Wikipedia

Umm Kulthum

aktore, konpositore eta abeslaria
(«Umm Kulthum (abeslaria)» orritik birbideratua)

Umm Kulthum (arabieraz: أم كلثوم‎ ʾUmm Kulṯūm; jaiotze-izena فاطمة إبراهيم السيد البلتاجي Fātimah ʾIbrāhīm as-Sayyid al-Biltāǧī) (Tamay Ez-Zahayra, El Senbellawein, Dakahlia, 1898ko abenduaren 30a edo 1904ko maiatzaren 4a[1] - Kairo, 1975eko otsailaren 3a) egiptoar abeslari ospetsua izan zen, Ekialdeko Izarra (Kawkab al-Sharq[2] ​كوكب الشرق)[3] Arabiar Kantaren Andrea (سيدة الغناء العربي, Sayyīdat al-Ginā' al-Arabi) Egiptoko Ahotsa[4][5], Egiptoko laugarren piramidea edo Niloko Urretxindorra[6][7] gaitzizenez ere ezaguna. Ahots aparta batez, arrakasta zabala izan zuen arabiar herrialdeetan, baita Mendebaldean ere, bereziki 1940ko eta 1950eko hamarkadetan. Nasserrekin batera, egiptoar nazionalismoaren eta panarabismoaren ikur bilakatu zen. Bere abestietan, arabiar tradizioa eta estilo modernoa uztartu zituen, denetariko gaiak jorratuz, amodiotik erlijiora. Egiptoko ikono nazionaltzat hartzen da, eta kantu arabiarreko «handietako» bat, Mohammad Abdel Wahab, Abdel Halim Hafez eta Farid al-Atrashekin batera. Bere albumak munduan salduenen artean daude, guztira 80 milioi ale inguru, eta horrek arabiar munduko kantari ezagunenetako bat bihurtu zuen[8]. 1975 urtean Kairon hil zenean, milioika lagun bildu ziren bere hiletetan[9].

Umm Kulthum

Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakفاطمه ابراهيم السيد البلتاجى
JaiotzaTamay Ez-Zahayra (en) Itzuli, 1898ko abenduaren 31
HerrialdeaEgiptoko Kedivatoa  (1898 -  1914)
Egiptoko sultanerria  (1914 -  1922)
Egiptoko Erresuma  (1922 -  1953)
Egiptoko Errepublika  (1953 -  1958)
 Arabiar Errepublika Batua  (1958 -  1971)
 Egipto  (1971 -  1975)
Lehen hizkuntzaegiptoar arabiera
HeriotzaKairo, 1975eko otsailaren 3a (76 urte)
Hobiratze lekuaKairo
Familia
Ezkontidea(k)Hassan Alhifnawy (en) Itzuli
Hezkuntza
Hizkuntzakegiptoar arabiera
arabiera
Jarduerak
Jarduerakabeslaria, aktorea eta zinema aktorea
Jasotako sariak
Genero artistikoamusic of Egypt (en) Itzuli
Ahots motakontraltoa
Musika instrumentuaahotsa
DiskoetxeaEMI Classics
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioaislama
IMDB: nm0467990 Facebook: ommkalthom Instagram: om_kulthum Musicbrainz: 0a354a70-b879-4697-ad9b-60bfe2bd1d63 Discogs: 249512 Allmusic: mn0000810410 Edit the value on Wikidata

Haren izena hainbat eratan transkribatu izan da Europako hizkuntzetan: Oum Kalsoum, Om Kalsoum, Om Kolthoum, Om Kolthum edo Oum Kalthoum.

Biografia aldatu

Lehen urteak aldatu

 
Umm Kalzum bere aitarekin.

Umm Kalzum Tamay az-Zahayran jaio zen (Dacaliako Gobernazioa, Egipto), aurrekari erlijiosoak zituen familia batean. Bere aita, Ibrahim El-Sayyid El-Beltagi, Egiptoko landa-eremuko imama zen, eta ama, Fatnaut El-Maleegi, etxekoandrea zen[10]. Jaioteguna ezin izan da baieztatu, garai hartan jaiotza-erregistroa Egiptoko herri batzuetan bakarrik erabiltzen baitzen. Zenbait iturrik diote 1898ko abenduaren 31n jaio zela, beste batzuek, berriz, 1904ko abenduaren 31n, eta 1904ko maiatzaren 4an beste batzuek[1]. Aitak Khalid anaia zaharrenari irakasten ziola entzunez ikasi zuen kantatzen Umm Kalzumek. Oso gaztetatik, kanturako aparteko talentua erakutsi zuen. Aitarekin, Korana errezitatzen ikasi zuen, eta, esaten denez, liburu osoa buruz ikasi zuen.​ 12 urte zituela, aitak gizonez jantzi, eta hark zuzentzen zuen familia-talde txiki batean sartu zuen. Ondoren, laguntza-ahots gisa elkartu zen, hasieran besteek kantatzen zutena errepikatuz[11].​ Mutilez janzten zen beduino erara, eta, hala, aitak ez zuen agertokian neskatila bat zuela onartu behar[11].

