Rapel
- Artikulu hau alpinismo teknikari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Rappel (argipena)».
Rapela pareta bertikaletik jaisteko erabiltzen den sistema bat da. Sistema hau, beste modu batzuetan arriskutsua eta zaila izango liratekeen lekuetatik jaisteko erabiltzen da. Gehien erabiltzen den jaitsiera-sistema da, jaitsiera bat egiteko teknika egokia jakitea eta soinean arnes bat eta soka bat edukitzearekin nahikoa delako. Bestalde, txangozaletasunean, mendizaletasunean, harriko eskaladan, barrankismoan eta jaitsiera bertikala erabiltzea eskatzen duten aktibitate batzuetan ere erabiltzen da, rapela. Azkenik, erreskate-lanetan eta operazio militarretan ere sartzen da rapelaren erabilera, inguru naturaletan nahiz hirietan.
Rapel sistema nagusiak aldatu
Gorputzarekin frikzioa aldatu
- Besoko rapela: oso erabilgarria da bertikaltasun gutxiko paretetan. Soka sorbaldaren gainetik jarri, besoen ingurutik pasa eta, modu honetan, abiadura eskuaren heltzearekin eta sorbalden eta eskuen arteko frikzioarekin kontrolatzen da. Modu hau inklinazio eta distantzia gutxiko paretetan erabiltzen da, nahiko zaila delako gorputzaren pisu guztia besoaren frikzioarekin soilik kontrolatzea, marruskaduraren ondorioz sor daitezkeen erredurak kontuan hartu gabe.
- Dulfer rapela: rapel egiteko sistema sinpleena dela esaten da, ez duelako ekipamendu berezirik behar. Sistema honetan soka jartzeko modua nahiko konplexua da: mendizalea anklajearen aurrean kokatzen da, soka bi hanken artean jartzen da, aldakaren ingurutik pasa ondoren bularraren aurretik aurkako sorbaldara zeharkatu, sorbaldaren gainetik igaro eta bizkarretik jaisten usten da, soka aldaka urratzen duen alde berdineko eskuarekin eusten den bitartean. Era berean, beste eskuarekin, mendizalearen gainetik datorren sokari heltzen zaio posizio bertikala mantentzeko. Sistema honen arriskua nagusi soka eta gorputzaren arteko frikzioak sortzen duen marruskaduraren ondorioz azalean sortzen diren erredurak dira. Horrez gain, sokak askatzeko erraztasun handia du, beraz erorketa aske bat eragin dezake. Guzti horregatik, sistema hau adituek erabiltzen dute, beste biderik ez denean.
- Comichi rapela: Dulfer rapelaren oso antzekoa da, baina soka izterretik pasa ordez, arneseko mosketoi batetik pasatzen da.
Mosketoien bidezko frikzioa aldatu
- Rapela mosketoiekin: sistema hau praktikatzeko, mosketoi obalatu edo "D" forma duten mosketoiak erabiltzen dira: seguru automatikoa duen mosketoi bat (edo bi mosketoi segururik ez badute) eta seguru-gabeko beste hiru.
- Mosketoi-balazta: segurua duen mosketoi bat erabiliz, bi edo hiru buelta ematen zaio sokari seguruarekiko paraleloa den muturrean, eta arnesera beste mosketoi baten bidez lotzen da.
- Rapela korapilo dinamikoarekin: itxura asimetrikoko ziurtasuneko mosketoi bat eta korapilo dinamiko bat erabilz ere egin daiteke rapela. Sistema honek abiadura ematen dio sokari, beraz arreta handia jarri behar da.
Jaisteko tresnen bidezko frikzioa aldatu
- Rapela zortziarekin: jaisteko tresnak duen formagatik (8) ematen zaio izen hau. Nahiz eta tresna hau eskaladako munduan klasiko bat izan, gaur egun bere erabilera gutxitu egin da beste gailu seguruago eta eraginkorrago batzuk hobesten direlako.
