transakzio bateko bi aldeak zuzenean jartzen diren merkatuak dira, eta burtsatik at garatzen dira. Akzioei dagokienean bigarren merkatuak aukera egokia dira burtsako merkatu erregulatuan sartu ezin izaten diren enpresa txikientzat, inbertitzaile potentzialekin zuzenean jarriz harremanetan.[5]

Spot merkatuak eta forward merkatuak aldatu

Spot merkatuetan aktiboak berehala eskuratzen dira, eskudirutan ordaindura. Aukera moduan, forward kontratuak daude, non epe finko baterako transakzioak egiten diren, aurrez ezarritako prezio eta baldintzetan (adibidez, 90 egunetara urre kopuru bat erosteko kontratua egiten da, prezio jakin batean). Forward kontratuak bereziki dibisa eta lehengaien merkatuetan gertatzen dira eta over-the-counter edo zuzenean negoziatzen dira, bitartekaririk gabe. Etorkizuneko transakzioetan oinarriturik, deribatuen merkatuaren aurrekaritzat har daitezke.

Deribatuen merkatua aldatu

Deribatuak beren balioa beste azpiko aktibo baten prezioaren bilakaeratik eratortzen duten titulu edo kontratuak dira, une batean adostu baina geroagoko data batean burutzen direnak. Historian zehar, nekazaritza produktuak saltzen zituzten ekoizleei geroko prezio egonkor eta finko bat ziurtatzeko antolatu ziren, gehiegizko eskaintzak ekar zitzakeen prezio beherakadak saihesteko besteak beste. Adibidez, inbertitzaile batek arroza kopuru jakin bat 1000 eurotan erosteko kontratu deribatua egin dezake, 6 hilabetera; arroza, azpiko aktiboa kasu honetan, benetan saldu edo erosteko asmoa ez badago ere, geroko une batean dagoen merkatuko prezioarekin alderaturik irabazi bat eskuratzeko helburuarekin adostu da kontratua, kontratuaren prezioaren eta uneko prezioaren arteko diferentzia likidatuz bi aldeen artean: arrozaren merkatuko balioa sei hilabetera 1200 balitz, arroza erosi behar zuenak 1200-1000 euro jasoko ditu arroza teorian entregatu behar zuenaren eskutik, arroz ersoel teorikoak 200 euro aurreratu edo irabazi dituelako. Produktu deribatuen aniztasun zabala dago; hala nola etorkizunekoak, opzioak, swap eta CFD direlakoak. Bi helbururekin parte har daiteke merkatu horietan: alde batetik, etorkizunean eskuratu edo saldu nahi den akzio edo lehengai baten prezio finko bat bermatzeko; baina gehienetan operazio espekulatiboak burutzeko baliatzen dira, [6] Deribatuen merkatuak arriskuak estaltzeko eskaintzen duten aukeragatik, hedge fund edo funts alternatiboen jarduera-gune nagusia bilakatu dira.[7]

Over-the-counter (OTC) merkatuak aldatu

Ez da derrigorrezkoa burtsak trukatu ohi diren titulu eta produktuak burtsan saldu eta erostea; maiz, saltzailearen eta eroslearen arteko zuzeneko adostasunez trukatzen dira. Burtsaren bitartekaritzarik gabeko eta bursatik erabat at egiten diren trukatze horiek over-the-counter egiten direla esaten da.

Burtsako operatiba aldatu

Bitartekariak aldatu

Burtsan saldu eta erosteko merkatu bat da eta edonork har dezake parte, baina salerosketa guztiak burtsan aritzeko baimena duten broker edo burtsako artekarien bitartez burutu behar dira. Dealer, berriz, bere kontura burtsako eragiketak burutzen dituen eragilea da. Salerosketa-operazioak gauzatzeaz gainera, burtsan saldu eta erosi nahi duten pertsona eta erakundeek salmenta edo erosketa kaudimenez burutu ahal izateko gauza direla bermatzen dute bitartekariek eta horren ardura beregain hartu. Aholkularitza ere ematen diete inbertitzaileei. Zerbitzu horien saritzat komisioa kobratzen dute, gehienetan salerosketaren zenbatekoaren portzentaje batez kalkulatzen dena. Gehienetan, finantza-enpresa baten baitan egiten dute lana.[8][9] Inbertitzailearen esku enpresek truke-plataforma elektronikoak jartzen dituzte eskura, denbora errealean merkatuen bilakaeraren berri izan, estatistika eta grafiko ugariekin, eta horietan oinarrituta inbertsio-erabakia modu egokienean har dezaten. Ondorio gisa, burtsan egiten diren salerosketak anonimoak dira eta erosleak ez daki zein den saltzailea (eta alderantziz).

