Moresnet Neutrala
Moresnet Neutrala (frantsesez Moresnet Neutre, nederlanderaez Neutraal Moresnet, alemanez Neutral Moresnet, esperantoan Neŭtrala Moresneto) 1816 eta 1920 artean egon zen Belgikar-Prusiar kondominioa izan zen.
| Moresnet Neutrala Moresnet Neutre / Neutraal Moresnet / Neutral Moresnet / Neŭtrala Moresneto | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1816 – 1920 | |||||||
| Zona neutrala | |||||||
| |||||||
 | |||||||
| Geografia | |||||||
| Hiriburua | Kelmis | ||||||
| Biztanleria | 400 (1816), 2500 (1919) | ||||||
| Kultura | |||||||
| Hizkuntza(k) | esperantoa; alemana, frantsesa eta nederlandera | ||||||
| Historia | |||||||
| |||||||
.svg){kind=small}
Historia aldatu
1815ean, Vienan, XVIII. mendeko gerra amaigabeen ondoren, Europako mapa berriro marraztu zuten Vienako Kongresuan bildutakoek. Prusia eta Holandaren arteko negoziazioa ez zen erraza izan. Muga berria nahiko azkar adosten ari baziren ere, Moresneteko eskualdera iristean liskarrak hasi ziren[1].
Bertan zegoen Vieille Montagneko zink-meatzea eta biek nahi zuten, baina gatazka ez gordintzeko, azkenean, ez zen inorentzat izan. Moresnet egun Alemaniak, Belgikak eta Herbehereek bat egiten duten puntutik zazpi kilometrora zegoen. 3,5 kilometro koadroko azalera besterik ez zuen, baina mende luze batez lurralde neutroa izan zen, inolako jaberik edo jurisdikzio zehatzik gabekoa, Europaren erdi-erdian baina Europako estatuen mapatik kanpo.[1]
Meatzea, hasieran, bi erresumetako ordezkariek kudeatu zuten. Berehala, ordea, lurraldean gobernu txiki modukoa sortu zen. Zergak biltzea eta legeak betearaztea ezinezkoa zen, ez zergarik eta ez legerik ez zegoelako. Gehien komeni zitzaiena aukeratzen zuten. Herbehereetako arau bat hartzen zuten batean, Prusiako lege bat bestean, biak baztertu eta euren bideari heltzen zioten hurrengoan….[1]
Administrazio arazo handiak zekartzan egoera hark, baina baita abantaila ekonomikoak ere. Inportazio-tarifarik ezin zen aplikatu eta Moresnet paradisu fiskal bihurtu zen. Bertako 3.000 biztanleak azkar aberastu ziren. Baina Vienako Kongresuko erabakia aplikatu eta 70 urtera, Vieille Montagneko meatzeko erreserba guztiak agortu egin ziren.[1]
Bertakoek ez zioten pagotxari muzin egin nahi eta alternatiba berehala jarri zuten martxan: kasinoak, putetxeak eta ginebra merkea egiten zuten destilategiak zabaldu zituzten, eta edukiak batere kontrolatzen ez zituen posta zerbitzu askea antolatu zuten.[1]
Lehen Mundu Gerrarekin batera, Moresnetek lurralde neutrala izateari utzi zion eta prostituzioa, jokoa, alkohol merkea, kontrabandoa eta espioitza amaitu ziren. Gerraren hasieran Alemaniak hartu zuen lur zati neutrala, baina Versaillesko Itunak Belgikari eman zion.[1]
Bigarren Mundu Gerran, 1944an, berriro Alemaniak okupatu zuen; hala ere, gerra amaitu eta, atzera, Belgikarentzat izan zen. Baina ordurako Moresnetek ez zuen ia biztanlerik. Lehengo abantailak amaituta eta 40 urtetako gorabeherak medio, ia denek inguruko estatuetara alde egin zuten.[1]
Erreferentziak aldatu
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q151938
Multimedia: Neutral Moresnet / Q151938