16 urte zituela, Abu l-Ala' Muhammad abeslari famatuak berarengan jarri zituen begiak, zeinak antzinako errepertorio arabiar klasikoa erakutsi zion. Urte batzuk geroago, Zakariyya Ahmad konpositore eta Laute jotzaile ezaguna ezagutu zuen, eta hark Kairora joateko gonbita luzatu zion. 1920ko hamarkadaren hasieran, hainbat bisita egin zituen hirira, baina 1923ra arte itxaron zuen hara iraunkorki bizitzera joan aurretik. Behin baino gehiagotan gonbidatu zuten Amin Beh Al Mahdy-ren etxera, zeinak laute arabiarra jotzen erakutsi baitzion. Aminen alabarekin (Rawheya Al-Mahdi) harreman estua izan zuen, eta bere lagunik onena bihurtu zen. Umm Kulthum Rawheyaren alabaren ezkontzara ere joan zen, nahiz eta, normalean, nahiago zuen jendaurrean ez agertu (agertokitik kanpo).

Karrera profesionalaren hasiera aldatu

 
Umm Kalzum, 1930eko urtarrilaren 1ean, Jerusalemen arituko dela iragartzen duen kartela.

Karrerako lehen urteetan, bi kantari ospetsuren lehia gogorrari aurre egin behar izan zion: Mounira El Mahdeya eta Fathiyya Ahmad, antzeko ahotsak zituztenak. El Mahdeyaren lagun batek, Al-Masran editore gisa lan egiten zuenak, behin baino gehiagotan iradoki zuen, Umm Kalzum maiz haren etxera joaten zen gonbidaturen batekin ezkondu behar zela, hainbesteraino, ezen aitak zetozen herrira itzultzea erabaki baitzuen, familiarekin batera[12].​ Aitak Amin Al Mahdi-ren argudio limurtzaileen ondoren baino ez zuen iritziz aldatu[12]. Gero, Umm Kalzumek adierazpen publiko bat egin zuen etxean hartutako bisitei buruz, eta ez zuela bisita gehiagorik jasoko esan zuen[13]. 1923an, kontratu bat sinatu zuen Odeon Records etxearekin, eta, 1926an, Egiptoko beste edozein musika-artistari baino gehiago ordainduko zion diskoko[14].

Amin Al Mahdik eman zion sarrera Kairoko zirkulu kulturaletara. 1924an, Ahmed Rami poeta ezagutu zuen[15], zeinak 137 abesti idatziko zituen harentzat eta literatura frantsesean ere sartuko zuen. Azkenik, literatura arabiarrean eta literaturaren azterketan ere, haren aholkulari nagusi bihurtu zen. 1926an, Odeon Records utzi zuen Gramophone Recordsengatik, bi aldiz gehiago ordaindu baitzioten grabazioko, eta 10.000 dolarreko diru-sarrera gehigarria ere eman zioten urtero[14].​ Irudi publikoa ere oso ongi kudeatu zuen, eta horrek, zalantzarik gabe, bere erakargarritasuna bultzatu zuen. Gainera, Mohamed El Qasabgi laute arabiarraren birtuoso eta konpositorea ezagutu zuen, eta hark Arabiar Antzokiaren Jauregian aurkeztu zuen, non publiko errealaren lehen arrakasta izan baitzuen. Musika-emanaldietan eragina izan zuten beste musikari batzuk Dawwod Hosni edo Abu al-Ila Muhammad izan ziren[15].​ Azken horrek bere ahotsa eta moaxaja arabiarraren aldaerak kontrolatzen irakatsi zion[16]. 1932an, abeslari gisa zuen ospea handitu egin zen diskoen salmenten bidez, eta Ekialde Ertainean eta Afrika iparraldean bira garrantzitsu bat egitera animatu, eta hiriburu arabiar garrantzitsuetan jardun zuen, hala nola Damasko, Bagdad, Beirut, Rabat, Tunis eta Tripoli.

Ospea eta finkatzea aldatu

1934an, Umm Kalzumek Kairo Irratiaren (Estatu-irratia) inaugurazio-transmisiorako abestu zuen[17], eta, harrezkero, hileko lehen ostegunean, kontzertu batean arituko zen berrogei urtez[11]. Eragina handituz eta hedatuz joan zen arte-eszenatik haratago: Errege-familiak kontzertu pribatuak eskatzen zituen, eta, gainera, haren jarduera publikoetara ere joaten zen.