Prezioen formazioa aldatu

Salerosketa bat gauzatzeko, saldu eta erosteko agindu bana egon behar da eta biak gurutzatu egin behar dira, hau da, bateragarriak izan behar dira. Adibidez, inbertitzaile batek gai bateko 1000 tona erostea eskaintzen badu, 11 euro tonako prezioan; eta beste batek 2000 tona saltzea eskaintzen badu, 10 euro tonako; orduan, bi aginduak gurutzatu egiten dira eta 1000 tonako transakzioa egiten da, 10 euro tonako, guztira 10.000 euroko baliorarekin. Beraz, aginduak gurutzatzeko prezioa eta kopurua hartu behar dira kontuan: aginduak gurutzatu egingo dira saltzeko eskaintza-prezioa erosteko eskaintza-prezioa baino txikiagoa edo berdina bada eta saltzeko eskaintzen den kopurua erosi nahi den kopurua baino handiagoa edo berdina bada.

Saldu eta erosteko aginduak aldatu

Saltzaileek eta erosleek ezin dutenez merkatuan zuzenean jardun eta burtsako kotizazioak etengabe aldatzen direnez, bitartekariei adierazi behar diete nola nahi duten erosi eta saldu, agindu baten bitartez. Heldu nahi den kotizazioa eta operazioa burutzeko denboraren arabera, hainbat agindu-mota daude; adibidez,

  • merkatuko aginduak, burtsan une horretan dauden prezioetan burutuko da salmenta edo erosketa, ahal bada;
  • agindu mugatuak, prezioari buruzko muga bat jartzen dute, eta bi motakoak izan daitezke,
    • alde batetik, prezio batetik gora saldu edo prezio batetik behera erosi;
    • bestetik, gutxieneko prezio batera heldu arte saldu eta gehienezko prezio batera heldu arte erosi;
  • stop loss aginduak, galerak mugatu eta irabaziak ziurtatzeko erabiltzen direnak, muga-prezio bat jarriz; adibidez, 50etan erositako akzioa badaukat eta galerak %2ra mugatu nahi baditut, 49tan stop loss agindua jarriko da ((49-50)/50=-%2);
  • take profit aginduak, bilatzen diren irabaziak eskuratzeko jartzen direnak; adibidez, posizio luze batean (akzioa edukita, alegia) akzio baten prezioa 25era heldu eta hortik aurrera jeitsi egingo dela pentsatzen bada, saltzeko take-profit agindua jarriko da 25etan.

Agindu hauek konbinatu egin daitezke, agindu sekuentzialak (agindu bat beste baten ondoren ezarriz) eta aukerakoak (ezarritako aginduen baldintzetako bat betetzean, agindu horietako bat bideratzen denean).[10]

Posizio luzeak eta motzak aldatu

Sakontzeko, irakurri: «Posizio (finantzak)»

Burtsan inbertitzaileak bi jokabide desberdin izan ditzake:

  • posizio luzea hartzen duela esaten da, erosi egiten duenean, gerora prezio altuagoan saltzeko, eta
  • posizio motza hartzen du, berriz, jaitsiko delako itxaropenaz saltzeen duenean.

