Sintesi kimiko
Sintesi kimikoa da konposatu bakunetatik edo aitzindari kimikoetatik konposatu kimikoak ekoitzitzeko prozesua[1]. Bere adarrik handiena sintesi organikoa da. Izaki bizidunek ere egiten dute beren metabolismoan, hala nola proteinek[1].
Sintesi kimikoaren helburu nagusia, substantzia kimiko berriak ekoizteaz gain, lehendik ezagutzen diren substantzia naturalak sintetizatzeko metodo merkeago eta eraginkorragoak garatzea da, hala nola azido azetilsalizilikoa (sahats-hostoetan dago) edo azido askorbikoa edo C bitamina, barazki askotan modu naturalean aurkitzen direnak.
Arnasketa zelularra, animalia eta landare zelula gehienek erabiltzen duten prozesua, biomolekulak (glukosa, lipidoak, proteinak) degradatzea da beharrezkoa den energia askatu dadin, eta horrela organismoak bere bizi-funtzioak bete ditzan. Glukosaren degradazioaren bidez (glukolisia) azido pirubikoa sortzen da. Azido hori karbono dioxidoan eta uretan banatzen da, 36 ATP molekula sortuz.
Sintesi kimikoak, hala, naturalki existitzen ez diren produktuak lortzeko aukera ematen du, hala nola altzairua, plastikoak edo itsasgarriak.
Gaur egun, hamaika milioi produktu kimiko sintetiko inguru daude katalogatuta, eta, egunero, 2.000 inguru gehiago lortzen direla kalkulatzen da.
Aurrerapen zientifikoak sintesi kimikoaren tekniken garapen handia ahalbidetu du, hala nola fase solidoaren sintesia edo kimika konbinatorioa.
Hasieran, produktu horiek kasualitatez lortzen ziren, eta, gaur egun, laborategian esperimentatu aurretik, ordenagailu bidezko simulazioak egitea posible da.
Estrategiak aldatu
Sintesi kimikoan, estrategia asko daude, A erreaktiboa zuzenean B erreakzio-produktu bihurtzea baino konplexuagoak direnak. Urrats anitzeko sintesirako, konposatu kimiko bat erreakzio kimiko indibidual batzuen bidez sintetizatzen da, bakoitza bere prozesamenduarekin[2]. Adibidez, azetaminofenoaren laborategiko sintesiak hiru zati sekuentzial izan ditzake. Kaskadako erreakzioetarako, eraldaketa kimiko anitz gertatzen dira erreaktibo bakar baten barruan; osagai anitzeko erreakzioetarako, gehienez, 11 erreaktibo ezberdinek osatzen dute erreakzio-produktu bakarra, eta «sintesi teleskopikorako» erreaktibo batek eraldaketa anitz jasaten ditu bitartekoak isolatu gabe.
Sintesi organikoa aldatu
Sintesi organikoa konposatu organikoen sintesia lantzen duen sintesi kimiko mota berezi bat da. Produktu konplexu baten sintesia osoa egiteko, prozedura asko behar dira sekuentzian interesa den produktua sintetizatzeko, denbora asko behar baitute. Sintesi organikorako trebetasuna, noski, oso estimatua da kimikarien artean, eta aparteko balioa edo zailen konposatuen sintesiak Robert Burns Woodward bezalako kimikariei Kimikako Nobel Saria eman die. Sintesi kimiko bat laborategiko oinarrizko konposatuetatik abiatzen bada, prozesu sintetiko hustzat hartzen da. Landare edo animalietatik isolatutako produktu batetik abiatzen bazara eta gero konposatu berrietara jarraitzen baduzu, sintesia prozesu erdi-sintetiko gisa deskribatzen da.
Sintesi ez-organikoa aldatu
Sintesi ez-organikoa eta sintesi organometalikoa eduki ez-organiko garrantzitsua duten konposatuak prestatzeko aplikatzen dira. Adibide adierazgarri bat potasio tetrakloroplatinatotik minbiziaren cisplatino sendagaia prestatzea da[3]
Sintesi industrialak aldatu
Sintesi kimikoko erreakzio garrantzitsuenak hasierako material bat ekoizteko (adibidez: Haber-Bosch prozesua amoniakoaren sintesirako; metilklorosilanoen ekoizpena silikona ekoizteko bitarteko gisa), edo osagai aktibo bat ekoizteko erabiltzen dira (adibidez, azido azetilsalizilikoaren sintesia fenoletik). Hiru dimentsioko egitura uniformea duten substantzia kiralen sintesia (botikak, pestizidak, etab.) sintesi enantioselektiboa edo katalisi enantioselektiboaren bidez egin daiteke. Sintesiei, aurkitzaileen omenez jarri ohi zaie izena, adibidez, Reppe sintesia, Fischer-Tropsch sintesia edo Asinger sintesia[4]
Erreferentziak aldatu
- ↑ a b Física y Química 4o ESO. Escrito por Dulce María Andrés Cabrerizo ,Dulce María Andrés, Javier Barrio, Juan Luis Antón, Juan Luis Antón Bozal, Javier Barrio Pérez, 214. orr, Google Booksen
- ↑ Carey, Francis A.; Sundberg, Richard J. (2013). Advanced Organic Chemistry Part B: Reactions and Synthesis. Springer
- ↑ Alderden, Rebecca A.; Hall, Matthew D.; Hambley, Trevor W. (1 May 2006). "The Discovery and Development of Cisplatin". J. Chem. Educ. 83 (5): 728. Bibcode:2006JChEd..83..728A. doi:10.1021/ed083p728
- ↑ Kolbe, H. (1845). "Beiträge zur Kenntniss der gepaarten Verbindungen". Annalen der Chemie und Pharmacie. 54 (2): 145–188. doi:10.1002/jlac.18450540202. ISSN 0075-4617
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q273499
Multimedia: Chemical syntheses / Q273499
