Notazio aljebraiko

Notazio aljebraikoa xake-partida bateko mugimenduak adierazteko idazkera-sistema da. 1997tik notazio sistema ofizial bakarra da xakearen munduan. Ingalaterran eta Espainian notazio deskriptiboa ere erabilia izan da, baina desagertzear dago gaur egun.

Xake-taularen notazio aljebraikoa.

Laukiaren identifikazioa

Xake-taulak dituen 64 laukiak bi karaktereren bidez identifikatzen dira. Lehen karaktereak laukiaren zutabeari egiten dio erreferentzia eta hurrengo letra xeheen bidez adierazten da: a, b, c, d, e, f, g eta h, zuriz jokatzen duenaren ezkerraldetik hasita; bigarren karaktereak ilarari edo errenkadari egiten dio erreferentzia eta hurrengo zenbakien bidez adierazten da: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 eta 8, zuriz jokatzen duenaren aldetik hasita. Adibide moduan, hurrengoak dira pieza batzuen hasierako kokapena: dama zuriaren aldeko a1 gaztelua; d1 dama zuria; errege beltzaren aldeko h8 gaztelua.

Piezaren identifikazioa

Pieza bakoitza letra larri batez identifikatzen da, hizkuntzaren araberakoa. Euskaraz E, D, G, A eta Z erabili ohi dira, Erregea, Dama, Gaztelua, Alfila eta Zalduna adierazteko, hurrenez hurren, erabat estandarizatuta ez badago ere. Hain zuzen ere, hainbat euskal jokalarik E, A, D, G eta Z erabili hoi dituzte Erregea, Anderea, Dorrea, Gudaria eta Zalduna adierazteko . Peoiak identifikatzeko ez da letrarik erabiltzen.

	Erregea	Dama	Gaztelua	Alfila	Zalduna
Euskara	E = Erregea	D = Dama	G = Gaztelua	A = Alfila	Z = Zalduna
Euskara	E = Erregea	A = Anderea	D = Dorrea	G = Gudaria	Z = Zalduna
Ingelesa	K = King	Q = Queen	R = Rook	B = Bishop	N = Knight
Espainiera	R = Rey	D = Dama	T = Torre	A = Alfil	C = Caballo
Esperanto	R = Reĝo	D = Damo	T = Turo	K = Kuriero	Ĉ = Ĉevalo
Frantsesa	R = Roi	D = Dame	T = Tour	F = Fou	C = Cavalier
Alemana	K = König	D = Dame	T = Turm	L = Läufer	S = Springer
Italiera	R = Re	D = Donna	T = Torre	A = Alfiere	C = Cavallo
Poloniera	K = Król	H = Hetman	W = Wieża	G = Goniec	S = Skoczek

Nazioarte mailako medioetan ohikoa da pieza bakoitza identifikatzeko haren ikur grafiko txikia erabiltzea, letraren ordez.

Mugimenduaren identifikazioa

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

23. Dd7 (23. jokaldiaren notazio aljebraikoa, zeinetan dama zuria d1 laukitik d7 laukira mugitu den.)

Mugimendu sinple bat horrela identifikatzen da: lehenik eta behin mugitu den pieza identifikatzen da, haren lehen letraren bidez, eta, ondoren, helmugako laukia zehazten. Harrapaketarik eman bada x letra idazten da helburuko laukiaren identifikazioaren aurretik. Harrapaketa peoi batek egitekotan, x ikurraren aurretik jatorrizko zutabearen letra zehazten da.

Endroke laburra (erregearen aldekoa) O-O idatziz zehazten da, eta, endroke luzea (damaren aldekoa), O-O-O adieraziz.

Peoien pausuko harrapaketa (jatorrian en passant deritzo frantsesetik eratorrita) adieraztekom peoiaren helburuko laukia adierazten da eta amaieran e.p. idazten da..