Posizio motzak mugatu eta debekatu izan dira, merkatuan espekulazioa sustatzen dutelakoan; adibidez, deribatuen merkatuan posizio motza hartuta, trader edo inbertsoreak bitartekari batek utzitako akzio bat (inbertsoreak benetan ez daukana) saldu egiten du, gero merkeago erosi eta bitartekariari itzultzeko asmoarekin; azkenean, noski, inbertsorearen eta bitartekariaren artean diferentzia likidatzen da. Motzean egindako salmentek kotizazioen aldakortasuna areagotu eta bereziki jeisten denean, jeitsiera areagotu egin dezake, operazio horiek apalankamenduz burutzen direlako, hau da, tituluak utzita, eta beraz akzio-bolumena puztu egiten da horrela. Horregatik, motzean saltzeko baldintza zenbait ezarri izan dira, burtsan operazio hauek izan dezaketen eragina mugatzeko.[11]

Burtsa-indizeak aldatu

Artikulu nagusia: «Burtsa-indize»

Burtsa indizeak burtsan kotizatzen duten aktiboen kotizazioen bilakaera, bereziki akzioen bilakaera, azaltzen duten zenbaki indize edo adierazle orokorrak dira. Formula matematikoetan oinarritua, balio bat ematen dute une oro, kotizazio-prezioen laburpen moduan. Adibidez, IBEX 35 indizearen balioa 11.480,4 zen 2015eko martxoaren 30ean, astelehena, goizeko 9:26tan. Indizearen balio jakin bakar batek ez du esanahi jakinik, eta soilik aurreko eta ondorengo balioekin alderatzeko erabiltzen da. Adibidez, aurreko saioko itxieran IBEX 35 indizearen itxiera-balioa 11.427,40 izan zen; eta horrela, hori errefentziatzat hartuz, eta 11.480,4/11.428,40=1.0046 kalkulaturik, indizean sartzen diren enpresen akzioen kotizazioak oro har, portzentajean, orokorrean %0.46 igotzen ari direla esan daiteke, batzuk gehiago igo eta beste batzuk jeitsi daitezkeen arren. Munduko burtsetako indize zaharrena Dow Jones Industrial Average da, 1896 urtean kalkulatzen hasi zena; egun Ameriketako Estatu Batuetako burtsako 30 enpresa handienen akzioen prezioak jasotzen ditu; hango enpresak biltzen dituen beste indize S&P 500 da, 500 enpresa garrantzitsu biltzen dituena. Munduko beste adierazle garrantzitsu batzuk Alemaniako DAX, Frantziako CAC 40, Espainiako IBEX 35, Britania Handiko FTSE 100 eta Japoniako Nikkei 225 eta TOPIX 100 dira. Izenaren bukaeran agertzen den zenbakiak indizeak biltzen dituen enpresa kopurua adierazten du; zenbat eta handiagoa izan, burtsan kotizatzen duten enpresa guztiei buruz orduan eta adierazgarriagoa da. Herrialdeko burtsa-indize horietaz gainera, badira kontinente bateko akzioak biltzen dituztenak (Europako EURO STOXX 50, esaterako) eta sektore ekonomiko bateko akzioak soilik barnehartzen dituzten burtsa indize sektorialak (Amex Oil Index, petrolio-sektoreko enpresetarako, esaterako).

Burtsako analisia aldatu

 
Merkatuko efizientziaren hipotesiaren arabera, burtsako inbertsoreek merkaturi buruzko informazio osoa daukate, eta beraz etorkizuneko bilakaerak aurresan ezin daitekeen zorizko bide bati jarraitzen dio. Irudian, zorizko bide batzuk; ikusten denez, aski bilakaera ezberdinak izan ditzakete.

Burtsako inbertsioetako errentagarritasunean eragina duten faktoreak aztertzen dituzten hainbat metodo eta teknika garatu dira. Burtsako analisiak metodo eta teknika horiek baliatzen ditu inbertitzaileak bere helburuak (errentagarritasuna, segurtasuna) erdiesteko hartu beharreko erabaki-irizpideak ematearren.

