Urakan haizeen Saffir-Simpson eskala
Urakanen intentsitatearen Saffir-Simpson eskala urakanak edo zikloi tropikalak neurtu eta sailkatzen dituen eskala da, haize iraunkorren intentsitatearen arabera. 1969an sortu zuten Herbert Saffir ingeniari zibilak, eta orduan AEBko Urakanen Zentro Nazionaleko zuzendaria zen Robert Simpson-ek.[1][2]
Azterketa egiten ari zela, Saffir konturatu zen ez zegoela eskala sinplerik urakan batek izan zitzakeen ondorioak deskribatzeko. Aldiz, Richter eskala baliagarria zen lurrikaren magnitudea eta ondorioak neurtzeko. 5 kategoriatan banatutako eskala bat asmatu zuen: 1 kategoriatik (arinenentzat) 5 kategoriaraino (gogorrenentzat). Sailkapena egiteko, kontuan hartuko ziren haizearen abiadura, haizeak egituretan eragin zitzakeen kalteak eta urakanek eragin zitzaketen uholdeak.
Saffir-Simpson eskala Ozeano Atlantikoan eta Ozeano Barearen iparraldean sortzen diren urakanetarako bakarrik erabiltzen da, data aldatzeko nazioarteko lerrotik ekialdera. Planetako beste eremu batzuetan, urakanek beste izen batzuk hartzen dituzte (adibidez, zikloiak edo tifoiak), eta baste sailkapen-eskema batzuk erabiltzen dituzte. Adibidez, Australian ere 1. eta 5. mailako eskala erabiltzen da zikloi tropikalak neurtzeko. Hala ere, Saffir-Simpson eskalan ez bezala, gogortasun-kategoriak haize-bolada indartsuenen arabera eta ez haize iraunkorren arabera finkatzen dira. Horregatik, kategoriak Saffir-Simpson-en azpitik daude, eta Australiako zikloi tropikaleko 2. kategoria, gutxi gorabehera, Saffir-Simpson eskalako 1. urakan-kategoriari dagokio.
Historia aldatu
2009an, NHCk neurriak hartu zituen kategorietatik presio- eta ekaitz-uhinen tarteak kentzeko eta haize-eskala hutsa bihurtuz, Saffir-Simpson Hurricane Wind Scale (Experimental) [SSHWS] izenekoa.
Eskala berria 2010eko maiatzaren 15ean jarri zen martxan[3]. Eskalak uholde-barrutiak, ekaitz-boladaren kalkuluak, prezipitazioak eta kokapena baztertzen ditu, eta horrek esan nahi du hiri handi batean jotzen duen 2 kategoriako urakanak landa-eremu bat jotzen duen 5 kategoriako urakan batek baino kalte metatu gehiago eragingo duela ziurrenik. Agentziak hainbat urakan aipatu zituen informazio "zientifikoki okerra" kentzeko arrazoi gisa, besteak beste, Katrina (2005) eta Ike urakanak (2008), estimatutakoak baino indartsuagoak izan baitziren ekaitz-boladak, eta Charley urakana (2004), uste baino ekaitz-bolada ahulagoak izan zituena. Ekaitz-boladaren iragarpena eta modelizazioa Saffir-Simpson Hurricane Wind Scaletik kendu zirenetik, ADCIRC eta SLOSH bezalako zenbakizko eredu informatikoak erabiliz kudeatzen dira.
2012an, NHCk 4 kategoriarako haizearen abiadura, bi noranzkoetan, mph batean zabaldu zuen, 130-156 mph-ra, beste unitateei dagozkien aldaketekin (113-136 kn, 209-251 km/h), 131-155-en mph ordez (114-135 kn, 210–249 km/h). NHCk eta Central Pacific Urakanen Zentroak zikloi tropikalen intentsitateak esleitzen dituzte 5 korapiloko gehikuntzan eta, ondoren, mph-ra eta km/h-ra bihurtzen dituzte beste txostenetarako antzeko biribiltzearekin. Beraz, 115eko korapiloko intentsitateak 4. kategorian sailkatzen dira, baina orduko miliara bihurtzean (132,3 mph) 130 mph-ra biribilduko litzateke, eta horrek 3 kategoriako ekaitz baten itxura izango luke. Era berean, 135 kn-ko intentsitatea (~155 mph, eta, beraz, 4 kategoria) 250,02 km/h da, zeina aldaketaren aurretik erabilitako definizioaren arabera 5 kategoria izango bailuke. Arazo horiek konpontzeko, NHCk 115 kn haize-abiadura zuten ekaitzak 135 mph-ra eta 135 kn zutenak 245 km/h-ra jakinarazi behar izan zituen gaizki. Definizio aldaketak ahalbidetzen du 115 kn-ko ekaitzak 130 mph-ra eta 135 kn-koak 250 km/h gisa zuzen biribiltzea, eta, hala ere, 4 kategoria gisa sailkatzea. NHCk oker biribildu zuenez 4 kategoriako ekaitzak neurri-unitate bakoitzean mantentzeko, aldaketak ez du aurreko urteetako ekaitz sailkapenean eragiten[4].
Eskala berria 2012ko maiatzaren 15ean jarri zen martxan[5].
