Wikipedia

Murray Bookchin

Murray Bookchin (1921eko urtarrilaren 14a - 2006ko uztailaren 30a) AEBko historialaria, unibertsitateko irakaslea, ikertzailea, ideologoa eta ekintzaile ekologista izan zen, ekologia sozialaren (ekoanarkismoa) fundatzailea eta mugimendu ekologistaren aitzindaria.

Murray Bookchin

Bizitza
JaiotzaBronx, 1921eko urtarrilaren 14a
Herrialdea Ameriketako Estatu Batuak
Talde etnikoaJuduak
Lehen hizkuntzaingelesa
HeriotzaBurlington, 2006ko uztailaren 30a (85 urte)
Heriotza modua: bihotz-gutxiegitasuna
Familia
Ezkontidea(k)Beatrice Bookchin (en) Itzuli  (1951 -  1963ko urria)
Seme-alabak
Hezkuntza
Hizkuntzakingelesa
Jarduerak
Jarduerakidazlea, historialaria, filosofoa, unibertsitateko irakaslea, bakearen aldeko aktibista, soziologoa, politikaria, ekologoa eta ekintzaile ekologista
Lan nabarmenak
KidetzaYoung Communist League USA (en) Itzuli
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioaateismoa
Alderdi politikoaSocialist Workers Party (en) Itzuli
IMDB: nm1492194 iTunes: 537991365 Edit the value on Wikidata

Liburu asko idatzi zituen. Bookchinen ideologia, hasieran, marxismo tradizionalean koka dezakegu baina sozialismo libertariorantz eboluzionatu zuen, Kropotkinen tradizio anarkistan.

1990. hamarkada bukaeran, egungo mugimendu anarkistaren bizimodua apolitikoa zela iritzita, edo egungo anarkismoak gizabanakoaren autonomia gehiegi azpimarratzen duela pentsatuta, askatasunaren muin sozialista eta kolektiboa higatuz, bere burua ez du anarkistatzat joko eta Komunalismoa deituriko ideologia sozialista libertarioa sortuko du, marxista eta anarkista pentsamenduen adiskidetzea bilatuko duena.

Bookchin antikapitalista nabarmena izan zen, gizartearen deszentralizazioa defendatzen zuen, norabide ekologiko eta demokratikoago baterantz.

Bizitza aldatu

Murray Bookchin New York hirian jaio zen, errusiar judutar emigranteen familia batean[1][2]. Bronxen hazi zen. Bere amona Zeitelek ideia Sozialista Iraultzaileak zituen eta Murrayrengan eragina izan zuen. Murrayren gurasoak ere errusiar iraultzaile mugimenduan ekintzaile izan ziren. 1930ean amona hil ondorenean, bat egin zuen Young Pioneers, gazte erakunde komunistarekin (9-14 urte arteko haurrentzat)[3] eta Young Communist League, (gaztetxo zaharragoentzat) Gazte Komunisten Ligarekin 1935ean. Union Squareetik gertu, Langileen eskolara joan zen eta han ikasi zuen marxismoa. Espainiako Gerra garaian, Suport Spain New Yorkeko mugimenduan parte hartu zuen, faxismoaren aurka. Gazteegia zen zuzenean parte hartzeko, baina bere lagun zaharrago batzuk Madrilgo frontean hil ziren. 1930. hamarkada bukaeran estalinismoarekin apurtu eta, Trotskismora hurbilduta, Langileen Alderdi Sozialistarekin bat egin zuen (SWP, Socialist Workers Party). 1940. hamarkada hasieran, Baionako, New Jersey, fundizio batean hasi zen lanean eta United Electrical Workers sindikatuko delegatu eta antolatzailea izan zen.[4] Bertatik, SWPrentzat erreklutatzen zuen jendea. Ondorenean, ordea, Goldman-Morrow fakzioarekin egin zuen bat eta gerra bukatutakoan banandu egin ziren.

1947tik aurrera lehenagoko burkide trotskista batekin lankidetzan, deserriratutako Josef Weber alemanarekin, Movement For a Democracy of Contentean aritzen da, 20 bat trotskista ohi zituen taldean, aldizkari bat argitaratu zuten: Contemporary Issues – A Magazine for a Democracy of Content.

