Propiozepzio
Propiozepzioa hezurrei, muskuluei, tendoiei eta giltzadurei buruzko informazioa entzefaloari ematen dion sentikortasun-mota da.[1] Propiozepzioak norabidea eta mugimendu-maila erregulatzen ditu, erreakzio eta erantzun automatikoak ahalbidetzen ditu, gorputz-eskemaren garapenean eta horrek espazioarekin duen harremanean esku hartzen du, eta planifikatutako mugimendu-ekintzari eusten dio. Autonomiaz jokatzen duen beste funtzio batzuk oreka kontrolatzea, gorputzaren bi aldeak koordinazioa, nerbio-sistemaren alerta-mailari eustea eta garapen emozionalean eta portaeran duen eragina dira.
Oinarria aldatu
Nerbio-sistemak gorputzaren barne-sentikortasuna edo propioktibotasuna ematen duen edozein errezeptore sentsorial edo nerbio-amaiera barne hartzen du. Propiozeptoreak[2] muskuluetan, artikulazioetan, tendoietan eta aparatu bestibularrean daude. Estimulazioaren bidez, gorputzaren mugimenduei lotutako posizioa edo abiadura eta azelerazioa ezagutu ditzakegu. Beraz, propiozeptoreak interrezpetoreen azpisistematzat har daitezke, eta gorputzaren orekari eta mugimenduari lotutako errezeptoreez gain, odol-presioarekiko sentikorrak diren errezeptoreak edo pHarekiko, oxigeno-kontzentrazioarekiko eta karbono dioxidoarekiko sentikorrak diren kimiorrezeptoreak hartzen ditu. Halaber, gorputz-tenperatura, mina, gosea, egarria, maskuria betetzea edo libratu nahia hautematea ahalbidetzen digutenak propiozeptoreak ere badira.[3]
Zentzu hertsian, propiozeptoreek belarriko sistema edo aparatu bestibularra (orekaren pertzepzioarekin eta gorputzeko mugimenduekin lotua) eta artikulazio- eta muskulu-hargailuen multzoa (muskulu-ardatza, Golgiren organo tendoiduna, hartzaile artikularrak) barne hartzen dituzte, muskuluen, tendoien eta lotailuen tentsio-egoera eta luzatze-maila neurtzen dituztenak. Bestalde, propiozeptoreak mekanorrezeptoreak dira, presio edo trakzio mekanikoaren ondorioz aktibatzen direlako.[4]
Sistema propiozeptiboa aldatu
Propiozepzioa osatzen duten errezeptoreen eta nerbioen multzoari deitzen zaio sistema propiozeptiboa.
Kanpoko mundua hautemateko erabiltzen ditugun bost kanpo zentzumenak (ikusmena, dastamena, usaimena, ukimena eta entzumena) ez bezala, propiozepzioa zentzu interozeptibo bat da, zeinaren bidez gorputzaren barne-egoeraz jabetzen garen.
Sistema propiozeptiboaren disfuntzioa aldatu
Sistema honen disfuntzioa mugitze-baldarkerian adierazten da: burua eta gorputza tente mantentzeko zailtasuna, bi eskuekin jarduera koordinatuak egitea eta tresnak maneiatzea. Kontzentraziorik eza ere ikusten da, jarreraren kezkagatik, enborraren zurruntasunagatik eta arriskuaren noziorik ezagatik.
Sistema bestibularra aldatu
Sistema bestibularrak gorputzaren mugimenduei erantzuten die espazioaren eta buruaren posizio-aldaketen bidez. Sistema propiozeptiboarekin batera, tonu muskularra mantentzen du, automatikoki koordinatzen du begien, buruaren eta gorputzaren mugimendua, ikus-eremu egonkorra mantenduz, eta funtsezkoa da espazioaren pertzepzioan eta gorputzaren orientazioan hari dagokionez.
Sistema bestibularraren disfuntzioa aldatu
Sistema honen disfuntzioa honela adierazten da: muskulu-tonu murriztua, orekan, mugimendu-jardueran eta mugimendu automatikoetan gabeziak. Halaber, ikusizko informazioa erregistratzeko, mugitzen ari diren objektuen jarraipen bisualean, lerro ertainaren gurutzaketan, konbergentzian, arbelaren transkripzioan, koadernoan eta pertzepzio bisoespazialean zailtasunak agertzen dira. Gainera, alde biko integrazio eskasa, antolaketa lateroespaziala, eskuina-ezkerra koordinazioa eta espezializazio hemisferikoa ikusten dira. Hiperaktibitatea eta distraktibilitatea ere ikusten dira, modulazio faltagatik eta ezegonkortasun emozionalagatik.
Erreferentziak aldatu
- ↑ Harluxet Hiztegia. Propiozepzio. .
- ↑ Euskalterm: [Hiztegi terminologikoa] [2003]
- ↑ Curtis, H., Barnes, N.S., Schnek, A. y Flores, G. Biología. Ed. Médica Panamericana. 2000
- ↑ Solomon, E.P., Berg, L.R. y Martin, D.W. Biología. Ed. McGraw-Hill. 2008
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q1129066
|
Artikulu hau anatomiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. |