1944an, Egiptoko Faruq erregeak goren-mailako ordenarekin kondekoratu zuen (Nishan al-Kamal)[3], errege-familiako kideentzat eta politikarientzat bakarrik gordetako kondekorazioa. Aitortza hori gorabehera, errege-familiak irmoki egin zion uko erregearen osabarekin balizko ezkontzeari. Gaitzespen horrek erabat mindu zuen bere harrotasuna, eta errege-familiatik urruntzera eta oinarrizko zioak babestera eraman zuen, hala nola 1948ko Arabia-Israelgo gerran Al-Falujan harrapatutako legio egiptoarraren eskaerari erantzutea abesti jakin bat kantatzeko. Harrapatuta geratutako armadako gizonen artean zeuden 1952ko uztailaren 23ko iraultza odolgabearen buru izango ziren figurak, besteak beste, Gamal Abdel Nasser.

Iraultzaren ondoren, Egiptoko musikarien gremioak, zeinaren kide bihurtu baitzen (eta azkenean presidente), baztertu egin zuen Egiptoko Faruq errege baztertuarentzat kantatu zuelako. Nasserrek, konturatu zenean bere kantak irratiz transmititzea debekatuta zegoela, ustez, halako zerbait esan zuen: «Zer daude zoratuta? Egipto gure kontra jartzea nahi dute?»[18]. Geroago, Nasserrek bere hitzaldiak programatuko zituen Umm Kalzumen irrati-emanaldietan eraginik izan ez zezaten[19].

Batzuek diote Umm Kalzumek Nasserren agenda politikoari lagundu ziola. Adibidez, Nasserren diskurtsoak eta gobernuaren beste mezu batzuk, maiz, hileko irrati-kontzertuen ondoren transmititzen ziren. Abesti asko kantatu zituen Nasserri laguntzeko, eta harekin adiskidetasun estua izan zuen. Nasserrekin batzen den abestietako bat, Wallāhi Zamān, Yā Silāḥī (Denbora asko igaro da, o nire arma), 1960tik 1979ra bitartean Egiptoko ereserki nazional gisa hartu zuten; gero, Anwar el-Sadat presidenteak, Israelekin egindako bake-negoziazioengatik, baliogabetu egin zuen, eta hain militantea ez zen Biladi, Biladi, Biladi-arengatik aldatu zuen, zeina, 2024ean, Egiptoko ereserkia izaten jarraitzen duen[4][1].

Umm Kalzum ere ezaguna zen Egiptoko esfortzu militarrei laguntzeko lanetan egindako etengabeko ekarpenengatik[3]. 1972ra arte, mende erdian gutxi gorabehera, hilero kontzertu bat eman zuen, gutxienez[20].​ Hileko kontzertu horiek ospetsuak ziren munduko hiri jendetsuenetako batzuetako kaleak jendez husteko zuten gaitasunagatik, jendea etxera joaten baitzen haiek sintonizatzeko[21][20].

Bere abeslari-karrerarekin batera, aktore karrera ere bultzatu zuen. 1936an, aktore lanetan hasi zen Fritz Kramp Weddad-en filmean[22][23][24].​​​ Bere ibilbidean, beste bost filmetan ere parte hartu zuen[25], eta, horietatik, lau Ahmed Badrakhan-ek zuzenduko zituen[22], eta guztietatik Salamah [26][27]eta Fatnaut [28][29]izango ziren txalotuenak[30].

Urrezko garaia aldatu

 
Umm Kalzum, 1965 ondoren.

Umm Kalzumek 1940ko hamarkadan eta 1950eko hamarkadaren hasieran izan zituen musika-norabideek eta haren interpretazio-estilo helduak, garai horri «urrezko garaia» deitzera eraman zuten. Jendearen gustu aldakorraren arabera, baita bere joera artistikoak ere, 1940ko hamarkadaren hasieran, abestiak eskatu zizkien Zakariyya Ahmad konpositoreari eta Mahmud Bayram el-Tunsi poeta lagunartekoari, Egiptoko indigenatzat hartutako estiloetan. Horrek 1930eko hamarkadako kantu erromantiko modernisten desbideraketa dramatikoa ekarri zuen, batez ere Mohammad El-Qasabgi buru zela. Umm Kalzumek ez zuen Qasabgiren musika abestu nahi izan 1940ko hamarkadaren hasieratik. 1941ean, abesti eszeniko batean egindako azken lankidetza Raq el Habib (Maitalearen bihotza biguntzen da) izan zen, bere kanta ezagunenetako, korapilotsuenetako eta ausartenetako bat.