Aldizkariak foro bat eskaintzen zuen. Ideia nagusia zen, aurreko utopiek huts egin zutela lan astunean oinarritzen zirelako. Baina orain, teknologia modernoaren bidez, giza lan gogorra ez beharrezkoa bilakatuko, eta garapen askatzailea izan beharko luke. Gizarte mota hori lortzeko, Bookchinek deszentralizazio ekologikoaren teoria garatu zuen. Aldizkariak Bookchinen lehen artikuluak argitaratu zituen, horien artean "The Problem of Chemicals in Food" (1952), janarian produktu kimikoek zuten arriskua aztertzen zuena. 1958an bere burua anarkistatzat jotzen du[3], eta paralelismoak ikusten zituen anarkismo eta ekologismoaren artean. Bere lehen liburua Our Synthetic Environment, Lewis Herber ezizenarekin argitaratu zuen 1962an. Rachel Carsonek Silent Spring. Idatzi baino hilabete batzuk lehenago. Liburuak ingurugiroarekin lotutako gaitz andana deskribatzen zuen, baina hedapen gutxi izan zuen bere erradikaltasun politikoagatik.

1964an, Bookchinek bat egin zuen Congress of Racial Equalityrekin (CORE), eta arrazismoaren aurka protesta egin zuen 1964ko Munduko Ferian.

1964-1967 urte tartean New Yorkeko Anarkisten Federazioko sortzaileetako bat izan zen, eta kiderik garrantzitsuena dela esan dezakegu.

Bookchinek idatzitako entsegu aitzindarian, "Ecology and Revolutionary Thought", ekologia politika erradikalen kontzeptu gisa erabiltzen du.

From Urbanization to Cities lanean (1987an The Rise of Urbanization and the Decline of Citizenship bezala argitaratua), Bookchinek bere filosofia politikoan eragina izan zuten tradizio demokratikoak marraztu zituen eta udalgintza libertarioaren kontzeptuaren aplikazioa definitu zuen. Urte batzuk beranduago, The Politics of Social Ecology (Gizarte ekologiaren politika), Janet Biehl bere lankidearekin 19 urtez idatzitakoa, ideia hauek laburbiltzen zituen.

1988an, Bookchinek eta Howie Hawkinsek Left Green Network (Ezkerreko Sare Berdea) sortu zuten "Estatu Batuetako liberal berdeen alternatiba erradikal gisa", gizarte ekologia eta udal libertarioaren printzipioetan oinarrituta.[5]

1995ean, Bookchinek anarkismo estatubatuarraren gainbehera deitoratu zuen, primitibismoa, antiteknologismoa, neosituazionismoa, autoadierazpen indibiduala eta ad hoc abenturerismoa, mugimendu sozial baten eraketaren kaltetan. Arthur Versliusek esan zuen: "Bookchinek... bere burua 'anarkista sozial' gisa deskribatzen du, iraultza soziala espero duelako (leuna).... Bookchin berak 'bizimodu anarkismoa' deitzen zuena kritikatu zuen "[6] Social Anarchism or Lifestyle Anarchism 1995ean egindako argitalpenean. Ordutik aurrera, Bookchinek, anarkismo estatubatuarra, funtsean, indibidualista zela ondorioztatu zuen, eta, publikoki, 1999an anarkismoarekin hautsi zuen. Ideologia politiko berri batean kokatu zituen bere ideiak: Komunalismoa ("K" maiuskulaz idatzia, beste komunalismo mota batzuetatik bereizteko), sozialismo libertario mota bat, demokrazia asanblearioari buruzko bere ideiak gordetzen dituena eta asentamenduak, boterea/dirua/eragina, nekazaritza, ekoizpena eta abar deszentralizatzeko beharra.

Bere idatzi politikoez gain, Bookchinek filosofiari buruz luze idatzi zuen, bere ideiei naturalismo dialektikoa deituz. Georg Wilhelm Friedrich Hegelen idazki dialektikoak, aldaketarako eta hazkunderako garapen filosofia bat artikulatzen dutenak, ikuspegi organiko eta anbientalistan oinarritzen zirela iruditzen zitzaion. Hegelek Bookchinengan "eragin nabarmena" izan zuen arren, ez zen, inola ere, hegeliar bat. Bere idazki filosofikoek Ilustrazioaren humanismoa, arrazionaltasuna eta idealak azpimarratzen dituzte. Argitaratu zuen azken lan garrantzitsua La tercera revolución izan zen, iraultza europar eta amerikarretako mugimendu libertarioen lau liburuko istorioa.

