Psikologian, psikosia errealitatearekiko ukipen falta dakarren nahasmendua da. Gaixotasun hau jasaten duten pertsonei psikotiko deritze. Gaur egun, "psikotiko" hitza psikopatikoren sinonimo bezala gaizki erabilia izan ohi da.

Psikosi
Deskribapena
Motazantzu klinikoa
osasun-arazoa
EspezialitateaPsikiatria
Psikologia klinikoa
Arrazoia(k)eskizofrenia, desoreka bipolar, depresio, traumatic experience (en) Itzuli, Estres, drug misuse (en) Itzuli, farmako, Sasoi fisiko, sleep deprivation (en) Itzuli, alcohol abuse (en) Itzuli, dementzia
Nahasmendu eskizoafektibo
Sortzen duEldarnioa, Haluzinazioa
thought disorder (en) Itzuli
Tratamendua
Erabil daitezkeen botikakolantzapina, pimavanserin (en) Itzuli, ketiapina, Diazepam, haloperidol, aripiprazole (en) Itzuli, errisperidona, brexpiprazole (en) Itzuli, asenapine (en) Itzuli, paliperidone (en) Itzuli, ziprasidone (en) Itzuli, lurasidone (en) Itzuli, klozapina, clospirazine hydrochloride (en) Itzuli eta amoxapine (en) Itzuli
Identifikatzaileak
MedlinePlus001553
eMedicine001553
Ohar medikoa
Ohar medikoa
Oharra: Wikipediak ez du mediku aholkurik ematen. Tratamendua behar duzula uste baduzu, jo ezazu sendagilearengana.

Psikosia pairatzen duten pertsonek haluzinazioak nahiz eldarnioak azaltzen dituzte, baita pentsamendu desantolatua eta norberaren nortasunean aldaketak ere. Sintoma hauek arraro eta ezohiko diren jarrerak ekar ditzakete, jendartean jarduteko zailtasunak eta eguneroko ekintzak burutzeko ezintasunak besteak beste.

Nerbio-sistemako hainbat elementuk, organikoak nahiz funtzionalak, erreakzio psikotiko baten eragileak izan daitezke. Honek psikosia buruko gaitzen "sukarra" delakoaren sineskera bultzatu du, ganorazko adierazlea baina ez espezifikoa.[1] [2]

Hala ere, zenbait pertsona bere bizitzetako momenturen batean errealitatearekiko distortsio eta ezohiko esperientziak izaten dituzte, minusbaliatu bihurtu gabe.

Ondorio moduan argudiatzen da psikosia, funtsean, ez dagoela kontzientzia arrunt batetik banatua, baizik eta kontzientzia arrunteko "continuum" bat dela.[3] Perspektiba honetatik ikusia, klinikoki psikotiko bezala diagnostikatuta dauden pertsonak esperientzia bortitzak nahiz estutuak besterik ez izan ditzakete.

Definizioa aldatu

Stedmanen mediku hiztegiak psikosia honela definitzen du: «Buruko nahaste zuhur bat, nortasunean eragina duena, kalte organiko edo hura gabekoa eta errealitatearekiko ukipen falta eta funtzionamendu sozial arruntaren gaiztotzea dakarrena».[4]

Subjektu psikotikoak aluzinazioak, pentsamendu eldarniagarriak (egoera epealdian dauden bitartean) eta pentsamenduaren nahaste arruntak (erlazio semantiko eta sintaktikoen aldaketak) jasan ditzakete.

Psikosia psikoanalisirako

Egoera mentalak ere aztertzen dituen korronte hau (agian, psikosiaren izen hobea erabiliz) egitura psikiko edo subjektiboen multzo gisa, eromenaren kontzeptua ordezkatzen du (zoramena normaltasunetik urrun dagoenaren definizio soziala da, eta ez sailkapen nosologikoa normaltasuna den modu berean, historia errepasatzen denean normaltasunaren definizio desberdinak ikusiko baitira munduan eta komunitate berean).