Banantzearen arrazoia ez dago argi. Hori, neurri batean, Aida filmaren porrota herrikoiaren ondorioz gertatu zela espekulatzen da, izan ere, Umm Kalzumek Qasabgiren konposizioak kantatzen baitzituen, operaren lehen zatia barne. Qasabgi musika arabiarrarekin esperimentatzen ari zen, Europako musika klasikoaren eraginpean, eta asko ari zen konposatzen Asmahan-entzat. Asmahan Siriatik Egiptora joan zen abeslaria, eta Umm Kalzumen lehiakide serio bakarra zen, 1944an Asmahan auto-istripu batean hil aurretik.

Aldi berean, Umm Kalzum, neurri handi batean, konpositore gazteago baten mende jartzen hasi zen, urte batzuk lehenago bere talde artistikoarekin bat egin zuena: Riad Al Sunbati. Nahiz eta Qasabgiren eragina izan lehen urte horietan, konposatutako lerro melodikoak lirikoagoak eta onargarriagoak ziren abeslariaren entzuleriarentzat. Rami/Sonbati eta al-Tunisi/Ahmadekiko lankidetzen emaitza errepertorio populista eta herrikoia izan zen, Egiptoko entzuleentzat erakargarritasun iraunkorra izan zuena.

1946an, Kalzumek aukera guztiei egin zien aurre poema erlijioso bat arabiar klasikoan aurkeztu zuenean. Salou Qalbi (Galdetu nire bihotzari) Ahmad Shawqik idatzia eta Riad Al Sunbatik konposatua[5]. Arrakasta berehalakoa izan zen, eta berriro elkartu zuen Umm Kalzum abeslari izan zen lehen urterekin. Sunbatik, gero, Shawqik idatzitako eta Kalzumek kantatutako antzeko poemak osatu zituen, Woulida el Houda barne (Profetan sortzen da, 1949), non errealistak harritu baitzituen Mahoma profeta «sozialisten imam» gisa deskribatzen duen bertso bat kantatuz.

Bere ibilbideko gailurrean, 1950ean, Umm Kalzumek Sunbatiren konposizioa kantatu zuen Ahmad Ramik bere karreraren lorpentzat jotzen zuen laburpenetik: persieratik arabiar klasikora itzulitako Omar Jayamen (Rubaiyat) kuartetoak. Kantak epikureismoari eta erredentzioari buruzko laukoteak zituen. Ibrahim Nagiren Al Atlal poema (Hondakinak) bertsio pertsonal batean eta Sunbatik konposatutako eta 1966an estreinatutako melodia batean kantatu zuen Kalzumek, eta bere sinaduraren abestitzat hartzen da. Garai hartan ahots-trebetasunak nabarmen atzera egina zuenez, musika arabiar garbiaren azken adibidetzat har daiteke kanta, Mohammad Abdel Wahab garai bateko aurkariak konposatutako mendebaldeko eragin-piezak kantatzen hasia zenean. 1953an, Umm Kalzum Hasan al-Hafnawi medikuarekin ezkondu zen. Bere ospea gero eta handiagoa zen. Mendebaldeko iruzkingileek 1967an, Europa osotik etorritako ehunka etorkin arabiarren aurrean, Parisko Olympian emandako kontzertua gogoratzen dute.

Abestien iraupena ez zen finkatu interpretazioan; izan ere, entzuleen errepikapen gehiagoren eskariz, eskatutako lerroak errepikatzen zituen modu zabalean, eta, emanaldiak, normalean, bost ordu arteraino irauten zuten, non hiru abesti kantatzen baitziren[11].​ Adibidez, Ya Zalemni-ren zuzeneko emanaldiek (30 bat), haren kanta ezagunenetako batek, 45-90 minutu artean iraun izan zuten, inprobisaziorako sormen-gogoaren arabera. Horrek erakusten du kantariaren eta publikoaren arteko harreman dinamikoa, elkarren arteko energia emozionalaz elikatzen ziren bitartean. Kantu arabiar klasiko zaharrean ohikoa zen inprobisazio-teknika bat eta ahal izan zuen denbora guztian gauzatu zuena (adinarekin atzeraka zituen bokal-trebetasunak zein musika arabiarraren gero eta gehiago mendebalderantz jotzea, arte horrentzako eragozpen bihurtu ziren) izan zen behin eta berriz lerro edo postura bakar bat errepikatzea, sotilki enfasi zirraragarria eta intentsitatea aldatuz eta musika-eskala (maqam) desberdinak aztertuz, entzuleria, behin eta berriz, euforia eta estasi egoera batera eramanez, arabieraz tarab deritzona[11]. Kontzertuak ostegunetik (21:30) ostiraleko goizeko lehen orduetara arte luzatzen ziren[5].

 
Umm Kalzum Zayed bin Sultan Al Nahyan-ekin Abu Dhabin, 1971n.

