Estepako bisonte
Estepako bisontea, (Bison priscus), egun desagertutako bisonte espezie bat izan zen. Europan (Euskal Herria barne), Ekialde Hurbilean, Errusian, Mantxurian zein Ipar Amerikan bizi omen zen Pleistozenoan zehar[1]. Beraz Bison priscus espezie Holartikoa izan zen.
| Estepako bisonte | |
|---|---|
| Irvingtoniar-Holozeno 1,8 Ma-0,009 Ma | |
 | |
| Sailkapen zientifikoa | |
| Erreinua | Animalia |
| Filuma | Chordata |
| Klasea | Mammalia |
| Ordena | Artiodactyla |
| Familia | Bovidae |
| Generoa | Bison |
| Espeziea | Bison priscus Bojanus, 1827
|
Bison priscus Euskal Herrian aldatu
- Kasu askotan Euskal Herriko zein inguruko leizetako marrazkietan agertzen diren bisonteak estepako bisonte motakoak dira, adar handikoak. Altxerri, Ekain eta Santimamiñe beste hainbaten artean Euskal Herrian eta Lascaux, Villairs, Font-de-Gaume eta bereziki Altamirako leizea gure inguruetan.
- 2006. urtean Mutrikuko Kiputz IX. leizean duela 19.000 urteko bisonte mota honen zezen baten buru-hezurra topatu zuten, Iberiar penintsulan hoberen kontserbatutako buru-hezurra izanik. Aldi berean beste hainbat bisonteen hezur puskak topatu zuten leku berean. Hala ere Aranzadiko ikerlariek ez zuten 2011. urte arte aurkikuntzaren berri eman[2].
Bison Priscus-ak Bison bonasus eta Bison uriformisekin batera agertzen dira labar pinturetan zein aztarnategietan. Hala ere garai ezberdinetakoak izan ziren neurri handi batean.
Baliteke estepako bisontea Asian bertan eboluzionatzea, garai hartako beste zenbait bobidoen kasuan bezala, eta gero handik zabaltzea. Hauxe bera izan baitzen, esate baterako, uroaren kasua.
Etimologia aldatu
Bison priscus-en beste hainbat izen; Artikoko bisontea eta adar luzeko bisontea.
Ezaugarriak aldatu
Estepako bisontea Europako bisontea baina askoz handiagoa zen, sendoago eta indartsuagoa. Antza gehiago zeukan Amerikako bisontearekin Europako bisontearekin baino.
- Altuera bi metro.
Habitat eta ohiturak aldatu
Estepako bisontea oro har giro hotzeko estepako belardiei oso ondo adaptaturik zegoen, tundraren mugan. Labar-artearen adierazpen ugarik datu asko eskaintzen dute espeziearen ohitura eta itxuraren inguruan.
Ar handiek 1,80 metroko garaiera zuten soingurutzera, eta tona baten pisua. Adarrek 1,50 metroko zabalera zuten.
Historia aldatu
Gaur egungo Europako bisontearen antzeko animaliak ziren, baina askoz handi eta sendoagoak. Adar handiagoekin eta zabalgunetan bizitzera egokituta, estepetan eta tundraren bazterrean.
Egungo bisonte espezieekiko harremanak ez dira oso argiak. Adituen ustez, Holozenoaren hasieran bison priscusen eboluzioak Europako bisontea ekarri zuen Eurasian eta Amerikako Bisontea Ipar Amerikan. Eboluzio hau txikiagoak ziren azpiespezieen bitartez etorriko zen, Bison priscus mediator delakoaren bidez hain zuzen. Animali hauek eguraldia epeltzerakoan, eta Europan estepa eta tundra glazialek basoei tartea uzterakoan, baldintza berriei moldatzen joan ziren.
Asia eta Ipar Amerikako estepako bisontearen azpiespezie erraldoiak, Bison priscus gigasen kasu, oinordekorik gabe desagertu omen ziren, baina lehen esan bezala zenbait adituren arabera, egungo Amerikako bisontearen aurrekariak dira, (Bison bison).
Aspiezpezieak aldatu
Estepako bisontearen hiru azpiespezie ezagunak daude;
- †Bison priscus mediator. Euskal Herrrian eta Europan zabaldutako azpiespeziea izan zen. Zenbait adituen arabera Bison priscus priscusen berdina zen.
- †Bison priscus gigas sinonimoak; Bison alaskensis eta Bison crassicornis. Duela 200 000 urte agertu omen zen, hotz handiko aro batean. Itsasoko uren maila jaitsi zen eta haren ondorioz Beringeko itsasartea gurutzatu omen zuten eta Ipar Ameriketan zabaldu. Hala ere bertan zeuden izotz multzoek hegoalderago migratzea galerazio zioten hurrengo izotzaldien arteko denboraldi arte. Azpiespezie honen ondorengoak dira geroko Ameriketako bisonte espezie ezberdinak, bereziki Bison latifronsa.
Bison honetako beste zenbait azpi mota deskribatuak izan dira.
- †Bison priscus priscus. Azpiespezie guztien artean handiena izan zen. Europako zenbait eskualdetan baina bereziki Errusian hedatu omen zen.
Blu Babe, izoztutako estepako bisontea aldatu
1979.en urtean, Estepako bisonte ar baten sarraskia topatu zen Alaskan, izoztuta. Animalia nahiko ondo kontserbaturik zegoen izotzagatik[3]. Animaliari Blue babe izena ezarri zitzaion izoztutzerakoan bere haragiak hartutako kolore "urdinagatik". Ipar Amerikako folklorean Blue Babe zezen urdin erraldoia da, Paul Bunyanek baso mutil mitikoak erdi izoztuta topatzen duena, eta nahiz eta sutan berotu, izoztuta egonda izanagatik, kolore urdinarekin geratzen dena. Geroztik Paul Bunyanen maskota gisa dabilena.
Antza "Blue Babe"k Amerikako lehoien (Panthera leo atrox) talde baten erasoa jasan zuen. Piztiek aberea hil zuten eta gero, arrazoi ez ezagunengatik, bertan utzi zuten ia ukitu gabe. Gorpua segituan izoztu omen zen, seguruen aberea akabatu eta gaua laster heldu zelako. Gero beste lehoi batek saiatu zen sarraskia jaten baina saiakeran, izoztuta zegoelako, hagin bat apurtu zuen.
Alaskako Unibertsitateko ikerlariek, Blue babe aurkitu zutenak, izoztutako bisontearen haragia dastatzeko aukera izan zuten. Nahiko ondo mantendurik zegoen haragia, harrigarria bada ere, soilik lur zapore arin batekin.
Erreferentziak aldatu
- ↑ https://web.archive.org/web/20101212134450/http://beringia.com/research/bison.html
- ↑ «Orain dela 19.000 urteko bisonte baten buru-hezurra aurkitu dute Mutrikun» Berria 2011-10-05.[Betiko hautsitako esteka]
- ↑ https://web.archive.org/web/20111012173416/http://www.seedenali.com/beringia/steppe-bison/
Ikus, gainera aldatu
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q830854
Multimedia: Bison priscus / Q830854
Espezieak: Bison priscus
