Santa Maria basilika (Donostia)
Santa Maria basilika[1], sarri Koruko Andre Mariaren basilika[2] ere deitua, Donostiako Parte Zaharrean dagoen eliza barrokoa da.
| Santa Maria basilika | |
|---|---|
| Santa Maria basilika | |
| Kultura ondasuna | |
 Kostaldeko Donejakue bidea | |
 | |
| Kokapena | |
| Herrialdea |  Euskal Herria |
| Probintzia |  Gipuzkoa |
| Udalerria | Donostia |
| Koordenatuak | 43°19′26″N 1°59′12″W / 43.32399°N 1.98669°W |
 | |
| Historia eta erabilera | |
| Eraikuntza | XVIII. mendea - |
| Izenaren jatorria | Maria |
| Erlijioa | katolizismoa |
| Elizbarrutia | Donostiako elizbarrutia |
| Arkitektura | |
| Estiloa | arkitektura barrokoa |
| Ondarea | |
| BIC | RI-51-0001200 |
| 527 | |
| Webgune ofiziala | |
Inazio Ibero arkitektoaren lana da, Caracasko Gipuzkoar Konpainiaren enkarguz eraikia XVIII. mendean.
Kultuz kanpoko erabilpenen artean musika arloa dugu. Izan ere, Musika Hamabostaldiak eliza hau du egoitza nagusietariko bat. Bestalde, Santa Marta nabean Donostiako Elizbarrutiko museoa bisitagai dago.
Historia aldatu
Santa Mariaren basilika hiri honetako parrokiarik zaharrenetarikoa dela dirudi. Dokumentuetan azaltzen denez, leku horretan Urgull mendiaren magalean, bat bestearen atzetik Birjina Mariari eskainitako elizak izan omen ziren, XII. mendetik hasita hiri honek nozitu zituen suteen ondorioz desagertuz joan zirenak, azkenekoak 1575ean eta 1688an Mota zeritzan gazteluko bolborategiko bi leherketen ondorioz. Koruko Andre Mariaren eta San Inazioren babespean 1728an sortutako Caracasko Errege Konpainia bere zeruko zaindariari eliza berri bat eraiki beharrean gertatu zen. Lanak 1738an hasi ziren, diseinuaren begirunez klaustro gotikoa eta alboko etxeak bota beharrean gertatu zirelarik. Bere lehenengo arkitektoak, Pedro Inazio Lizardi eta Migel Salezan izan ziren eta hauek joan beharrean gertatu zirenez, Loiolako Santutegiko arkitektoaren seme Frantzisko Iberok ordezkatu zituen. Beronen eraikuntza 212.000 peso kosta zen eta ofizialki 1774an inauguratu zen. Azaleran 2.773 m betetzen ditu. Barrutik baditu luzeran 55, 50 m eta 32,70 m zabaleran, eta 28 m garaieran (ganga jarraituraino eta 35 m laranjaerdi-formako loroiraino). Barruan 4.000 lagunentzako edukiera du. Barrokoa da bere estiloa, halakoxe rococo kutsua duena, atarian hobeto ikus daitekeenez. Areto oinplanoa eta garaiera bereko hiru habearte dituena dugu, baina gangak gotikoak izaten jarraitzen dute, garaiera handiko pilastrez eutsitakoak, kapitelak kapitelen gainetan jarriaz disimulatzen saiatu ziren arren. Barruan badira churriguereskotik eta rococotik hasi eta neoklasikora arte doazen kapera eta erretaulak. Multzo aberats eta harmoniatsua da horren ondorioa, eliza honi gipuzkoar hiriburuko elizarik ederren eta dotoreena izatearen sona eman zaio.[3]
Erretaula multzoa aldatu
Erretaula nagusia Koruko Ama Birjinarena da eta albokoetakoak Santa Barbararena eta San Piorena. Estilo neoklasikokoak eta 1775. urtearen inguruan eginak. Hiru erretaulek estiloari dagokionez multzo batua osatzen dute. Hirurak dira Francisco Azurmendik eginak, Diego Villanuevaren trazari jarraituz.
Erretaula nagusiaren oinplanoa ahurra da, eta burualdearen forma erdizirkularrari egokitzen zaio. Gorputz bakarrak hiru kale eta errematea ditu, eta honela dago antolaturik: goitik behera erdiko kalearen alboetan dauden zutabe korintiar bikoiztuen bitartez, albokoetakoek muturretan pilastra artekatuak eta dekoratuak dituzte. Atikoan San Sebastianen oihal handiaren aldeetan girlanda eta grekadun bi pilastra daude eta hodei eta eguzki-izpiak dituen frontoi hiruki bat errematea da. Taulamenduan erdiko aldean, zutabeen gainean, apaingarria dago: hodeiak, aingeruen burutxoak eta lurrina erretzen duten lau txarro. Erretaula aldeetara zabaltzen da eta hegoetan sakristiarako ateak eta bi santari eskainitako oihalak daude.
Erdi-puntuko hormakonka handian barrokoko zilar koloreko Koruko Ama Birjinaren irudia dago. Alboetako kaleetan Goienetxearen Santa Ursula eta Santa Dorotearen oihalak daude, eta hegoetan Santa Marta eta Maria Magdalenaren pinturak.[oh 1] Azkenik, atikoan taulamendu bakunaren gainean Donostiako zaindaria, San Sebastian, irudikatzen duen oihal argitsua dago. Egilea Luis Boccia izan zen.