1965 inguruan, Mohammad Abdel Wahab konpositorearekin hasi zen lanean. Hark konposatutako lehen kanta Inta Omri (Nire bizitza zara) izan zen. André Chourakiren arabera, 1967ko maiatzean, Sei Eguneko Gerra baino lehentxeago, Kairo irratian eta Damas irratian entzun zuten kantatzen: Sarraskia, sarraskia, sarraskia, eta ez izan errukirik... israeldar sionisten aurka[31][32][33][34][35].​​​​​ Frédéric Lagrangek, ordea, (Parisko Sorbonako Unibertsitateko irakaslea eta musika arabiarrean aditua) dio: «gutxi informatutako pertsonek zabaldutako hiri-legenda bat da, eta ondo legoke horiek argitaratu baino lehen haien informazioen errealitatea egiaztatuko balute»[36].​ Beste iturri batek gerra-kanta baten sorrera aipatzen du[37].​ Laura Lohmanek[38] denboraldi horretan beretzat sortutako beste gerra-kanta batzuk identifikatu ditu. 1969an beste batek jarraitu zion, Asbaha al-Ana 'indi Bunduqiyyah (orain errifle bat daukat)[39].

Bere abestiek kalitate sakonagoa lortu zuten 1967an, Sei Eguneko Gerran Egiptok porrot egin ondoren. Hadeeth el Rouh (Arimaren sermoia), Mohammad Iqbal poetaren Shikwaren itzulpen dena, oso tonu gogoetatsua ezarri zuen. Diotenez, entzuleen artean zeuden jeneral gehienak negarrez geratu ziren. 1971n Arabiar Emirerri Batuak eratu ondoren, hainbat kontzertu antolatu zituen, Zayed bin Sultan Al Nahyan lehen presidenteak gonbidatuta, ekitaldia ospatzeko[40].

Umm Kalzumek Mohammed Al Mougui, Sayed Mekawy eta Baligh Hamdi konpositoreentzat ere kantatu zuen.

Heriotza aldatu

 
Umm Kalzumen hileta.

1960aren amaieran, Nefritis kasu larria diagnostikatu zioten. 1972an, Nilo jauregian azken kontzertua eman ondoren, azterketa medikoek adierazi zioten gaixotasuna sendaezina zela. Estatu Batuetara joan zen, eta, han, teknologia mediko aurreratuaz baliatu zen denbora batez, baina, 1975ean, bere herrialdera itzuli zen; krisi larria izan, eta ospitaleratu egin zuten. Egipto osoa bere bilakaeraren zain egon zen, eta, jaioterrian, biztanleria osoak Korana errezitatu zuen egun osoan. Umm Kalzum Kairoko ospitalean hil zen urte horretako otsailaren 3an, 76 urterekin, giltzurruneko gutxiegitasuna zuela eta. Haren hileta ekitaldi nazional bihurtu zen, eta 4 milioi[41] egiptoar atsekabetu baino gehiago bertaratu omen zen[1], segizioaren kaleetan lerrokatuta. Gainera, hiletara, une hartan presidente zenak baino ikusle gehiago erakarri zuela adierazi zen[5]. Hileta-segizioa gertatu zen eremuan, bi ordu lehenago moztu zen zirkulazioa. Atsekabetuek segizioa norabidez aldatzera ere behartu zuten, eta Al-Azhar meskita[20] ospetsura eraman zuten hilkutxa.​ Mausoleo batean lurperatu zuten, Imam al-Shafi'i-ren mausoleotik hurbil, Kairoko Hilen Hirian[19].

Urte askoan, Ekialdeko Astroaren ahotsak aro kolonialaren ondoren arabiar mundua berpizteko ilusio kolektibo handian lagundu zien arabiarrei: panarabismoaren gorakada, Egiptoko iraultza, Suezko kanalaren nazionalizazioa eta arabiar batasuna. Bere desagerpenak, Nasser hil eta gutxira, garai baten behin betiko amaiera ekarri zuen.

Obra aldatu

Estiloa aldatu

Bere abestiak maitasunaren, irrikaren eta galeraren gai unibertsalei buruzkoak dira nagusiki. Umm Kalzumen kontzertu tipiko bat zen bi edo hiru kanta kantatzea, eta hiru ordutik lau ordura irauten zuen. Emanaldi horiek, nolabait, mendebaldeko operaren egitura gogorarazten dute, orkestra-interludio laburrez lotutako ahots-pasarte luzez osatua. Hala ere, operak ez zuen, estiloaren aldetik, eraginik izan harengan, eta bakarlari moduan kantatu zuen bere ibilbide gehiena.

1930eko hamarkadan, bere errepertorioak zenbait estilo-norabide espezifiko hartu zuen. Haren kantak birtuosoak ziren, bere ahots oso trebeari zegokionez, eta, musika-estiloan, erromantikoak eta modernoak, garai hartako Egiptoko herri-kulturan nagusi ziren korronteak elikatuz. Ahmad Rami poeta erromantikoaren eta Mohamed El Qasabgi konpositorearen testuekin lan handia egin zuen. Haien abestiek, harmoniaz gain, tresna europarrak ekarri zituzten, hala nola biolontxeloa eta kontrabaxua.