Psikoanalisitik psikosi terminoa posizio subjektiboa izendatzeko erabiltzen da. Oinarrizkoak ez dira psikosiaren agerpen tipikoak, hala nola haluzinazioak, pentsamendu nahasiak, beste pertsona erreal edo imajinario batzuen jazarpen sentsazioak edo antzekoak (sintomak), baizik eta bizitzan —aurrean— kokatzeko modu subjektiboa. Baliteke psikotiko batek inoiz ez edukitzea sintomak bere bizitzan edo adin aurreratuan edo txikitan izatea. Abiaraztea posible egiten duten zirkunstantzien araberakoa izango da.

Zentzu horretan, Jacques Lacan izan zen psikosia egitura subjektibo gisa ikertzen ausartu zena, neurosi eta perbertsioarekin batera (denak posizio subjektibo gisa ulertuta), non edozein pertsona batean edo bestean kokatuko zen, baina haien egituren arteko pasabide-aukerarik gabe. Psikoanalisiaren ondorengo korronteek bai ahalbidetu dute azken hori, kasu horiek borderlines edo muga gisa definituz, non egitura bateko edo besteko kide izatea kausalitate esanguratsu baten mende egongo litzateke; hau da, egitura hizkuntzaren arabera adierazten dela esan nahi du.

Psikoanalisia paradigmatikoa da, psikosia patologiaren, zailtasunaren edo ezintasunaren eremutik kentzen duen heinean, bizitzeko beste modu bat bezala birpentsatuz.

Sailkapena aldatu

Historikoki sailkapen asko existitzen dira, hauetako zenbait ezaugarri eldarniagarri edo haluzinagarri (hala nola eskizofreniak) edo ez haluzinagarriak (hala nola paranoia) izateagatik ezarriak ziren, eta beste batzuk sinesgarri nahiz sinesgaitz diren psikosi eldarniagarriak izateagatik...

Gaur egun DSM-IV-a sailkapen sistema bezala onartzen da mundu osoan zehar, eta deskribapen kliniko-psikiatrikoa Bleuler, kpraepelin eta kleist-en eskolak pisu handia izaten jarraitzen dute, eta baita eldarnioen deskribapenari dagokiona ere.

Orokorrean, subjektuak ez du natura desegoki bat adoptatu dezaketen pentsamendu edo jokabideek duten barne-behaketarik, disfuntzio sozial bat sortarazi dezaketenak.

DSMak (buruko nahasteen diagnostikoaren eta estatistiken eskuliburua, Estatu Batuetako elkarte psikiatrikoa) zenbait psikosi mota daudela onartzen du:

Sintomak aldatu

Hurrengo sintomak dira nahaste psikotiko baten agerpena adierazi dezaketenak:

  • Jokabidearen aldaketa bortitz eta sakonak.
  • Nor bere barnean biltzea, beste inorekin hitz egin gabe.
  • Arrazoirik izan gabe jendea begira daukazula edota zutaz hitz egiten dutela pentsatu.
  • Bakarrik hitz egin solaskide bat duzula pentsatuz, ahotsak entzun eta ikuspenak izan (begi nahiz entzumenezkoak).
  • Zurrunbilo epealdiak nahiz memoria galera izatea.
  • Erruduntasun, lur-jotze eta depresio sentimenduak jasatea.

Oharra: Sintoma hauetako zenbait egoera ez psikotikoetan ere pairatu daitezke: substantzien gehiegikeria, nortasun nahasketak, gertakari estresgarriak, Jaspers «muga-egoerak» izeneztatu dituenak eta neurosi momentu larriak (zenbait histeria eredukoak). Hortaz, aipatutako sintomek ez dute erabateko ebidentziarik ziurtatzen.

Etiologia aldatu

Psikosiak jatorri ezberdinak dituzte, eta izate nosologiko bat baino, sindrome bat bezala kontsideratuak dira. Fenomeno psikotiko identifikagarrienak, haluzinazioak eta eldarnioak, kasu, planteatuak izan dira biztanleria orokorrari dagokionez geroz eta ugariagoak direla, eta izatez etengabeko sintomatiko baten atal bat izan daitezkeela, nahiz eta azken kontzeptu hau gehienek onetsia ez izan.

