Sara Baartman
Sara Baartman (afrikáansen: Saartjie Baartmann; Hegoafrika,1789 – Paris, Frantzia; 1815eko abenduaren 29a) beharbada, khoikhoi etniako bi esklaboen artean ospetsuena izan zen, XIX. mendearen hasieran Europara eramandakoak, bigarren mailako erakarpen gisa erakusteko, «emakume bubardoren» estiloan.
| Sara Baartman | |
|---|---|
.jpg) | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Lurmuturreko kolonia, 1789 |
| Herrialdea |  Hegoafrika |
| Heriotza | Paris, 1815eko abenduaren 29a (25/26 urte) |
| Hobiratze lekua | Hankey (en)  |
| Heriotza modua | berezko heriotza: Baztanga |
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | ingelesa |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | artista eszenikoa |
,_%C3%A9tudi%C3%A9e_comme_Femme_de_race_B%C3%B4chismann,_Histoire_Naturelle_des_Mammif%C3%A8res,_tome_II,_Cuvier,_Werner,_de_Lasteyrie.jpg)
Haren izen artistikoa "Venus hotentote" zen. Garai hartan, hottentot terminoa gutxiesgarria zen, eta khoikhoiak izendatzeko erabiltzen zuten neerlandesek.[1]
Lehen urteak aldatu
Baartman 1789an jaio zen Gamtoos ibaiaren inguruko eskualde batean, Ekialde lurmuturrean, Hegoafrikan, Joi-Joi bertakoen etxean. Nerabezaroan, Sarak Cape Flats-era emigratu zuen, Lurmutur Hiritik hurbil. Han, baserritar batzuen esklabo izan zen eta 1810 arte txabola txiki batean bizi izan zen. Urte hartan, William Dunlop doktore britainiarrari saldu zioten, eta Ingalaterrara itsasontziz joateko konbentzitu zuen. Dunlop-ek bitxikeria gisa aurkeztu nahi zuen zirkoan, eta dirua egin nahi zuen erakusketen bidez. Sara Baartmanen irudia esteatopigia izeneko gantza metatzeagatik sortua zen.[2][3]
Bizitza Europan aldatu
Kroniken arabera, bi oineko altuerako plataforma batean “desfilatu” behar izaten zuen biluzik, baita zaintzaileari kasu egin ere, hark “eszenatokian nola jardun” agintzen zionean. Aparteko ordainketa baten truke, beren ipurdi oparoak ukitzeko baimena ematen zitzaien ikusleei.[3]
Londresen protestak izan ziren Sara tratatzeko moduagatik. Aurkezpen horiek esklabotzaren abolizioa eztabaidatzen zen garaian egin ziren, eta protestak sortu ziren Londresen haren ustiapena zalantzan jarriz. Zirkuan ere gizarte-sektore batzuek presioa egin zioten, eta ixteko zorian egon zen, Sara Baartmanek ez baitzuen bere borondatez parte hartzen, baina William Dunlop doktoreak frogatu zuen bera ados zegoela, berak sinatutako kontratu bat aurkeztu baitzuen. Zalantzak daude Sarak dokumentu hura ezagutu edo sinatu zuen.[3][4]
Azkenik, ongintzako elkarte batek ikuskizunaren debekua eskatu zuen eta Sara epaitegietara eraman zuten. Horrek Ingalaterrako negozioaren amaiera eragin ondoren, Parisa eraman zuten, eta piztien hezitzaile batek beste hamabost hilabetez erakutsi zuen. Parisen zientzialari frantziarren arreta erakarri zuen, bereziki George Cuvierrena, zeinak emakume adimentsu gisa deskribatu baitzuen, memoria bikainekoa eta nederlanderaz ondo hitz egiten zuena.[3]