Umm Kalzum arabiar kanta deritzonaren adierazgarririk ezagunena da. «Arabiar kantuaren andre» eta «Ekialdeko astro» ere esaten zitzaion. Haren irudia ezaguna zen: handia, orrazkera izugarria eta oinetaraino brodatutako soinekoa, orkestraz lagunduta. Ezkerreko eskuan zetazko musuzapi bat estutuz abesten zuen, non, kondairaren arabera, bere azalean sartzen joaten zen haxix-bola bat ezkutatzen baitzuen; horrek bere kanta amaigabeak kantatzea eta ahots-fluxua mantentzea ahalbidetzen zion. Ez dirudi hori horrela izango zenik, baina egia da haren kantek, arabiar sustrai sendokoak, hainbeste luzatzen zirela, ezen, sarritan, bertsio txikiagoak grabatu behar izaten zituzten binilozko diskoetan gorde ahal izateko, disko bakoitzean abesti bat sartuz. Sawt al-Qahira kateak (Kairoko ahotsa) zuzenean irratiz igorritako eta mundu arabiar osoan entzundako asteroko emanaldietan, aldaketak eta inprobisazioak egiten zituen.

Ahotsa aldatu

Umm Kalzumek kontralto ahots-erregistroa zuen[42][43]. Kontralto abeslari gutxi daude, emakumezkoen ahotsaren tesiturarik baxuena[44]. Umm Kalzum ezaguna zen inprobisatzeko zuen trebetasunagatik, eta esaten da inoiz ez zuela pieza bat bi aldiz berdin abesten[11].​ Abu al-Ila Muhammad-en ikasle izan zen Kairora heldu zenetik hil zen arte, 1927an. Ahotsa, estetika arabiar tradizionalari jarraituz, esanahira eta melodiara egokitzen irakatsi zion[45].

Hautatutako diskografia aldatu

  • Aghadan alqak («Shall I see you tomorrow?») (Maqam Ajam) (1971)
  • Ana Fi Entezarak («I am waiting for you») (1943)
  • Alf Leila wa Leila («One thousand and one nights») (Maqam Farahfaza) (1969)
  • Arouh li Meen or Arooh Lemeen («Whom should I go to») (Maqam Rast) (1958)
  • Al Atlal[46] («The Ruins») (Maqam Rahat Alarwah) (1966)
  • Amal Hayati"; Sono («Hope of my life») (Maqam Ajam) (1965)
  • Ansak Ya Salam («Forget you? Come on!») (1961) (Maqam Rast)
  • Aqbal al-layl («Night has arrived») (1969)
  • Araka asiya al-dam («I see you refusing to cry») (1964)
  • Awwidt 'ayni («I accustomed my eyes») (1957) (Maqam Kurd)
  • Baeed Anak («Away From You») (Maqam Bayati) (1965)
  • Betfaker fi Meen («Who are you thinking of?») (Maqam Bayati) (1963)
  • Dalili Ehtar («I am lost») (1955) (Maqam Kurd)
  • Dhikrayatun (Qessat Hobbi or the story of my love or memories) (1955)
  • El Hobb Kolloh[47]
  • Ental Hobb («You are the love») (Maqam Nahwand) (1965)
  • Es'al Rouhak («Ask yourself») (Maqam Hijaz Kar) (1970)
  • Fakarouni («They reminded me») (Maqam Rast) (1966)
  • Fit al-ma' ad («It is too late" or "The rendez-vous is over») Sono Cairo (Maqam Sika) (1967)
  • Gharib' Ala Bab erraja («Stranger at the door of hope») (1955)
  • Ghulubt asalih («Tired of forgiving») (1946)
  • Hadeeth el Rouh («The talk of the soul») (Maqam Rahat Alarwah) (1967)
  • Hagartek or Hajartak («I left you») EMI (1959)
  • Hasibak lil-zaman («I will leave you to time») (1962)
  • Hathehe Laylati («This is my night») (Maqam Bayati) (1968)
  • Hayart Albi Ma'ak («You confused my heart») (Maqam Nahwand) (1961)
  • Hakam 'alayna al-haw'a («Love has ordered me») (1973)
  • Hobb Eih[48] («Which love») (Maqam Bayati) (1960)
  • Howwa Sahih El-Hawa Ghallab («Is love really stronger?») (1960) (Maqam Saba)
  • Inta Omri – Sono («You are the love of my life») (Maqam Kurd) (1964)
  • Kull al-ahabbah («All the friends») (1941)
  • La Diva – CD, EMI Arabia, 1998
  • La Diva II – CD, EMI Arabia, 1998
  • La Diva III – CD, EMI Arabia, 1998
  • La Diva IV – CD, EMI Arabia, 1998
  • La Diva V – CD, EMI Arabia, 1998
  • Leilet Hobb («A night of love») (1973) (Maqam Nahawand)
  • Lel Sabr Hedod («Patience has limits») (Maqam Sika) (1964)
  • Lessa Faker («You still remember») (Maqam Ajam) (1960)
  • Men Agl Aynayk («For your eyes») (1972)
  • Othkorene («Remember me») (1939)
  • Raq il Habeeb («My beloved tendered back») (1941)
  • Retrospective – Artists Arabes Associes
  • Rihab al-huda (al-Thulathiyah al-Muqaddisah) («The paths to repentance or the holy trinity») (1972)
  • Rubaiyat Al-Khayyam («Quatrains of Omar Jayam») (Maqam Rast) (1950)
  • Sirat el Houb («Tale of love») (Maqam Sika) (1964)
  • Toof we Shoof («Wander and wonder») (1963)
  • The Classics – CD, EMI Arabia, 2001
  • Wi-darit il-ayyam («And time passed by») (Maqam Nahwand) (1970)
  • Ya Karawan («O plover») (1926)
  • Yali Kan Yashqiq Anini («You who enjoyed my cries») (1949)
  • Ya Msaharny («You that keeps me awake at night») (1972) (Maqam Rast)
  • Ya Zalemny («You who were unjust to me») (1954) (Maqam Kurd)
  • Zalamna El Hob («Love has been unjust to us») (1962)