ISEn irakasten jarraitu zuen 2004 arte. Bookchin bihotz-gutxiegitasun kongestiboak jota hil zen 2006ko uztailaren 30ean, Burlingtongo bere etxean, 85 urte zituela.

Pentsamendua aldatu

Ikuspegi soziologiko eta psikologiko orokorrak aldatu

Bookchinek klase sozialetan oinarritutako marxismoa eta libertarismoaren eta liberalismoaren modu sinplista antiestatalak kritikatzen zituen, eta gizarteen ikuspegi konplexuagotzat jotzen zuena aurkeztu nahi zuen. he Ecology of Freedom: The Emergence and Dissolution of Hierarchy lanean zera dio:

Lan honen azpitituluan hierarkia hitza erabiltzeak probokazioa izan nahi du. Hierarkia klaseko eta estatuko hitzen erabilera zabalduagoarekin alderatzeko premia teoriko handia dago; termino horien erabilera arduragabeak gizarte-errealitatearen sinplifikazio arriskutsua eragin dezake. Hierarkia, klase eta estatu hitzak berdin erabiltzea, teoriko sozial askok egiten duten bezala, maltzurra eta iluna da. Praktika horrek, "Klaserik gabeko" edo "libertarioa" den gizarte baten izenean, erraz ezkuta ditzake harreman hierarkikoak eta sentsibilitate hierarkikoa, zeinak, esplotazio ekonomikorik edo hertsapen politikorik ezean ere, askatasun eza betikotzeko balioko bailukete[7].

Bookchinek, halaber, historian zehar gizarte garaikideetaraino iritsi den sistema hierarkikoen pilaketa bat aipatzen du, giza psike kolektiboa eta indibiduala zehazteko joera duena:

Gizarte-egituraren historia objektiboa egitura psikikoaren historia subjektibo gisa barneratzen da. Freudiar modernoentzat nire ikuspuntua oso latza bada ere, ez da lanaren diziplina, baizik eta nagusitasunaren diziplina, barne-izaeraren errepresioa eskatzen duena. Errepresio hori, orduan, kanpoko naturarantz hedatzen da, domeinuaren eta, ondoren, ustiapenaren objektu huts gisa. Pentsamolde horrek gure psike indibiduala metatzen du gaur egunera arte, ez bakarrik kapitalismo gisa, baizik eta gizarte hierarkikoaren historia zabal gisa, hasieratik[8]

Gizateriaren ingurumen-predikatua aldatu

Murray Bookchinek gizadiak mundu naturalarekin duen talkari buruzko liburua, Our Synthetic Environment, Rachel Carsonen Silent Spring baino sei hilabete lehenago argitaratu zuen[9].

Bookchinek Barry Commonerren ustea arbuiatu zuen, hots, ingurumen-krisia aukera teknologikoei egotz zekiekeela, Paul Ehrlichen iritzia gainpopulazioari egotz zekiokeela, edo krisi hau giza izaerari egozten dion ikuspegi are ezkorragoa. Bookchinek uste zuen gure ingurumen-predikua kapitalismoaren kantzerio-logikaren emaitza dela, giza bizitzak aberastu beharrean onurak maximizatzera bideratutako sistema: "Hazteko edo hiltzeko duen aginduaren logikagatik beragatik, kapitalismoak krisi ekologikoak eragin ditzake, planeta honetako bizitzaren osotasuna arrisku larrian jartzen dutenak".

Krisi honen irtenbidea, zioenez, ez da ehiztari-biltzaileen gizarteetara itzultzea, Bookchinek xenofoboak eta belikoak bezala bereizten baitzituen. Bookchinek, halaber, "Protesta-politika soil baten, eduki programatikorik gabeko baten, proposatutako alternatiba baten eta jendeari norabidea eta jarraipena emango dion mugimendu baten" aurka egin zuen.[10] Onartu zuen gizarte jakin baten irrazionaltasuna sakonki errotuta dagoelako etengabeko kontzientzia behar dugula, haren patologia larriak ez direla pixkanaka sendatu daitezkeen arazo isolatuak, baizik eta aldaketa erradikalen bidez konpondu behar direla, eta, askotan, krisi bakar bati lotuta egon daitekeela.

