Pedro Nunes
Pedro Nunes (Portugesez: [ˈpedɾu ˈnunɨʃ]; Latinez: Petrus Nonius, 1502 - 1578ko abuztuak 11) matematikari, kosmografo eta irakasle portugesa izan zen, familia kristau berri (judu jatorrikoa) baten jatorrikoa.
| Pedro Nunes | |
|---|---|
_sculpture.jpg) | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Alcácer do Sal, 1502 |
| Herrialdea |  Portugalgo Erresuma |
| Heriotza | Coimbra, 1578ko abuztuaren 11 (75/76 urte) |
| Hezkuntza | |
| Heziketa | Salamancako Unibertsitatea Coimbrako Unibertsitatea Lisboako Unibertsitatea |
| Hizkuntzak | portugesa |
| Ikaslea(k) | ikusi
|
| Jarduerak | |
| Jarduerak | matematikaria, geografoa, astronomoa, kosmografoa, medikua, filosofoa eta kartografoa |
| Enplegatzailea(k) | Coimbrako Unibertsitatea Salamancako Unibertsitatea |
| Lan nabarmenak | ikusi
|
 | |
Nunesek, bere garaiko matematikaririk handienetakoa izan arren, ezagunagoa da itsasoko zientziei (nabigazioa eta kartografia) egindako ekarpenengatik, lehen aldiz matematikaren bidez hurbildu baitzen. Loxodromo baten ideia proposatu zuen lehenengoa, eta neurketa gailu batzuen asmatzailea izan zen, nonius (zeinetik Vernier eskala datorren) barne, bere abizen latindarraren izenean.
Bizitza aldatu
Nunesen lehen hezkuntzari, bizitzari edo familiari buruz gutxi ezagutzen da, bakarrik Alcácer do Salen jaio zela, bere jatorri judutarra, eta bere bilobek urte batzuk kartzelan eman zituztela, inkisizio portugesak ezkutuan Judaismoa praktikatzea leporatu ondoren. Salamancako Unibertsitatean egin zituen ikasketak, agian 1521etik 1522ra arte, eta Lisboako Unibertsitatean (Unibertsitate hori geroago, Coimbrako Unibertsitatea bihurtu zen). Medikuntzan lizentziatu zen 1525. urtean. XVI. mendean medikuntzak astrologia erabiltzen zuen, beraz, astronomia eta matematika ere ikasi zituen.
Medikuntza ikasketak jarraitu zituen, baina Lisboako Unibertsitatean hainbat irakaskuntza postu bete zituen, Morala, Filosofia, Logika eta Metafisika barne. 1537an, Lisboako Portugalgo Unibertsitateak Coimbrara itzuli zenean, berrantolatutako Coimbrako unibertsitatera joan zen matematika irakasteko, 1562. urte arte bete zuen postua. Hori Coimbrako Unibertsitateko postu berri bat izan zen eta ezarri zen nabigazioko baldintza teknikoei buruzko formakuntza emateko: argi eta garbi, Portugalen garrantzi handiko gai bat garai horretan, itsasoaren merkataritzaren kontrola portugaldar aberastasunaren iturri nagusia izan batzen. Matematika 1544an aparteko postu bilakatu zen.
Irakaskuntzaz gain, 1529an errege kosmografoa izendatu zuten eta 1547an errege kosmografo nagusia: hil zen arte mantendu zuen postua.
1531. urtean, Joanes III.a Portugalgo erregeak, Luis eta Henrike anaia gazteen hezkuntzaren ardura agindu zion Nunesi. Urte batzuk geroago, Nunes erregearen bilobaren, eta etorkizuneko erregearen, Sebastianen hezkuntzan ere aritu zen.
Coimbrako Unibertsitatean, Christophorus Clavius etorkizuneko astronomoak Pedro Nunesen eskoletara joan zen, eta bere lanek eragin handia izan zuten. Clavius, egutegi gregorianoaren defendatzailea, Erromatar Kolegioaren pertsona ospetsuenak, garai hartan ezagutza katoliko erromatarraren erakunderik handienak, Nunes "jenio matematiko gorena" bezala sailkatu zuen. Nunes Coimbran hil zen.
Lana aldatu
Pedro Nunesek trantsizio aldian bizi izan zen, zientzia ezagutza teorikoa balioestetik (zientzialaria / matematikaren eginkizun nagusia aurreko egileei buruz iruzkintzea bezala), datu esperimentalak ematera aldatu zen, bai informazio iturri gisa bai metodo gisa teoriak berresteko. Nunes izan zen, batez ere, azken idazle handienetariko bat, "Tratado da Esfera" argitaratutako bere lehen lanak erakusten duen bezala, garai hartako kosmografia zailaren ezagutza sakona adierazten duena iruzkinekin eta gehikuntzekin. Esperimentazioaren balioa ere aitortu zuen.
Bere Tratado da sphera liburuan ezagutzaren hedapen komun eta unibertsala argudiatu zuen. Horrela, ez zituen bakarrik latinezko lanak argitaratu, garai hartan, zientziaren lingua franca, Europako jakintsuentzat, baina baita portugesez eta gaztelaniaz (Livro de Álgebra) ere.
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q435718
Multimedia: Pedro Nunes / Q435718