Metodo eta teknika horien xedea merkatuaren bilakaera aurresatea da. Hain zuzen, burtsako eragile batek etorkizunean kotizazioak nondik joko duen jakiteak edo horri buruzko informazio asimetriko edo abantailatsu bat izateak, beste eragileen aldean, irabaziak eskuratzeko bidea ematen diote eragileari. Gehienetan ez da posible etorkizuneko bilakaera norabide batean edo bestean ziurtasun handiz baieztatzea eta gutxi gorabeherako fidagarritasuna duten aurresanak egiten dira. Aurresan horietan oinarrituta hartzen diren erabakiek, noski, arrisku bat dakarte, batzuetan handiagoa, besteetan txikiagoa; horregatik esaten da aurresan horietan oinarrituta erabakiak hartzen dituen eragilea espekulatzailea dela, adibidez akzio batzuk erosiz enpresa batean partaidetza izatea bilatzen duen inbertitzailearen aldean.

Burtsako analisirako teknikak garatu eta ebaluatzeko, beharrezkoa da, burtsaren funtzionamenduari buruzko teoriak garatzea. Merkatu efizientearen hipotesiaren arabera, merkatuko inbertsore guztiek merkatuko informazio zehatz osotua dutenez, arbitrajea egiteko aukerarik gabe, ezinezkoa litzateke burtsan aurresanak egitea; horren ondorioz burtsako mugimenduak zorizko bide bati jarraikiko litzaizkioke. Burtsetako bilakaera sistema konplexuen bilakaera aztertzen duen kaosaren teoriari darraiola ere baieztatu izan da. Sistema konplexuak eragile eta faktore anitz elkarrekintzan eta ingurunearekin ere harremanetan diharduten sistemak dira. Burtsako merkatuak sistema konplexuak direla esan daiteke, inbertsoreen kopuru handi batek jarduten baitu une oro merkatuetan. Sistema hauen bilakaeran honako efektu edo indar hauek nabarmendu daitezke: alde batetik, jokabide taldekoia, non inbertsoreek jokabide berdina izateko joera duten; eta tximeleta efektua, non sistemako egoeraren aldaketa nimiño batek (burtsan inbertsore talde txiki batek har dezakeen erabaki bat edo datu ekonomiko baten berria) ondorengo bilakaerari guztiz eragiten dion. Jokabide taldekoiak aurresanak egitea ahalbidetzen duen bitartean, tximeleta efektuak aurresanezintasuna dakar. Ondorio gisa, burtsa merkatuaren bilakaera aurresan daiteke, baina ziurtasunik gabe, edozein momentutan aurresanaren guztiz bestelakoa den bilakaera bat gauzatu baitaiteke.[12] Burtsetan, gainera, iragarpen autobetearen fenomenoa gertatzen dela baieztatu izan da, zeinaren arabera burtsako mugimenduei buruzko iragarpen bat plazaratzeak berak inbertsoreak iragarpen horrek adierazten duenaren bidean jartzen dituen.[13]

Funtsezko analisia aldatu

Funtsezko analisia burtsetako aktiboen berezko prezioa zehazteko teknika multzo bat da. Akzio eta enpresako beste tituluen kasuan, enpresaren egoerari erreparatuz (hala nola finantza-egoera eta salmentak), eta sektoreari eta egoera makroekonomikoari buruzko informazioa aztertuz. Funtsezko analisiak zehazten duen prezio honi prezio intrintseko edo objektiboa deritzo. Prezio intrintsekoa merkatuko prezioa baino txikiagoa bada, titulua neurriz gain dago baloratuta, eta beraz titulua saltzeko gomendioa ematen da; aitzitik, prezio intrintsekoa merkatu prezioa baino handiagoa bada, titulua neurriz behera dago baloratuta, eta beraz titulu horiek erostea litzateke erabaki egokiena.[14] Baloreen funtsezko analisian maiz erabiltzen den adierazle bat Price Earning Ratio (PER edo P/E ratio) izenekoa da, akzioaren merkatuko prezioa urteko akzioko mozkin garbiarekin zatituz kalkulatzen dena. PER adierazlearen balioa 20 bada, akzioaren prezioa berreskuratzeko, orain erosiko balitz, 20 urte igaro beharko liratekeela esan nahi du, mozkinak konstanteak badira urte horietan. PER altua bada, akzioa garesti dagoela irizten da, inbertsioa berreskuratzeko urte asko itxaron beharko baitira; PER baxua bada, akzioa merke dago, mozkin-errentagarritasun handia ematen duelako; aldi berean, PER altuak enpresak hazkundea izateko joera izango duela esan nahi izaten du, enpresa bati buruzko itxaropen positiboak aurreratuta islatzen baitira kotizazioan, prezioa igoz eta PERa gora bultzatuz; itxaropen horiek bete eta mozkinak handitzen doaz heinean, PERa jeisten joango da.[15]