Kategorien taula aldatu
Zikloi tropikal baten intentsitateak ekaitz tropikalaren sailkapena gainditzen duenean, urakan bihurtzen da. Bost kategoria hauek dira, goranzko intentsitatearen arabera:
 kategoria
|
Haize iraunkorrak | 33–42 m/s | 119–153 km/h | 64–82 korapilo | 74–95 mph |
|---|---|---|---|---|---|
| Itsasoaren altuera | 1,2-1,5 m | 4–5 ft | |||
| Presio atmosferikoa | 980 hPa | ||||
| Gerta daitezkeen kalteak | Egitura higigarrietan kalteak, itsasertzean uholde txikiak itsasontzi malogratuak daudenean. Kalteak nekazaritzan (zuhaitzak eta landaketak). Egitura solidoetan kalte gutxi. | ||||
| Urakanen adibidea | Huracán Agnes – Huracà Danny – Huracà Gaston – Huracà Katrina (Mexikoko golfetik igaro aurretik) | ||||
 Kategoria
|
Haize iraunkorrak | 43-49 m/s | 154–177 km/h | 83–95 korapilo | 96-110 mph |
| Itsasoaren altuera | 1.8–2,4 m | 6–8 ft | |||
| Presio atmosferikoa | 965-979 hPa | ||||
| Gerta daitezkeen kalteak | Kalte nabarmenak teilatuetan, ateetan eta leihoetan. Kalte larriak nekazaritzan eta egitura mugigarrietan. Itsasertzeko eremuetan uholde handiak, portuetan kalteak eragin dituztenak. | ||||
| Urakanen adibidea | Bob urakana – Bonnie urakana – Frances urakana – Juan urakana | ||||
 kategoria
|
Haize iraunkorrak | 50-58 m/s | 178–209 km/h | 96–113 korapilo | 111–130 mph |
| Itsasoaren altuera | 2.7–3.7 m | 9–12 ft | |||
| Presio atmosferikoa | 945-964 hPa | ||||
| Gerta daitezkeen kalteak | Eraikinetako egitura-kalte garrantzitsuak eta trinkotasun txikikoen eraisketa. Uholde handiak kostaldean, inguruko eraikinak suntsituz. Uholdeak barrualdean sartzea. | ||||
| Urakanen adibidea | Fran urakana – Isidore urakana – Jeanne urakana | ||||
 kategoria
|
Haize iraunkorrak | 59–69 m/s | 210–249 km/h | 114–135 korapilo | 131–155 mH |
| Itsasoaren altuera | 4,5-5,5 m | 13–18 ft | |||
| Presio atmosferikoa | 980 hPa | ||||
| Gerta daitezkeen kalteak | Eraikuntza solido batzuk eraistea eta egitura ahulak erabat suntsitzea. Kostaldeko eremuen higadura, uholde larriekin, kilometro batzuk barnetik sar baitaitezke. | ||||
| Urakanen adibidea | Charley urakana – Hugo urakana – Huracà Iris– Huracà Ike | ||||
 kategoria
|
Haize iraunkorrak | ≥70 m/s | ≥250 km/h | ≥136 korapilo | ≥ 156 mph |
| Itsasoaren altuera | ≥ 5,5 m | ≥ 19 ft | |||
| Presio atmosferikoa | < 920 hPa | ||||
| Gerta daitezkeen kalteak | Erabateko suntsiketa. Ia egitura guztiak suntsitzea. Oso kalte larriak nekazaritzako eremuetan. Itsasotik hurbil eraikinetako teilatuen mailara irits daitezkeen uholde larriak. Egoiliarren ebakuazio masiboa ukitutako eremuetan. | ||||
| Urakanen adibidea | Camille urakana – Gilbert urakana – Andrew urakana – Huracà Katrina | ||||
- Adibideetako urakanen intentsitatea kostaldearekin talka egiten duen unean hartzen da, ez intentsitate maximoko mementoan (itsas zabalean handiagoa baldin bazen).
Ikus, gainera aldatu
Erreferentziak aldatu
- ↑ (Katalanez) «escala de Saffir-Simpson» L'Enciclopèdia.cat. Bartzelona: Grup Enciclopèdia Catalana http://www.enciclopedia.cat/EC-GEC-0518686.xml.
- ↑ Zientzia, Elhuyar. (2003-07-01). «Zenbat urakan izango dira aurten?» Elhuyar aldizkaria (Noiz kontsultatua: 2022-10-28).
- ↑ http://www.ofcm.gov/nhop/10/pdf/2010%20NHOP%20entire%20document.pdf. .
- ↑ «Saffir-Simpson Hurricane Wind Scale» www.nhc.noaa.gov.
- ↑ «Public Information Statement» www.nhc.noaa.gov.
Kanpo estekak aldatu
- "Saffir–Simpson Hurricane Wind Scale". U.S. National Hurricane Center.
- "An Interview with Dr. Robert Simpson". The Mariners Weather Log. April 1999. Archived from the original on October 23, 2009. Retrieved October 1, 2005.
- "Q&A with Herbert Saffir". The South Florida Sun-Sentinel. June 2001. Archived from the original on February 28, 2010. Retrieved October 1, 2005.
Datuak: Q205801
