Pandunia
Pandunia gaur egun 100 hiztun inguruk hitz egiten duten nazioarteko hizkuntza eraikia da, Reddit eta Telegram bezalako sare sozialen bidez egunero sarean topa daiteke. Fonemak sinpleak dira, gramatika zehatza eta sinplea, ikasteko erraza .
| Pandunia | |
|---|---|
| pandunia | |
 | |
| Datu orokorrak | |
| Lurralde eremua | Mundu osoan |
| Hiztunak | 100 hiztun inguru |
| Ofizialtasuna | Ez da inongo hizkuntza ofiziala, baina NBEan aipatu izan da esperanto eta idorekin batera |
| Hizkuntza sailkapena | |
| Hizkuntza eraikia | |
| Informazio filologikoa | |
| Hizkuntza-tipologia | hizkuntza analitikoa |
| Alfabetoa | latindar alfabetoa |
| Sortzailea | Risto Kupsala |
| Hizkuntza kodeak | |
| ISO 639-3 | baliorik ez qpn |
| IETF | baliorik ez |
Panduniaren helburua nazioarteko komunikazioa erraztea da [1], planetan dauden giza hizkuntza ezberdinen berdintasuna sustatzeko [2] . Hedatuen dauden hogei [3] hizkuntza panduniaren sustraien iturri gisa balio izan dute, besteak beste, ingelesa, gaztelania, hindia, frantsesa, portugesa, errusiera, turkiera, txinera, arabiera, indonesiera, japoniera... [4] [4] , [5] .
Risto Kupsala finlandiarrak 2005ean abian jarritako proiektuak 2007an jaso zuen izena. 2017ko martxoan hizkuntza hau guztiz isolatzaile bihurtu zen, baina gero, abuztuan, elementu aglutinatzaile batzuk ere mantentzearen apustua egin zen, batez ere zenbait hitzen rola eta hitz elkartuen eraikuntza definitzeko amaiera batzuk. Hizkuntza "finkatuta" dago2 2019ko maiatzaren 2tik [6], nahiz eta 2.0 bertsioa kaleratu zen 2021eko irailaren 28an [7] .
Alfabetoa eta ahoskera aldatu
Pandunia latinezko alfabetoko hogeita bost letra erabiliz idazten da, beti minuskulaz, eta letra bakoitzak beti ahoskatze bera gordetzen du, beti fonema bera ordezkatzen du. Ez dago letra muturik edo apaingarri hutsa den letrarik:
| Letra | Fonema | Letra | Fonema | Letra | Fonema |
|---|---|---|---|---|---|
| a | a | i | i | r | r~ɹ |
| b | b | j | d͡ʒ | s | s |
| c | t͡ʃ | k | kʰ | t | tʰ |
| d | d | l | l | u | u |
| e | e | m | m | v | v |
| f | f | n | n | w | w~ʋ |
| g | g | o | o | x | ʃ |
| h | h~x | p | pʰ | y | j |
| z | z~d͡z |
Gramatika aldatu
Hitz aldaezinak aldatu
Genero eta plural/singular markarik ez. Substantibo bat ere ez da aldatzen generoan edo kopuruan, ez dago aditz aldakorrik pertsonan; pertsona guztiak berdin jokatzen dira ondoko testuinguruak markatuko du subjektua eta objektua zein den:
Hitz konposatuak -o- bokal zentralak batzen dituen bi erroz osatuta daude:
Aditzak aldatu
Panduniak perpausak nahi bezala ordenatzeko eta erabiltzeko aukera ematen du subjektu-aditz-objektu eta subjektu-objektu-aditz ordenetan, bi eredu nagusiak, amaierak -a (SVO perpausak) edo -u (SOV perpausak) amaitzen dituzten aditzen bitartez .
Pertsona-izenordainek ere ez dute genero markarik.
Testuinguruak ahalbidetzen duenean, aditz baten subjektua ken daiteke.
Etimologia eta iturri lexikoak aldatu
Pandunia-n, hitzak planetan gehien hitz egiten diren hizkuntzen artean gehien erabiltzen den formatik hurbil dauden forma batetik datoz, Europako eta Amerikako hizkuntzak, Afrikakoak eta Asiakoak barne [3] . Gainera, hitz batzuek planetako hainbat hizkuntzarekin lotutako sorburuak dituzte. 2019ko maiatzean hitzen erdiak ingelesetik gertu zeuden, heren bat inguru gaztelania, hindia, frantsesa eta portugesetik hartuak ziren, laurden bat errusiera, turkiera, txineratik...; seiren bat arabieratik, indonesieratik, japonieratik, swahilitik, alemanetik [5] , [8] .
Munduko hizkuntzen artean, beraz, hiztun gehien dauzkaten hizkuntzak hartu dira lexikoa osatzeko, eta horietatik fonetika aldetik forma "errazagoak" zeuzkaten hitzak hobetsi dira. Genero/numero markak kendu egin dira.
Nahiko ohikoa da panduniako hitzak beste hizkuntzetako hiperonimoak izatea; horrela, panduniako hitz batek hainbat errealitate isla ditzake, daria bezala: lakua, itsasoa, ozeanoa edo ibaia [9] esan nahi duena aldi berean.
Erreferentziak aldatu
- ↑ Lichargin, Dmitrii Viktorovich & Lade, Alexander Vadimovna & Safonov, Konstantin Vladimirovich. (2016). «Applying Conlangs to the Natural Languages Generation Based on Generative Grammars» Филологические науки. Вопросы теории и практики (12(66)): 128–133. ISSN 1997-2911...
- ↑ How words are selected to Pandunia. ..
- ↑ a b « asle ya lekse ya pandunia » (origines des mots en pandunia), sur pandunia.info, 2017 (consulté le 3 avril 2019)
- ↑ a b Libert, Alan Reed. (2018). Artificial Languages. Oxford University Press..
- ↑ a b Risto Kupsala. (2019). Where Pandunia’s words come from?. freq-langues.[Betiko hautsitako esteka].
- ↑ Pandunia 1.0
- ↑ Pandunia 2.0
- ↑ Risto Kupsala. (2019). lekse da num sa bax (Nombre de mots par langues). ..
- ↑ Libert, Alan Reed & Moskovsky, Christo. (2015). Terms for Bodies of Water in A Posteriori and Mixed Artificial Languages. Sejong University..
Kanpo estekak aldatu
- " Pandunia - mundurako hizkuntza sinplea ”, pandunia.info webgunean, 2017 (orduan kontsultatua3 2019ko apirilaren 3a )
- (Ingelesez) " Pandunia-ren ezaugarriak Conlang Atlas of Language Structures -en, (orduan kontsultatua3 avril 2019 )
Datuak: Q11886596