Erantzuna, orduan, komunalismoan dago, modu zuzenean demokratikoan konfederatutako herri-batzarretan ainguratutako antolaketa politikoa, boterearen deszentralizazioa, edozein motatako dominaziorik eza eta kapitalismoaren ordez gizakia ardatz duten ekoizpen-moduak hartzen dituen sistema[10].

Ekologia soziala aldatu

Ekologismoaren historian, ekologia soziala ez da mugimendu bat, batez ere Bookchinekin lotutako teoria bat baizik, bere obran zehar landua[11]. Giza eboluzioaren filosofia utopikoa aurkezten du, biologiaren izaera eta gizartea biokimikaz eta fisiologiaz haragoko hirugarren "natura pentsatzaile" batean konbinatzen dituena, bere ustez natura osoagoa, kontzienteagoa, etikoagoa eta arrazionalagoa dena. Gizadia, pentsamendu lerro honen arabera, Lurreko garapen organikoaren historia luzeko azken garapena da. Bookchinen ekologia sozialak printzipio etikoak proposatzen ditu gizarteak hierarkiarako eta menderaketarako duen joera demokrazia eta askatasunarengatik ordezkatzeko[12].

Bookchinek hiritartzeak giza bizitzan izan zituen ondorioei buruz idatzi zuen 1960ko hamarkadaren hasieran, eskubide zibiletan eta lotutako gizarte-mugimenduetan parte hartu zuen bitartean. Bookchin, orduan, ekologia eta gizarte gaien arteko lotura bilatzen hasi zen, bere libururik ezagunenarekin amaituz, The Ecology of Freedom, hamarkada batez garatu zuena[13]. Bere argudioa, giza dominazioa eta naturaren suntsipena, gizakien arteko gizarte dominaziotik eratorriak direla, ekologiaren gero eta eremu handiagoaren posizio berritzaile bat izan zen. Bizitza autoantolaketaren eta lankidetza ebolutiboaren bidez garatzen da (sinbiosia)[13]. Bookchinek elkarren beharraren inguruan antolatutako gizarte preliterarioei buruz idazten du, baina azkenean hierarkia- eta dominazio-erakundeek inbadituta, hala nola hiri-estatuek eta ekonomia kapitalistek, zeinak gizakien gizarteei soilik egozten baitie, eta ez animalien komunitateei[13]. Giza komunitateen arteko konfederazioa proposatzen du, demokraziaren bidez zuzendua eta ez logistika administratiboaren bidez[13].

Udalgintza libertarioa aldatu

1970eko hamarkadatik aurrera, Bookchinek gizarte aldaketa libertarioaren eszenatokia udal maila izan beharko zela argudiatu zuen. "The Next Revolution" lanean, udal libertarioak ekologia sozialaren aurreko filosofiarekin duen lotura azpimarratzen du Bookchinek. Hauxe idatzi zuen:

"Udalgintza libertarioa ekologia sozialaren politika da, ahalegin iraultzailea non askatasunak forma instituzionala hartzen duen, erabakitzeko organo bihurtzen diren batzar publikoetan"[14].

Bookchinek proposatzen du forma instituzional horiek eskala desberdineko toki-eremuetan egin behar direla. 2001eko elkarrizketa batean honela laburbildu zituen bere iritziak: "Arazo nagusia gizartearen egitura aldatzea da, jendeak boterea irabaz dezan. 1980an, Bookchinek "munizipalismo libertarioa" terminoa erabili zuen zuzenean demokratikoak ziren biltzarren erakunde libertarioak Estatuaren aurka jarri eta udalerri libreen konfederazio batengatik ordezkatuko zuten sistema bat deskribatzeko"[15]. Udal libertarioak bi botereak -udal konfederazioak eta estatu-nazioa- batera existitu ezin diren egoera bat sortu nahi du[16]. Bere aldekoek -komunalistak- gizarte arrazional bat lortzeko bidea dela uste dute, eta bere egitura gizartearen antolaketa bihurtzen da.

Ondarea eta eragina aldatu

Nahiz eta Bookchinek, berak aitortzen duenez, ez zuen lortu bere bizitzan zehar bere aldeko kopuru handi bat irabaztea, bere ideiek, hala ere, mundu osoko mugimendu eta pentsalariengan eragina izan dute.