XX.mendearen bukaera aldean, genetikak izan zuen gorakada dela eta, beti bilatu nahi izan da psikosian izaera hori zuen etiologia bat. Psikoanalistek gogoetatzen dute hau Lombrosok XIX. mendearen bukaeran eta XX. mendearen hasieran erabiltzen zituen irizpideen antzekoak berriro sartzea bezala izango zela. Bestalde, psikoanalisiak hausnartzen du psikosiak eragile exogenoek nahiz giroak eraginda ematen dela. Lacan-ek azaltzen du psikosiaren jatorria (kasu asko aztertu ondoren) forklusio izeneko prozesu batean.

Teoria bi hauetatik zen izango litzateke zuzena? Estatistikoki psikosi "jaiotzatikoak" existitzen direla dirudi, baina gaur egun baieztatua egoteaz aldentzen da; dena den, bistakoa da distres egoerek (estres negatiboa), haserredurak, hildurak eta sentimendu dezepzioak psikosia eragin dezaketela. Pertsona psikotikoa bere bizitzan zehar min handia jasan izan du, eta bere buruari nahiz bera inguratzen dutenei min egiteko helburu arduragabeekin jokatzen du, azkenez bakarrik eta atsekabetua geratuz. Jatorria haurtzaroan eta bizitzan zehar bizi izandako sufrimendua da.

Psikosia eta zorotasuna aldatu

Psikosiak hartzen duen beste izen bat «zorotasuna» da. Baina kontuan hartu behar da «zorotasuna» ezohiko jarrera guztiak hartzen dituela barne, psikositzat hartu gabe (obsesio konpultsiozko neurotiko baten «errituak» zorotasun baten adibide tipikoak diruditen arren, ez dute psikosi batekin zerikusirik). Zenbait fobia erotasunak direla dirudite, eta askotan ikara erasoek pertsona bera zoro bihurtzen ari dela pentsaraztea eragin dezakete.

Bestetik, dementziak, etiologia organikokoak, psikosi batekin nahastu daitezke. Hortaz, arreta handia behar da gaixotasun hauetaz hitz egiterako orduan, izate eta hauen bilakaera oso ezberdinak baitira.

Tratamendua aldatu

Psikosi baten tratamendua honek duen jatorriaren araberakoa da, baina orokorrean eta kasu gehienetan sendagai antipsikopatikoak erabiltzen dira, euskarri psikosozial eta oinarrizko gaixotasunaren tratamenduaz gain. Oso biziak eta indartsuak diren terapia psikokorporalak existitzen dira, pertsona psikotikoa bizitza arrunt bat eramateko eta mundu sozialarekiko egokitzapena ahalbidetzen diotenak.

Ikus, gainera aldatu

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ Tsuang, Ming T.; William S. Stone, Stephen V. Faraone (July 2000). «Toward Reformulating the Diagnosis of Schizophrenia». American Journal of Psychiatry 157 (7): pp. 1041–1050. doi:10.1176/appi.ajp.157.7.1041. PMID 10873908
  2. ↑ DeLage, J. (February 1955). «[Moderate psychosis caused by mumps in a child of nine years.]». Laval Médical 20 (2): pp. 175–183. PMID 14382616
  3. ↑ Johns, Louise C.; Jim van Os (2001). «The continuity of psychotic experiences in the general population.». Clinical Psychology Review (PubMed) 21 (8): pp. 1125–41. doi:10.1016/S0272-7358(01)00103-9. PMID 11702510. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?itool=pubmed_Abstract&cmd=Retrieve&db=pubmed&list_uids=11702510&dopt=ExternalLink.
  4. ↑ The American Heritage Stedman's Medical Dictionary. «Diccionario Medico KMLE - Definición de psicosis»

Kanpo estekak aldatu