Irudi galeria aldatu

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ a b c d (Ingelesez) «Umm Kulthum | Biography, Songs, & Facts | Britannica» www.britannica.com 2024-02-01 (Noiz kontsultatua: 2024-03-21).
  2. ↑ (Arabieraz) «اليوم.. 48 عامًا على رحيل كوكب الشرق أم كلثوم» اليوم السابع 2023-02-03 (Noiz kontsultatua: 2024-03-20).
  3. ↑ a b c «Egypt’s Umm Kulthum hologram concerts to take place at the Abdeen Palace on November 20,21» EgyptToday 2020-11-14 (Noiz kontsultatua: 2024-03-20).
  4. ↑ a b Danielson 2008.
  5. ↑ a b c d Danielson, Virginia. (1996). «Listening to Umm Kulthūm» Middle East Studies Association Bulletin 30 (2): 170–173. ISSN 0026-3184. (Noiz kontsultatua: 2024-03-20).
  6. ↑ Umm Kulthoum, the fourth pyramid» (en inglés). 2008. Consultado el 7 de julio de 2021.
  7. ↑ (Ingelesez) «Umm Kulthum: Homage to Egypt's "Fourth Pyramid" | Qantara.de» qantara.de 2008-09-01 (Noiz kontsultatua: 2024-03-20).
  8. ↑ (Ingelesez) «Oum Kalthoum, a star still shining bright» France 24 2008-06-17 (Noiz kontsultatua: 2024-03-20).
  9. ↑ (Ingelesez) «Umm Kulthum | Biography, Songs, & Facts | Britannica» www.britannica.com (Noiz kontsultatua: 2022-08-30).
  10. ↑ (Ingelesez) «The Quietus | Features | Electro Chaabi | Umm Kulthum: Queen Of The Nile» The Quietus (Noiz kontsultatua: 2024-03-21).
  11. ↑ a b c d e f (Ingelesez) Faber, Tom. (2020-02-28). «'She exists out of time': Umm Kulthum, Arab music's eternal star» The Guardian ISSN 0261-3077. (Noiz kontsultatua: 2024-03-21).
  12. ↑ a b Danielson 2008, 63-64 orr. .
  13. ↑ Danielson 2008, 64 orr. .
  14. ↑ a b Danielson 2008, 54-55 orr. .
  15. ↑ a b Danielson 2008, 56 orr. .
  16. ↑ Danielson 2008, 56-57 orr. .
  17. ↑ Danielson, Virginia (2001). «Umm Kulthum [Ibrāhīm Um Kalthum]». En Root, Deane L., ed. Grove Dictionary of Music and Musicians. Oxford University Press.
  18. ↑ Umm Kulthum: A Voice Like Egypt. Arab Film Distribution.
  19. ↑ a b (Ingelesez) Baron, Adam. (2019-08-04). «In search of Umm Kulthum's grave: where the lady rests» The National (Noiz kontsultatua: 2024-03-21).
  20. ↑ a b c «Egyptians Throng Funeral of Um Kalthoum, the Arabs' Acclaimed Singer (Published 1975)». The New York Times (en inglés). 6 de febrero de 1975. ISSN 0362-4331. Consultado el 4 de febrero de 2021.
  21. ↑ «Umm Kulthum: 'The Lady' Of Cairo». NPR.org (en inglés). Consultado el 4 de febrero de 2021.
  22. ↑ a b (Ingelesez) «Film card» Torino Film Fest (Noiz kontsultatua: 2024-03-21).
  23. ↑ Kramp, Fritz; Madkoor, Gamal. (1936-02-10). Wedad. Studio Masr (Noiz kontsultatua: 2024-03-21).
  24. ↑ (Ingelesez) Movie - Wedad - 1936 Watch Online، Video، Trailer، photos، Reviews، Showtimes. (Noiz kontsultatua: 2024-03-21).
  25. ↑ (Ingelesez) «Umm Kulthum | Actress, Composer, Music Department» IMDb (Noiz kontsultatua: 2024-03-21).