Horien artean daude Kurdu Herriaren Babeserako Unitateak (YPG) eta Kurdistango Langileen Alderdia (PKK) Turkian, 1980ko hamarkadatik Turkiako Estatuaren aurka borroka egin dutenak herrialdeko kurduei eskubide politiko eta kultural handiagoak bermatzeko. PKK erakunde terrorista gisa izendatu dute Turkiako eta Estatu Batuetako gobernuek; YPG, berriz, ISISen aurkako AEBen aliatutzat jo dute.[17][18] Ideologia marxista-leninista zurrun baten gainean sortu bazen ere, PKK-k bere pentsamendua eta helburuak aldatu ditu 1999an bere buruzagia, Abdullah Öcalan, atxilotu eta espetxeratu zutenetik. Espetxean egon zen bitartean, Öcalan hainbat teoria politiko postmarxista irakurtzen hasi zen eta interes berezia aurkitu zuen Bookchinen lanetan[19][20].

2004ko hasieran, Öcalan Bookchinekin bilera bat hitzartzen saiatu zen bere abokatuen bidez, bere burua Bookchinen "ikasle" bezala deskribatuz, bere pentsamendua Ekialde Ertaineko gizartera egokitzeko gogoz. Bookchin gaixoegi zegoen eskaera onartzeko. 2004ko maiatzean, Bookchinek mezu hau helarazi zuen: "Nire itxaropena da herri kurduak egunen batean gizarte aske eta arrazional bat ezarri ahal izatea, bere distira berriro loratzeko. Zorionekoak dira Öcalan jaunaren talentuaren lider bat dutelako haiek gidatzeko ". Bookchin 2006an hil zenean, PKK-k pentsalari estatubatuarra "XX. mendeko gizarte zientzialari handienetako bat" zela esan zuen, eta bere teoria praktikan jarriko zuela agindu zuen[19].

"Konfederalismo demokratikoak", Öcalanek bere idazkietan garatu eta PKK-k onartu zuen komunalismoaren aldaerak, ez ditu kanpotik kurduen eskubideak bilatzen Turkiatik bereizitako Estatu independente baten eraketaren testuinguruan. PKK-k dio proiektu hau ez dela soilik kurduentzat, eskualdeko herri guztientzat baizik, jatorri etniko, nazional edo erlijiosoa alde batera utzita. Aitzitik, batzarren eta erakundeen eraketa aldarrikatzen du, oinarri-oinarritik, toki-eremuan hasten den estatuaz kanpoko esparru batean beren idealak aldarrikatzeko. Emakumeen eskubideak bermatzea eta sustatzea ere bereziki azpimarratzen du[19]. PKK-k nolabaiteko arrakasta izan du bere programaren aplikazioan, besteak beste, Gizarte Demokratikoaren Kongresua (DTK), Turkiaren barruko jarduera politiko eta sozialak koordinatzen dituena, eta Koma Civakên Kurdistan (KCK), kurduak bizi diren herrialde guztietan[21].

Lanak aldatu

  • Our Synthetic Environment (1962, Lewis Herber ezizenarekin)[22][23][24]
  • Crisis in Our Cities (1965, as Lewis Herber ezizenarekin)
  • Post-Scarcity Anarchism (1971)[25]
    • Saioen bilduma bat: "Ecology and Revolutionary Thought"[26], "Towards a Liberatory Technology"[27], "Desire and Need"[28], eta "Listen, Marxist!"[29][30]
  • The Spanish Anarchists (1976)[31]
  • Towards an Ecological Society (1980)[32]
  • The Ecology of Freedom (1982)[33]
  • The Modern Crisis (1986)
  • The Limits of the City (1974, 2. edizioa 1986 urtean)[34]
  • The Rise of Urbanization and the Decline of Citizenship (1987)[35]
    • Urbanization without Cities: The Rise and Decline of Citizenship (1992)[36]
    • From Urbanization to Cities: Towards a New Politics of Citizenship (1995)
  • Remaking Society (1990)[37]
  • To Remember Spain (1994)[31]
  • The Philosophy of Social Ecology (1995)[38]
  • Re-Enchanting Humanity (1995)[39]
  • Social Anarchism or Lifestyle Anarchism (1995)[40]
  • Considering the Third Revolution: Popular Movements in the Revolutionary Era (1996, 1998)
  • The Politics of Social Ecology: Libertarian Municipalism (1997)[41][42][43]
  • Anarchism, Marxism and the Future of the Left. Interviews and Essays, 1993–1998 (1999)
  • Social Ecology and Communalism (2007)[44]
  • The Next Revolution: Popular Assemblies and the Promise of Direct Democracy (2015)[45]

