Musika barroko

Musika barrokoa Mendebaldeko musika mota bat da, gutxi gorabehera 1600 eta 1750 artean konposatua. Barrokoaren aro horretan, musikan ez ezik, beste arte batzuetan ere nagusi zen apaingarrien ugaritasuna eta, maiz, nabarmenkeria ere. Musika barrokoa musika klasikoaren kanoneko parte da, eta oso ikasia, joa eta entzuna da gaur egun. Musika barrokoaren ezaugarria da kontrapuntu tonal konplexua erabiltzea eta baxu jarraitu bat erabiltzea, musikaren azpian etengabe jotzen den doinu baxuko lerro bat. Musika konplexuagoa bihurtu zen aurreko aldi guztietako abesti sinpleekin alderatuta. Sonata formaren hastapenek canzonan forma hartu zuten, gaiaren eta aldakuntzen nozio formalizatuago bat bezala. Musikako disonantzia eta kromatismoa kudeatzeko bitarteko gisa, tonalitate maiorrak eta minorrak forma osoa hartu zuten.

Frederiko II.a Handia flauta jotzen gortean.

Klabe ondo tenperatua Bachen Klabe ondo tenperatuaren preludioa, Do maiorren.

Arazoak fitxategi hau entzuteko? Ikus multimedia laguntza.

Pachelbelen kanona Johann Pachelbelen kanona.

Arazoak fitxategi hau entzuteko? Ikus multimedia laguntza.

TWV55d6 Georg Philipp Telemannen Kontzertua re maiorren, 6. mugimendua, Courante.

Arazoak fitxategi hau entzuteko? Ikus multimedia laguntza.

Udaberria Antonio Vivaldiren Lau urtaroak obrako Udaberriaren 1. mugimendua

Arazoak fitxategi hau entzuteko? Ikus multimedia laguntza.

Barrokoan zehar, klabikordioz eta hodi-organoz interpretatutako teklatuko musika gero eta ezagunagoa egin zen, eta biolinaren familiako harizko instrumentuek gaur egun ikusi ohi den forma hartu zuten. Opera, eszenaratutako drama musikal gisa, aurreko forma musikal eta dramatikoetatik bereizten hasi zen, eta kantata eta oratorioa bezalako forma bokalak ohikoagoak bihurtu ziren. Lehen aldiz, abeslariak musikari nota gehigarriak gehitzen hasi ziren.

Tenperamentu berdinaren inguruko teoriak modu orokorragoan hasi ziren praktikan jartzen, batez ere aukera kromatiko gehiago ematen zituelako fintzen zailak ziren teklatu-tresnetan. Nahiz eta J.S. Bachek ez zuen tenperamentua berdin erabili, piano moderno bat afinatu ohi den bezala, garai hartan ohikoa zen tonu-erdi sistemari esker bere Klabe ondo tenperatua posible izan zen.

Instrumentuak

Instrumentu barrokoek aurreko garaietako instrumentu batzuk (adibidez, zarrabetea eta txirula gozoa) eta tresna berri batzuk (adibidez, oboea, fagota, biolontxeloa, kontrabaxua eta fortepiano) zituzten. Aurreko garaietako instrumentu batzuk ez ziren erabiltzen, hala nola txirimia, zistroa, racketta eta zurezko korneta. Harizko instrumentu barroko nagusiak biolina, biola, biola d'amore, biolontxeloa, kontrabaxua, lautea, tiorba (sarritan baxu jarraitua jotzen zuena), mandolina, gitarra barrokoa, harpa eta zarrabetea dira. Haize-instrumentuak flauta barrokoa, oboe barrokoa, txirula gozoa eta fagota dira. Metalezko instrumentuak korneta, tronpa naturala, tronpeta naturala, serpentoia eta tronboia dira. Teklatu-instrumentuek klabikordioa, piano tangentea, klabizenbaloa, tutu-organoa eta, aurrerago, fortepianoa (pianoaren jatorrizko bertsioa) zituzten. Perkusio tresnak tinbalak, kutxa, pandereta eta kriskitinak ziren.

Musika barrokoaren eta bere ondorengo garai klasikoaren arteko desberdintasun garrantzitsu bat da multzo barrokoetan erabilitako instrumentu motak askoz ere estandarizazio txikiagokoak zirela. Multzo barroko batek teklatu-instrumentu mota desberdinetako bat (adibidez, hodi-organoa edo klabikordioa), hari-instrumentu gehigarriak (adibidez, laute bat), arkudun sokak, haize-zurezko eta haize-metalezko instrumentuak eta baxu jarraitua interpretatzen zuten instrumentu baxuen kopuru zehaztugabea (adibidez, biolontxelo bat, kontrabaxu bat, biola bat, fagot bat, serpentoi bat, etab.) izan zitzakeen.

Italia

Venezia

Vivaldi.

Antonio Vivaldi (1678-1741) musikagile barroko nagusien artean dugu. "Lau urtaroak" lan ezagunena musika instrumentalari dagokionez, 1725ean argitaratu zuena. Kontzertugile emankorra izateaz gain, operagile arrakastatsua izan zen.