Dibisa-merkatuetako funtsezko analisian herrialdeetako erosteko ahalmenen parekotasuna, interes-tasen parekotasuna, inflazioa eta merkataritza-balantzak aztertzen dira bereziki. Erosteko ahalmenari dagokionean, ogia (eta beste produktuak) bi bider garestiago bada A herrialdean B herrialdean baino, Ako diruak Bko diruaren bi halako balio beharko luke, eta hala ez balitz, Ako dirua gutxiegiz edo gehiegiz baloratuta egongo litzateke. Interes-tasari dagokionean, herrialde bateko interes altuagoa eskaintzen denean (edota eskainiko dela uste denean) hango dibisaren balioa handitu egingo da. Inflazio igotzea espero bada, beste herrialdeetako inflazioaren aldean, dibisaren balioa gutxitu egingo da. Defizitezko merkataritza-balantzak ere bertako dibisaren balioa gutxitzea ekartzen du.[16]

Arriskuaren kudeaketa aldatu

Burtsako inbertsore batek irabaziak ditu helburu, eta horri begira hartzen ditu erabakiak. Alabaina, burtsako erabaki guztietan espero bezainbat irabazi eskuratu ez eta galera izateko arriskua ere badago. Burtsako aktibo batek denboran zehar agertzen duen aldakortasunari iragazkortasun deritzo. Iragazkortasuna handiagoa izaten da epe laburrera; epe luzera, berriz, burtsako aktiboek joera argiagoa erakusten dute, ziurtasun handiagokoa. Ez da ohikoa, beraz, burtsan irabazi azkarrak eta aldi berean ziurrak izatea. Burtsa bere aurrezkiak kudeatzeko baliatu nahi duenak epe luzera (urte batzuetan zehar) inbertitu beharko luke; epe laburreko eragiketak (egun batean zehar, muturrean) espekulatiboak eta arrisku handikoak izaten dira.

Epeaz gainera, arriskua kontrolatzeko beste modu bat burtsan erositako aktiboak dibertsifikatzea da, arrautza guztiak saski berean ez jartzea, diru guztia aktibo bakar batean ez inbertitzea alegia. Horretarako modu bat, inbertsoreak zuzenean akzioak eta beste aktiboak eskuratu eta trukatu ordez, inbertsio-funts batean partaidetza hartzea izan daiteke, non inbertsore anitzek beraien aurrezkiak jartzen dituzten, bitartekari batek horiek kudea ditzan, denetariko aktiboak erosiz eta horrela balio-zorro ziur bat osatuz. Balio-zorroen kudeaketa pasiboa edo aktiboa izan daiteke gainera.

Izan daitezkeen galerei aurre egiteko estrategia gisa, hedging edo estaldura ere erabil daiteke. Estrategia horretan aukera zenbait daude: erosi den aktiboaren kotizazioarekin alderantzizko korrelazioa duen beste aktibo bat (hau da, prezioak aurkako norabidean aldatzen dituena) bilatu; edota deribatu bat kontratatzen da, erositako aktiboan irabaziak ematen dituen mugimenduaren aurkako apustua eginez.

Beste alde batetik, adierazle eta eredu matematiko zenbait eratu dira arrisku hori neurtu eta kontrolatzeko. Arrisku adierazleen artean, beta izeneko adierazleak aktibo baten kotizazioaren bilakaerak merkatuko bilakaerarekin alderatzen du: 1 baino handiagoa bada, aktibo hori merkatuaren norabidean baino iragazkortasun handiagoarekin mugitzen dela esan nahi du; beta 1 baino txikiagoa duen aktiboak merkatu osoan baino iragazkortasun txikiagoa du; beta negatiboa duen aktiboak merkatuaren aurkako norabidean mugitzen direla adierazten du eta babes-aktibo moduan erabili ohi dira, urrea esaterako.