Bookchin-i buruzko liburuak aldatu

  • Janet Biehl, ed., The Murray Bookchin Reader (1999)
  • Janet Biehl, Ecology or Catastrophe: The Life of Murray Bookchin (2015)

Bibliografia sarean aldatu

Gehiago irakurtzeko aldatu

  • Price, Andy, Recovering Bookchin: Social Ecology and the Crises of Our Time, New Compass (2012)
  • Biehl, Janet, Ecology or Catastrophe: The Life of Murray Bookchin (Oxford University Press, 2015).
  • Biehl, Janet, The Murray Bookchin Reader (Cassell, 1997) ISBN 0-304-33874-5.
  • Biehl, Janet, "Mumford Gutkind Bookchin: The Emergence of Eco-Decentralism" (New Compass, 2011) ISBN 978-82-93064-10-7
  • Marshall, P. (1992), "Murray Bookchin and the Ecology of Freedom", p. 602–622 in, Demanding the Impossible. Fontana Press. ISBN 0-00-686245-4.
  • Selva Varengo, La rivoluzione ecologica. Il pensiero libertario di Murray Bookchin (2007) Milano: Zero in condotta. ISBN 978-88-95950-00-6.
  • E. Castano, Ecologia e potere. Un saggio su Murray Bookchin, Mimesis, Milano 2011 ISBN 978-88-575-0501-5.
  • Damian F. White 'Bookchin – A Critical Appraisal'. Pluto Press (UK/Europe), University of Michigan Press. ISBN 978-0-7453-1965-0 (HBK); 9780745319643 (pbk).
  • Andrew Light, ed., Social Ecology after Bookchin (Guilfor, 1998) ISBN 1-57230-379-4.
  • Neither Washington Nor Stowe: Common Sense For The Working Vermonter, by David Van Deusen, Sean West, and the Green Mountain Anarchist Collective (NEFAC-VT), Catamount Tavern Press, 2004. Manifestu sozialista libertario honek Bookchinen ideia asko hartu zituen eta Vermont iraultzailean erakutsiko luketen bezala artikulatu zituen.