Peoien promozioa edo koroatzea adierazteko ordezko piezaren letra idazten da helburuko laukia adierazi ondoren. Adibidez, g7 laukian dagoen peoi zuri bat zortzigarren ilarara ailegatzen bada, Dama bihurtuz, g8D adieraziko litzateke (batzuetan berdin ikurra ere adierazten da: g8=D).

Mugimendu zalantzagarrien argipena

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

7... Zbd7

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

50... G8h5+

Adierazi den helburu-laukira mota berdineko bi pieza heldu daitezkenean, hurrengoa egingo da zalantza argitzeko:

• Pieza jatorriko zutabearen letraren bidez identifikagarria bada, letra hori piezaren letraren ondoren ezarriko da. Esaterako 7...Zbd7 eskumako bigarren diagramako posizioan.
• Zutabearekin ez denean ondo identifikatzen (bakarrik kasu horretan), orduan lerroaren zenbakia izango da piezaren letraren ondoren adieraziko dena. Esaterako 50... G8h5+ hirugarren diagramako posizioan.

Xakea eta xake matea

Mugimendu batek xakea sortarazten badu + ikurra gehitzen zaio anotazioari; xakea bikoitza denean, ++ ikurra; eta, xakea mate izatekotan, # ikurra.

Partidaren amaiera

Xake matea izan denean ez da ezer gehiago adierazten. Bestetan, mugimenduen amaieran 1-0 adierazten denean, horrek esan nahi du zuriek irabazi dutela (beltzek partida bertan behera utzi dutelako); 0-1 adierazpenak, berriz, beltzek irabazi dutela (zuriek utzi dutelako). 0.5-0.5 edo ½-½ adierazpenek berdinketa eman dela esan nahi dute.

Ikur adierazgarriak

Iruzkinak bestelako ikur adierazgarrirekin ere hornitu ohi dira:

• !: jokaldi ona.
• !!: jokaldi oso ona.
• ?: jokaldi zalantzagarria.
• ??: jokaldi oso zalantzagarria.

Adibidea

Jarraian xake-partida oso bat adierazi da notazio aljebraikoan. Kasparov munduaren aurka partida ezaguna da, 1999koa, non Garry Kasparov (pieza zuriekin) mundu guztiko milaka jokalariren aurka (pieza beltzekin) lehiatu zen, lau hilabetetan zehar. Kasparovek irabazi zuen.

1. e4 c5 2. Zf3 d6 3. Ab5+ Ad7 4. Axd7+ Dxd7 5. c4 Zc6 6. Zc3 Zf6 7. 0-0 g6 8. d4 cxd4 9. Zxd4 Ag7 10. Zde2 De6 11. Zd5 Dxe4 12. Zc7+ Ed7 13. Zxa8 Dxc4 14. Zb6+ axb6 15. Zc3 Ga8 16. a4 Ze4 17. Zxe4 Dxe4 18. Db3 f5 19. Ag5 Db4 20. Df7 Ae5 21. h3 Gxa4 22. Gxa4 Dxa4 23. Dxh7 Axb2 24. Dxg6 De4 25. Df7 Ad4 26. Db3 f4 27. Df7 Ae5 28. h4 b5 29. h5 Dc4 30. Df5+ De6 31. Dxe6+ Exe6 32. g3 fxg3 33. fxg3 b4 34. Af4 Ad4+ 35. Eh1 b3 36. g4 Ed5 37. g5 e6 38. h6 Ze7 39. Gd1 e5 40. Ae3 Ec4 41. Axd4 exd4 42. Eg2 b2 43. Ef3 Ec3 44. h7 Zg6 45. Ee4 Ec2 46. Gh1 d3 47. Ef5 b1=D 48. Gxb1 Exb1 49. Exg6 d2 50. h8=D d1=D 51. Dh7 b5 52. Ef6+ Eb2 53. Dh2+ Ea1 54. Df4 b4 55. Dxb4 Df3+ 56. Eg7 d5 57. Dd4+ Eb1 58. g6 De4 59. Dg1+ Eb2 60. Df2+ Ec1 61. Ef6 d4 62. g7 1-0

Kanpo estekak

• Datuak: Q738653