  26. ↑ Mizrahi, Togo. Salamah. (Noiz kontsultatua: 2024-03-21).
  27. ↑ (Ingelesez) Movie - Salama - 1945 Watch Online، Video، Trailer، photos، Reviews، Showtimes. (Noiz kontsultatua: 2024-03-21).
  28. ↑ Badrakhan, Ahmed. Fatmah. (Noiz kontsultatua: 2024-03-21).
  29. ↑ (Ingelesez) Movie - Fatma - 1947 Watch Online، Video، Trailer، photos، Reviews، Showtimes. (Noiz kontsultatua: 2024-03-21).
  30. ↑ «Biography | Umm Kulthum» web.archive.org 2021-01-16 (Noiz kontsultatua: 2024-03-21).
  31. ↑ «Lettre à un ami arabe» web.archive.org 2017-06-07 (Noiz kontsultatua: 2024-03-21).
  32. ↑ Chouraqui, André. (1972). Letter to an Arab friend. Amherst, University of Massachusetts Press ISBN 978-0-87023-108-7. (Noiz kontsultatua: 2024-03-21).
  33. ↑ (Frantsesez) «A propos d'Oum Kalsoum» Libération (Noiz kontsultatua: 2024-03-21).
  34. ↑ (Frantsesez) Démeron, Pierre. (1968). Contre Israël. J.-J. Pauvert (Noiz kontsultatua: 2024-03-21).
  35. ↑ (Frantsesez) Besançon, Julien. (1967). Bazak: la guerre d'Israël. Éditions du Seuil (Noiz kontsultatua: 2024-03-21).
  36. ↑ (Frantsesez) «A propos d'Oum Kalsoum» Libération (Noiz kontsultatua: 2024-03-21).
  37. ↑ (Alemanez) Trost, Ernst. (1967). David und Goliath: Die Schlacht um Israel 1967. Non Stop-Bücherei (Noiz kontsultatua: 2024-03-21).
  38. ↑ (Ingelesez) Lohman, Laura. (2013-11-01). Umm Kulthum: Artistic Agency and the Shaping of an Arab Legend, 1967–2007. Wesleyan University Press ISBN 978-0-8195-7073-4. (Noiz kontsultatua: 2024-03-21).
  39. ↑ (Ingelesez) «Institute for Palestine Studies» Institute for Palestine Studies (Noiz kontsultatua: 2024-03-21).
  40. ↑ (Ingelesez) «Umm Kulthum brought back to life in unique Dubai 3D concert treatment» The DAIMANI Journal 2020-08-07 (Noiz kontsultatua: 2024-03-21).
  41. ↑ «Kumbh together» The Economist ISSN 0013-0613. (Noiz kontsultatua: 2024-03-22).
  42. ↑ Pappé, Ilan (2005). The Moderno Middle East. Routledge. p. 167. ISBN 0-415-21409-2
  43. ↑ «The World: Funeral for a Nightingale - TIME» web.archive.org 2012-06-22 (Noiz kontsultatua: 2024-03-22).
  44. ↑ (Ingelesez) «Contralto» Grove Music Online  doi:10.1093/gmo/9781561592630.001.0001/omo-9781561592630-e-0000006365. (Noiz kontsultatua: 2024-03-22).
  45. ↑ Danielson 2008, 57 orr. .
  46. ↑ «Arabic Song Lyrics: El Atlal الأطلال The Ruins» web.archive.org 2012-04-25 (Noiz kontsultatua: 2024-03-22).
  47. ↑ «Arabic Song Lyrics: El Hob Kollo الحب كله All the love» web.archive.org 2012-12-14 (Noiz kontsultatua: 2024-03-22).
  48. ↑ «Arabic Song Lyrics: Hob Eih حب ايه What love?» web.archive.org 2012-04-25 (Noiz kontsultatua: 2024-03-22).

Bibliografía aldatu

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Umm_Kulthum&oldid=9636780"(e)tik eskuratuta