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ «Institute for Social Ecology - The Murray Bookchin Reader: Introduction» web.archive.org 2007-10-14 (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  2. ↑ «THE MURRAY BOOKCHIN READER: Intro» dwardmac.pitzer.edu (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  3. ↑ a b Murray Bookchin Interview. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  4. ↑ (Ingelesez) Martin, Douglas. (2006-08-07). «Murray Bookchin, 85, Writer, Activist and Ecology Theorist, Dies» The New York Times ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  5. ↑ «The Left Green Network (1988-91) | Ecology or Catastrophe» web.archive.org 2015-03-25 (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  6. ↑ (Ingelesez) «Death of the Left?» The American Conservative (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  7. ↑ (Ingelesez) Bookchin, Murray. (1982). The Ecology of Freedom: the emergence and dissolution of Hierarchy. CHESHIRE BOOKS, 3 or..
  8. ↑ Bookchin, Murray. (1982). The Ecology of Freedom: the emergence and dissolution of Hierarchy. CHESHIRE BOOKS, 8 or..
  9. ↑ Bookchin, Murray. (2015). The next revolution : popular assemblies and the promise of direct democracy. ISBN 978-1-78168-581-5. PMC 876882806. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  10. ↑ a b Bookchin, Murray. (2015). The next revolution : popular assemblies and the promise of direct democracy. ISBN 978-1-78168-581-5. PMC 876882806. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  11. ↑ Social ecology after Bookchin. Guilford Press 1998 ISBN 1-57230-379-4. PMC 39465019. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  12. ↑ Stokols, Daniel. (2018). Social ecology in the digital age : solving complex problems in a globalized world. ISBN 0-12-803114-X. PMC 1009074832. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  13. ↑ a b c d Social ecology after Bookchin. Guilford Press 1998 ISBN 1-57230-379-4. PMC 39465019. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  14. ↑ Bookchin, Murray. (2015). The Next Revolution. Verso Press, 96 or..
  15. ↑ (Ingelesez) Murray Bookchin. 2021-04-17 (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  16. ↑ «Green Perspectives» dwardmac.pitzer.edu (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  17. ↑ (Ingelesez) Bookchin, Debbie. «How My Father’s Ideas Helped the Kurds Create a New Democracy | by Debbie Bookchin» The New York Review of Books (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  18. ↑ (Ingelesez) Barnard, Anne; Hubbard, Ben. (2018-01-26). «Allies or Terrorists: Who Are the Kurdish Fighters in Syria?» The New York Times ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  19. ↑ a b c «Bookchin, Öcalan, and the Dialectics of Democracy | New Compass» new-compass.net (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  20. ↑ (Ingelesez) «The New-Old PKK» jacobinmag.com (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  21. ↑ «Kurdish Communalism | New Compass» new-compass.net (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  22. ↑ (Ingelesez) Our Synthetic Environment. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  23. ↑ Pérez Cebada, Juan Diego. (2013-01-01). «An Editorial Flop Revisited: Rethinking the Impact of M. Bookchin’s Our Synthetic Environment on its Golden Anniversary» Global Environment 6 (12): 250–273.  doi:10.3197/ge.2013.061211. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  24. ↑ Gruenberg, Ernest M.; Herber, Lewis. (1962). «Review of Our Synthetic Environment, HerberLewis» Scientific American 207 (4): 170–171. ISSN 0036-8733. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  25. ↑ BATTERSBY, MARK. (1973). «Review of Post-Scarcity Anarchism» Alternatives 3 (1): 8–9. ISSN 0002-6638. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  26. ↑ (Ingelesez) «Ecology and Revolutionary Thought» The Anarchist Library (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  27. ↑ (Gaztelaniaz) «Hacia una tecnología liberadora» Biblioteca anarquista (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  28. ↑ Hodgson, John; Lock, Charles. (2007). «Review of Anarchist Seeds Beneath the Snow: Left-Libertarian Thought and British Writers from William Morris to Colin Ward» The Powys Journal 17: 144–155. ISSN 0962-7057. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  29. ↑ (Gaztelaniaz) «¡Escucha, marxista!» Biblioteca anarquista (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  30. ↑ (Ingelesez) Goodway, David. (2013-06-26). For Anarchism (RLE Anarchy). Routledge ISBN 978-1-135-03755-0. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  31. ↑ a b (Ingelesez) To Remember Spain: The Anarchist and Syndicalist Revolution of 1936. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  32. ↑ (Gaztelaniaz) «Hacia una Sociedad Ecológica» Biblioteca anarquista (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  33. ↑ (Ingelesez) The Ecology of Freedom. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  34. ↑ (Ingelesez) The Limits of the City. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  35. ↑ (Ingelesez) «Book Reviews and Notes : The Rise of Urbanization and the Decline of Citizenship. Murray Bookchin. 1987. Sierra Club Books, San Francisco, CA. 300 pages. Index. ISBN 0-87156-706-7. Hard cover $22.95» Bulletin of Science, Technology & Society 8 (1): 96–96. 1988-02-01  doi:10.1177/027046768800800191. ISSN 0270-4676. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  36. ↑ (Ingelesez) Urbanization Without Cities. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  37. ↑ (Ingelesez) Remaking Society. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  38. ↑ (Ingelesez) The Philosophy of Social Ecology. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  39. ↑ (Ingelesez) Re-enchanting Humanity. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  40. ↑ (Gaztelaniaz) «Anarquismo social o anarquismo personal» Biblioteca anarquista (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  41. ↑ (Ingelesez) «Thoughts on Libertarian Municipalism» The Anarchist Library (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  42. ↑ (Ingelesez) Bookchin, Murray. (1996). The Politics of Social Ecology. Libertarian Municipalism. Black Rose Books, 121 or. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  43. ↑ (Gaztelaniaz) Bookchin, Janet. (2009). Las políticas de la ecología social. Municipalismo libertario. Virus, 205 or. ISBN 978-84-92559-11-4. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  44. ↑ (Ingelesez) Social Ecology and Communalism. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  45. ↑ (Ingelesez) The Next Revolution. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Murray_Bookchin&oldid=9412458"(e)tik eskuratuta