- Rapela txirrika duten tresnekin: tresna hauetan, soka bi txirrikatatik igarotzen da sokari "S" forma emateko, eta, modu honetan, gure jaitsiera kontrolatzeko frikzio nahikoa sortzen du. Bi eredu daude: segururik gabe edo seguru autoblokantearekin.
- Rapela tutu-formako gailuekin: ezagunenen artean ATC (aireko trafikoaren kontrolatzailea) dago. "Zortziko" sistema baino frikzioko faktore handiagoa dute eta gure jaitsiera kontrolatzeko esfortzu txikiago egin behar da. Bestalde, sistema honek, "zortzikoa" ez bezala, ez du soka kizkurtzen.
- Rapela Rack-rekin: sistema hau bertikal handiak jaisteko diseinatutako barra batzuen bidez osatuta dago. Honen abantaila nagusiak hauk dira: soka ez duela hainbeste kizkurtzen eta lokaztutako sokekin ere erabili daitekeela.
Ekipamendua aldatu
Rapel egiteko, tresna jakin batzuen ekipamendua behar da. Ekipamendu hori rapel egiteko aukeratzen den sistemaren arabera aldatzen da: Dulfer bezalako sistementzat soka batekin (edo larrialdiko kasuentzat, antzeko zerbait) nahikoa izango da. Baina jaisteko tresneriaren bat erabiltzen duten sistemetan, zeinak seguruagoak eta arruntagoak diren, ekipamendu garatuagoa behar da.
Ekipamendu kolektiboa aldatu
Instalaziorako erabiltzen dena da eta hainbat pertsonek erabil dezakete. Hauek dira tresnak:
- Soka: rapel egiteko soka berezia da. Diametro egoki bat eta UIAA edo CE-ren onarpen internazionala eduki behar du.
- Anklajerako soka: rapel egiteko modu guztiek soka harkaitzera edo lurrera lotzeko anklaje sendo bat eskatzen dute. Izan daitezke anklaje naturalak (zuhaitzak, harriak, izotzezko zubia...) edo artifizialak (iltzeak, katea...).
- Mosketoiak seguruarekin: begizta forma duen tresna metaliko bat da alde batetik irekitzen dena eta seguru bat duena bat-batean nahi gabe ireki ez dadin.
Ekipamendu pertsonala aldatu
Pertsona bakoitzak erabiltzen duen ekipamendua da. Gutxienekoak:
- Aldakako arnesa: Gorputzerako euskarri artifiziala da, material sendoz (nylon, poliester eta polipropileno) osatua eta joste bereziz elkartua. Tresna honek pertsonaren aldaka inguratzen du aktibitatean zehar ondo eusteko eta, era berean, segurtasuna eta erosotasuna emateko. Erabilerarekin, igurtzimenduak direla eta, higidura mekanikoa jasaten du eta erresistentzia galtzen du. Arrazoi horrengatik, arnesa berrikusi egin behar da erabilpen bakoitzaren aurretik eta ondoren.
- Mosketoia seguruarekin: normalki ixte automatikodunak, segurtasuneko roskadunak edo baioneta erako itxierakoak dira.
- Segurtasuneko soka (rapela inguru arriskutsuenetan prestatzeko): mutur batetik arnesera lotzen den eta beste muturrretik mosketoi bat eramaten duen zinta bat da. Modu honetan, ez dago erortzeko arriskurik.
- Jaisteko tresneria: rapel egiteko tresna garrantzitsuenetariko bat da, honi esker jaisteko abiadura kontrolatu ahal delako.
- Kaskoa: jausten diren harrietatik edo paretarekin burua kolpeatzearen arriskutik babesteko.
- Eskularruak: pareteko harriekin eskuetan ebakirik ez egiteko, paretari modu erosoagoan heldu ahal izateko eta sokaren marruskaduraren ondorioz erredurak ez sortzeko.
