Ureta

Erroibarko etxaldea, Nafarroa Garaian

Ureta[1][a] Erroibar ibarreko etxalde bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Pirinioak eskualdean.

Ureta
 Nafarroa GaraiaEuskal Herria
Herriko aireko ikuspegia, 2020. urtean
Map
Kokapena
Herrialdea Nafarroa Garaia
EskualdeaPirinioak
UdalerriaErroibar
Administrazioa
Motaetxalde
Izen ofizialaUreta
Posta kodea31695
INE kodea
Herritarrauretar
Geografia
Koordenatuak42°57′50″N 1°24′19″W / 42.9638°N 1.4054°W / 42.9638; -1.4054
Garaiera753 metro
Distantzia36,1 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria6 (2020:  0)

2020 urtean 6 biztanle zituen.

Bertako biztanleak uretarrak dira.

Izena aldatu

Ureta toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]

  • Ureta (1245)
  • Urcia (1268)
  • Uireta (1275)
  • Hureta (1280)
  • Ureta (1327)
  • Uret (1330)
  • Hureta (1428)
  • Vreta (1532)
  • Ureta (1532)

Etimologia aldatu

Ureta toponimoa izen gardena da. Ur eta eta (kokapen atzizki plurala) hitzeten arteko elkarketa da. "Uren lekua" bezala birformulatu liteke.

Geografia aldatu

Ureta Erroiberran dago.

Ingurune naturala eta klima aldatu

Erroiberraren azalera handia dela eta bi klima ezberdin daude, iparraldeko klima azpiatlantiarra, pagadi ugari eta urte osoko prezipitazioekin, eta hegoaldeko klima azpimediterraneoa, basa pinuekin eta uda garaiko bi hilabete idorrekin. Urteko batez besteko prezipitazioak 1 200 mm dira hegoaldean, eta 2 000 mm ibarraren iparraldean. Batez besteko tenperatura 7 eta 10 gradu bitartekoa da.

Urteroko egun euritsuak 120 izaten dira ibarraren hegoaldean eta 140-150 egun iparraldean. Gunerik menditsuenetan egun euritsuak 150 baino gehiago izan daitezke.

Estazio meteorologikoak aldatu

Erroiberran dagoen Aurizperri kontzejuan, itsasoaren mailatik 871 metrora, Nafarroako Gobernuak 1972an jarritako estazio meteorologikoa dago. [3] Gainera, 1975an, beste estazio meteorologiko bat inauguratu zen Erro kontzejuan, itsasoaren mailatik 672 metrora.[4] Erroko estazioa da Uretarako balio egokienak ematen dituena, hurbilen dagoena baita.


      Datu klimatikoak (Erro, 1975-2020)      
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) 18.0 21.0 23.0 26.0 32.0 37.0 39.0 40.0 36.0 28.0 22.0 20.0 40.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 6.8 7.9 11.0 12.8 17.4 21.5 24.2 24.7 21.1 16.4 10.6 7.6 15.2
Batez besteko tenperatura (ºC) 2.8 3.4 6.0 7.7 11.7 15.6 18.0 18.1 14.7 11.0 6.5 3.6 9.9
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) -1.3 -1.1 1.1 2.6 6.1 9.6 11.8 11.6 8.2 5.6 2.3 -0.5 4.7
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) -9.2 -8.1 -5.0 -2.5 0.0 3.1 5.7 4.8 1.8 -1.4 -5.0 -8.3 -2.0
Batez besteko prezipitazioa (mm) 134.1 121.5 116.4 142.7 102.5 63.9 53.6 52.8 81.4 123.0 156.3 153.4 1301.6
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) 71.5 63.5 67.4 59.9 60.0 60.0 61.3 100.0 110.0 86.8 83.5 88.0 110.0
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) 13.5 11.9 12.4 15.1 14.6 9.8 7.0 7.6 9.3 13.1 14.2 14.4 142.8
Elur egunak (≥ 1 mm) 3.0 4.0 3.0 2.1 0.3 0.0 0.0 0.0 0.0 0.1 1.4 2.1 15.9
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[5]

Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.

Ikusi edo aldatu datu gordinak.

Hirigintza aldatu

Kaleak aldatu

Herriak kale bakarra ditu:[6]

  • Ureta karrika

Etxeak aldatu

Herriak 11 etxe ditu:[6]

Historia aldatu

Antzinako jaurerri erreengo bat izan zen, 1280an Mezkiritzekin batera 188 soldatako urteroko bular bat eta 66 garagar eta olozko kahitze bat zor zituena. Orreagako Santa Mariak zelai bat erosi zuen 1361-1364an eta beste bat hurrengo mendearen hasieran.

Ondoren, jaurerri izan zen, XIX. mendearen lehen erdian jurisdikzio mota hau desagertu zen arte, eta, beraz, berezitasun administratibo nabarmenak mantendu zituen. 1524an, Uretako etxe eta jauregiko jaun zen Frantses Aiantz eta bere seme Martinek auzia izan zuten Joan Beaumontekoaren eta bere emazte Maria Aiantzen aurka Erronkaribarren errentari eta Erlantz eta Arra herbehereei buruz. XIX. mendearen hasieran, Ureta, ibarreko alkatea, Erroko bizkondesak izendatzen zuena, eta herriko errejidoreak gobernatzen zituzten, txandaka auzotarren artean izendatuak. Erretorearen hornidura Zangozako Ureta etxeari zegokion; irin-errota bat zebilen Erro ibaiaren gainean.

Bere eliza, Done Ibaneri eskainia dago, jada XIV. mendean.

Demografia aldatu

2020 urteko erroldaren arabera 6 biztanle zituen Uretak.[7]

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
9 9 9 9 9 9 9 10 10 10 10 10 10 10 9 9 9 5 6 6 6
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Kultura aldatu

Euskara aldatu

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Erroibarko herri guztiak sailkatu zituen, hegoaldeko goi-nafarrera euskalkian, Pirinio ibarretik Esteribar eta Artzibar ibarrekin hitz egiten zena.[8]

Koldo Zuazok, 2010ean, Erroiberrak nafarrera euskalkian sailkatu zituen.[9]

Uretako azpieuskalkia erroibarrera da, eta, zehazki, Iparerroibartar aldaera. 2007ko udazkenean, 3 euskaldun behintzat baziren Zilbetin eta Uretan, baina horietako bat besterik ez zen 50 urtetik beherakoa.[10]

Euskararen Foru Legea aldatu

Sakontzeko, irakurri: «Euskararen Foru Legea»

Nafarroako Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legeari jarraituz, Erroibar eremu euskalduneko udalerria da. 2001eko erroldan, herritarren % 24,01ek zekien euskaraz.

Ondasun nabarmenak aldatu

Oharrak aldatu

  1. /uɾéta/ ahoskatua (laguntza)
    Azentua: zorrotza bigarren silaban

Erreferentziak aldatu

  1. Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
  2. «Ureta - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
  3. Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Aurizperri» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).
  4. Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Erro» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).
  5. Erroko estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
  6. a b Erroibarko Udala. Uretako planoa
  7. «Ureta» www.ine.es (Espainiako Estatistika Institutua) (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
  8. Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
  9. Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.
  10. Euskaltzaindia. Hegoaldeko goi-nafarrera. Erroibarrera.

Ikus, gainera aldatu

Kanpo estekak aldatu