Erretaula albokideek honako diseinu hau dute: oinplano ahurra, gorputz eta atikoan egituraturik eta erretaularen gorputza mugatzen duten zutabe korintiar handiak. Erdiko aldean, taulamendu atzeraemanda dute, eta atikoa erdizirkularra eta txaranbeldua da. Erretaularen gorputzean erdiko erregistroak erliebedun panel handi bat du eta alboetako alde ahurretan irudiak daude oinazpikoen gainean. Atikoetan erdiko espazioan eskulturak daude eta zutabeen gainean txarro bana daude. Santa Barbaren erretaula epistolaren aldean dago: erdiko kalean Santa Barbararen goi-erliebea dago, eta beste alde bietan San Roke eta Santo Domingo irudikatzen omen dituzten eskulturak. Erretaula horrek San Nikolasen erliebea duen sagrarioa du, eta atikoan Mikel goiaingeruak deabruari irabazten diola irudikatzen duen taila bat. Sagrarioa San Nikolas erretaulakoa izan zen. San Pio V.aren erretaulan goi-erliebeak Pio V.aren bizitza irudikatzen duen eszena erakusten du, eta alboetan San Joan Bataiatzailearen eta San Lorenzoren eskulturak daude; azkenik, atikoan San Jose eta umearen taila dago.
Santa Mariaren multzo hau Gipuzkoako akademizismoaren lanik nabarmenena da. Agerian daude diseinu egokia eta tenpluaren arkitekturarekiko egokitasuna. Horretaz gain, kontuan hartu behar dira eskulturagintza eta pinturagintzaren batez besteko kalitatea –batez ere San Sebastianen oihala-; Koruko Ama Birjinaren Erdi Aroko taila; eta tenpluan lan egin zuten egileen kalitatea. Horiengatik guztiengatik euskal erretaulagintza neoklasikoaren aparteko lana da, eta penintsularen iparraldeko multzoetan neoklasizismoaren inportanteenetako bat.
Eskulturak aldatu
Camino Doktoreak dioenez, Santa Maria basilikako eskultura batzuk ere Juan Pascual de Menarenak dira, hain zuzen ere Santa Katalinaren aldarekoa (edo “Kontsulatukoa”). Familia Santuari buruzkoa da, Birjinaren gurasoekin eta Jesus Haurra talde osoaren erdigunean dela. Hodei lehorren gainean atseden hartzen duten lagun santuek badute, halako bake adierazpen baten barruan, barroko keinu neurritsu bat eta batez ere argi dagoen halakoxe grazia rococoa. Horrelako talde ugariaren konposaketa, barrokoa baino neoklasikoagoa den simetria eskema baten inspirazio bidez lortua da.[4]
Iruditegia aldatu
Kanpoaldea.
-
Atariko xehetasuna -
Soinuaren armonia eskultura -
Kanpoko ikuspegia -
Kanpandorrea.
Erretaula nagusiak:
-
Erretaula nagusia. -
Santa Barbararena. -
San Pio V.arena.
Barrualdeko beste detaile batzuk:
-
Barnealdea -
Eduardo Chillidaren Gurutz IV (1975) eskultura, Santa Maria Basilikan -
San Nikolas Barikoaren sagrarioa.
Oharrak aldatu
- ↑ Badirudi ertilari arabar Jose Lopez Torrerenak direla uste izateko arrazoi gehiago daudela. Nolanahi ere lan kaskar samarrak omen dira.
Erreferentziak aldatu
- Edukiaren zati bat monumentu hau sailkatutako kultura-ondasun izendatzen duen lege testutik hartu da. Izan ere, testua jabari publikokoa da eta ez du jabetza intelektualik, Espainiako Jabetza Intelektualaren Legeko 13. artikuluan xedatu denez (Espainiako Aldizkari Ofiziala, 97. zenbakia, 1996-04-22).
- Artikulu honen edukiaren zati bat Euskal Herri Enblematikoa entziklopediako Euskal artearen historia (III): Barrokotik XIX. mendera liburutik txertatu zen 2017-09-14 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, liburu hori eta entziklopedia horretako beste zenbait Creative Commons Aitortu 3.0 Espainia lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ Santa Maria basilika izena Donostiako Udala[Betiko hautsitako esteka], Donostia turismo, Euskararen Donostia, Irutxuloko HITZA[Betiko hautsitako esteka], Gipuzkoako Batzar Nagusiak, ETB[Betiko hautsitako esteka], Gipuzkoakultura eta Musikaste webguneetan
- ↑ Koruko Andre Maria izena Hiru.com, Euskararen Donostia, Turismoa.Euskadi[Betiko hautsitako esteka] eta Ingeba[Betiko hautsitako esteka] webguneetan
- ↑ Euskal Herria Enblematikoa entziklopedia. Liburukia: Euskal artearen historia (III): Barrokotik XIX. mendera
- ↑ Joaquin Antonio de CAMINO y ORELLA, Historia de la Ciudad de San Sebastián (Donostia, 1963), 13. or.
Bibliografia aldatu
- Comenzana, I.: El arte en la Basílica de Santa Maria del Coro en San Sebastian. B.E.H.S.S.n, 9. znb., (1975), 271‑298. or.
Ikus, gainera aldatu
Kanpo estekak aldatu
| Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Donostia |
Datuak: Q2842138
Multimedia: Church of Santa María del Coro, Donostia-San Sebastián / Q2842138