Analisi teknikoa aldatu

 
Kandela diagrama, analisi teknikoan maiz erabiltzen dena.

Analisi teknikoa burtsako iraganeko prezio eta burtsako beste aldagaien bilakaeran oinarrituta etorkizuneko prezioen aurresanak eta erabaki egokietarako irizpideak ematen dituzten tekniken multzoa da. Adibidez, analisi teknikoak titulu bat erosteko gomendioa eman dezake azken bost egunetan igo bada. Bereziki burtsako aldagaietan oinarritutako adierazleak eta grafikoak baliatzen ditu erabakiak hartzeko oinarritzat, adibidez denbora-serie batean epe luzerako joera batezbesteko higikorrak. Metodo eta teknika eztabaidatsuak dira, burtsan eragina duten aldagai ekonomiko errealak kontuan hartzen ez dituelako; gainera, merkatu efizientearen hipotesiaren arabera ezinezkoa litzateke burtsako bilakaera aurresatea iraganeko bilakaeran oinarrituta.[17] Batzuen arabera, iragarpen autobetea besterik ez litzateke izango.[18] Beste batzuen arabera, berriz, analisi teknikoa baliozkoa litzateke, baina soilik epe laburreko aurresanak egiteko.

Ikus, gainera aldatu

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ (Ingelesez) Markham, Jerry W.; Sharpe, M.E.. (2002). A Financial History of the United States: From Christopher Columbus to the Robber Barons (1492-1900). , 94 or..
  2. ↑ Heras, Iñaki. (2005). Burtsa. Elhuyar, 10 or..[Betiko hautsitako esteka]
  3. ↑ Khan, M. Y.. (2004). Financial Management: Text, Problems And Cases. , 17.6-17.7 or..
  4. ↑ (Gaztelaniaz) El mercado de corros y el mercado fixing, queeslabolsa.blogspot.com.es, 2014-05-03an kontsultatua.
  5. ↑ (Gaztelaniaz) Pérez Fernández Tenllado, Ruperto. (2010). Teoría y práctica de la bolsa. Díaz de Santos, 9-10 or..
  6. ↑ (Gaztelaniaz) «Mercados de derivados y especulación financiera» Observatori del Deute en la Globalització (Noiz kontsultatua: 2015-02-28).
  7. ↑ (Gaztelaniaz) http://www.actibva.com/ 2011-03-16.
  8. ↑ (Gaztelaniaz) Carvallo Hederra, Sergio. (1983). Manual de legislación económica. Editorial Jurídica de Chile, 130 or..
  9. ↑ (Gaztelaniaz) Astorelli, Carlos. (2009). «Corredores de Bolsa: seriedad y transparencia» Eroski Consumer.
  10. ↑ (Gaztelaniaz) «Tipos de órdenes para operar» selfbank.es (Noiz kontsultatua: 2014-05-20).
  11. ↑ (Gaztelaniaz) Simanovsky, Shlomo. (2011). Bolsa de Valores para Principiantes. Global Finance School, 29-31 or..
  12. ↑ (Ingelesez) «Stock Market Forecast: Chaos Theory Revealing How the Market Works» iknowfirst.com 2015-1-27.
  13. ↑ «Burtsaren oinarrizko sekretuak» Elhuyar: zientzia eta teknologia.
  14. ↑ (Gaztelaniaz) «Análisis fundamental» expansion.com (Diccionario Económico).
  15. ↑ (Gaztelaniaz) «PER» expansion.com (Diccionario Económico).
  16. ↑ (Gaztelaniaz) «Herramientas de análisis» fxstreet.es.
  17. ↑ (Ingelesez) Menkhoff, Lukas; Taylor, Mark P.. (2006). The Obstinate Passion of Foreign Exchange Professionals:Technical Analysis. .
  18. ↑ (Ingelesez) «Can technical analysis be called a self-fulfilling prophecy?» Investopedia.

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Burtsa_(merkatua)&oldid=9373731"(e)tik eskuratuta