Parisek Sararen ikuskizunarekiko interesa galdu zuten garaian, prostituitzera behartu zuten. Berak ezin izan zion aurre egin klima hotzari, Europako kulturari eta bere gorputzaren abusuari. Bakarrik, gaixo eta alkoholikoa, 1815eko abenduaren 29an hil zen 25 urte zituela. Bere jaioterritik (Afrika) atera eta bost urtera. Hil eta 24 ordu baino gutxiagora, Parisko komunitate zientifikoa elkartu egin zen bere autopsia egiteko, Cuvierrek gorpua igeltsuan hustu ondoren. Autopsiaren emaitzak Cuvierrek ere argitaratu zituen. Haren eskeletoa, garuna eta genitalak Parisko Gizakiaren Museoan egon ziren ikusgai. Haren genitalek, batez ere, jakin-min handia izan zuten luzaroan, sinus pudoris izeneko ezaugarria dutelako, zeina Joi-Joi emakumeen baginako ezpain txikien elongazioa baita.[2]
Gorpuzkiak aberriratzea aldatu
Sararen gorpuzkiak 160 urtetik gora egon ziren jendaurrean. 1994an, orduan Hegoafrikako presidente zen Nelson Mandelak, Hego Afrikako hauteskunde orokorretan Afrikako Kongresu Nazionala irabazi ondoren, eskaera formala egin zion François Mitterrand frantziar presidenteari Sararen gorpuzkiak aberrira itzul zitezen. Batzar Nazionalean legezko arazo eta eztabaida ugari izan ondoren, Frantziak 2002ko martxoaren 6an onartu zuen eskaera.[5][2]
160 urtez erakutsi ondoren, Sararen gorpuzkiak 1994an atera ziren museotik. Azkenik, 2002ko abuztuaren 9an itzuli eta lurperatu zuten, Emakumearen Eguna bere herrialdean, Gamtoos ibaiaren ondoko eskualde batean, Ekialdeko lurmuturrean, non gaur egun Hankey herria baitago (1826an sortutako 8.000 biztanle ingurukoa), Klein errekak Gamtoos errekarekin bat egiten duen tokian, Kougako udalerrian, ekialdeko hiriburutik 20 km ingurura (Port).[6] Orain, Hego Afrikan, sinbolo nazionala da.[7]
Kasua garrantzitsu bihurtu zen Stephen Jay Gouldek 1980an The Hottentot Venus eleberria idatzi zuenean.[3]
Ikus gainera aldatu
Erreferentziak aldatu
- ↑ Sarah Baartman, la mujer negra que exhibían en una jaula como la “venus hotentote”. 21 de julio de 2020.
- ↑ a b c El love-affair de la Venus Hottentote con el mundo del arte. 29 de abril de 2016.
- ↑ a b c d e «Searching for Sara Baartman» Johns Hopkins Magazine.
- ↑ Sara Baartman, la africana famosa por su trasero que fue convertida en atracción de circo. 11 de enero de 2016.
- ↑ La 'Venus hotentote' vuelve a Sudáfrica tras permanecer dos siglos en Europa. 3 de mayo de 2002.
- ↑ «Sarah Baartman, la Venus hotentote».
- ↑ «Historia de Sarah Bartman» Historia de África y los pueblos negro.
Bibliografia aldatu
- Gilman, Sander L. (1985): "Black Bodies, White Bodies: Toward an Iconography of Female Sexuality in Late Nineteenth-Century Art, Medicine, and Literature". In Gates, Henry (arg.) Race, Writing and Difference 223-261. Chicago, University of Chicago Press.
- Gould, Stephen Jay (1985). "The Hottentot Venus". In The Flamingo's Smile, 291-305. New York, W.W. Norton and Company. ISBN 0-393-30375-6.
- Holmes, Rachel (2006). The Hottentot Venus. Bloomsbury, Random House. ISBN 0-7475-7776-5, ISBN 1400061369 (U. S. edition).
- Ritter, Sabine: Facetten der Sarah Baartman: Repräsentationen und Rekonstruktionen der programa Hottentottenvenus. Münster, etab. : Lit 2010. ISBN 3643109504.
- Strother, Z. S. (1999). "Display of the Body Hottentot", in Lindfors, B. (arg.), Africans on Stage: Studies in Ethnological Show Business (or. 1-55). Bloomington: Indiana University Press, 1999.
Kanpo estekak aldatu
| Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Sara Baartman |
Datuak: Q232041
Multimedia: Saartjie Baartman / Q232041