Veneziako Errepublikan ere, nabarmendu ziren ondorengo egileak: Claudio Monteverdi (1567-1643), Pizkundea eta Barrokoaren arteko trantsizioan jardun zuen, eta aipatzekoak dira Il ritorno d'Ulisse in patria (1640) eta L'incoronazione di Poppea (1643), besteak beste. Tomaso Albinoni (1671-1751) opera eta musika instrumentalaren egilea izan zen. "Adagioa Sol minorrean" famatua berak baino XX. mendean egindako abestia da. Giuseppe Tartinik (1692-1770), bestela, "Bibolin sonata G minorrean" egin zuen.

Beste musikari aipagarri batzuk Antonio Caldara, Benedetto Marcello eta Giovanni Benedetto Platti izan ziren.

Elizako Estatua

Aita Santuen Lurraldean, Arcangelo Corelli (1653-1713) concerto grossoen sortzailea izan zen ospetsuena, euren artean 12 oncerti grossi, op. 6 , 1714an argitaratuak. Giovanni Battista Pergolesi (1710-1736) ezaguna da bereziki Stabat Mater lanagatik, hil zen urtean egindakoa.

Gregorio Allegri, Giovanni Bononcini eta Giulio Caccini musikagileak ere lurralde honetakoak izan ziren.

Napoli

Napoliko Erresuman, Alessandro Scarlatti (1660-1725) operagile handia izateaz gain ganbera kantata ugari ere egin zituen. Domenico Scarlatti (1685-1757), aurrekoaren semea, nabarmendu zen 555 sonata egin zuelako klabikordio eta beste tekladun musika tresnetarako. Portugal eta Espainiako errege-erreginentzat lan egin zuen haren bizitzaren zati handian.

Beste batzuk

Marco da Gagliano (1582-1643) Medicitarren gorteko musikari ofiziala zen, Florentzian.

Francesco Geminiani (1687-1762) Luccan ez ezik Londres, Paris eta Dublinen ere bizi izan zen.

Domenico Zipolik (1688-1726) Florentzian, Napolin eta Erroman egin zituen musika ikasketak.

Alemania

Bach.

Johann Sebastian Bach (1685-1750), bestela, aro honen musikagile handienetakoa da. "Brandeburgoko kontzertuak" (1721), "Nekaldia San Mateoren arabera" (1727) eta "Tocata eta fuga re minorren" dira haren lanik ezagunenetako batzuk.

Heinrich Schützek (1585-1672) "Dafne" konposatu zuen 1627an, Alemanian egindako lehenengo opera. Georg Philipp Telemannen (1681-1767) opera ezagunenen artea, bestela, "Sokrates egonarritsua" (1721) eta "Pimpinone" (1725) ditugu.

Johann Pachelbel (1653-1706) ospetsua da bereziki Kanonagatik, 1680 inguruan egindakoa.

Dieterich Buxtehude (1637?-1707), Johann Adolf Hasse (1699-1783), Wilhelm Friedemann Bach, Elixabete Sofia Mecklenburgekoa, Johann Jakob Froberger, Carl Heinrich Graun, Johann Georg Pisendel eta Johann Joachim Quantz ere gogoratzekoak dira.

Ingalaterra

Handel.

George Frideric Handel (1685-1759) ere konpositore nagusien artean dugu, Alemanian jaioa eta Ingalaterran igaro izan zuena bere bizitza gehiena. "Mesias" (1742) haren maisu-lana izan zen, "Water Music" (1717) eta "Music for the Royal Fireworks" (1749) aipagarriak ere izanda.

Henry Purcellek (1659-1695), "Dido eta Eneas" opera 1689an konposatu zuen, beste batzuen artean.

Thomas Arne (1710-1778) ere aipatzekoa da.

Frantzia

Charpentier.

• Jean-Baptiste Lully (1632-1687), "Thesée" (1675).
• Marc-Antoine Charpentier (1643-1660), "Te Deum" (1690).7
• Marin Marais (1656-1728).
• François Couperin (1668-1733), "Laudate pueri" (1697).
• Jean-Philippe Rameau (1683-1764), "Traité de l´harmonie" (1722).

Beste musikari ezagun batzuk ditugu:

• Pierre Guédron.
• Michel Richard de Lalande.
• Jean-Marie Leclair.
• Louis Lully.
• Jehan Titelouze.

Euskal Herria

Joan Frantzes Iribarren, Jose Bakedano, José Cáseda eta Manuel Egueskoa nafarrek, Juan Gartzia de Salazar arabarrak eta Joanes Ezponda zuberotarrak ere aro honetan jardun zuten.

Denbora-lerroa

Bibliografia

• Grout, Donald Jay. (1973). A history of Western music. (Rev. argitaraldia) W.W. Norton ISBN 0-393-09416-2. PMC 600175. (Noiz kontsultatua: 2023-05-01).

Ikus, gainera

• Musika klasiko

Kanpo estekak

• (Ingelesez)"Renaissance & Baroque Music Chronology: Composers".
• (Frantsesez)"Centre de musique baroque de Versailles".
• (Gaztelaniaz)"Musica Antigua" webgunea.

• Datuak: Q8361
• Multimedia: Baroque music / Q8361