Mannheim

Mannheim; Mannheim
	hiri handia
	Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Alemania
Alemaniako estatua	Baden-Württemberg
Baden-Württembergeko gobernu-eskualde	Karlsruhe
Alkatea	Christian Specht (en)
Izen ofiziala	Mannheim; Manheim
Jatorrizko izena	Mannheim
Posta kodea	68159, 68161, 68163, 68165, 68167, 68169, 68199, 68219, 68229, 68239, 68259, 68305, 68307 eta 68309
Udalerri kodea	08222000
Geografia
Koordenatuak	49°29′16″N 8°27′58″E / 49.4878°N 8.4661°E
Azalera	144.97 km²
Altuera	97 m eta 104 m
Mugakideak	Ludwigshafen, Heidelberg, Rhein-Neckar (en) , Landkreis Bergstraße (en) , Frankenthal eta Rhein-Pfalz (en)
Demografia
Biztanleria	315.554 (2022ko abenduaren 31); 3.723 (2021)
Dentsitatea	2.176,68 bizt/km²
Informazio gehigarria
Telefono aurrizkia	0621
Ordu eremua	Central European Standard Time (GMT+1) (en)
Hiri senidetuak	Riesa, Swansea, Toulon, Charlottenburg-Wilmersdorf, Windsor, Chisinau, Bydgoszcz, Klaipėda, Zhenjiang, Haifa, Beyoğlu (en) , Qingdao eta Txernivtsi
Matrikula	MA
	mannheim.de eta mannheim.de…

Mannheim Alemaniako Baden-Württemberg estatu federaleko hiria da. Baden-Württembergeko bigarren hiririk handiena da Stuttgart hiriburuaren ondoren. 2009 urtean hiriak 311.969 biztanle zituen.

Geografia aldatu

Hiriaren planoa, Mannheimgo jauregia gorriz

Rhin eta Neckar ibaiak bat egiten duten tokian dago Mannheim. Baden-Württemberg estatuaren iparraldean dago, Renania-Palatinatuarekin eta Hessenekin mugan. Izan ere Rhin ibaiaren ezkerreko ertzean Renania-Palatinatuari dagokion Ludwigshafen am Rhein hiria du.

Oso hiri berezia da kaleek xake taularen itxura baitute, eta hizki eta zenbakiek identifikatzen dituzte. Erdian Breite Strasse (kale zabala) dago hiria bitan banatzen duelarik.

Historia aldatu

Sorrera aldatu

Lorscheko Monasterioan Codex Laureshamensisen aipatzen da lehenengo aldiz Mannheim, zeinak "Mannoren etxea" esan nahi duen. Ziurrenik Manno Hermann izenaren laburdura izango zen. Mendeetan zehar garrantzi handirik ez zuen izan, 1284ean Wittelsbach etxeko kondek eskuratu eta 1349an Rhin ibaia zeharkatzeko zergak gordetzeko gotorlekua eraiki zuten arte.

Urrezko Aroa aldatu

1606an Federiko IV, Palatinatukoak Friedrichsburg gotorlekuaren eraikuntza abiarazi zuen. Gotorlekuari berari loturiko hiria ere xake taularen itxurara planifikatua izan zen. Hau hartzen da hiriaren fundazio data gisa. Mannheimek orduan 700 biztanle eskas bazituen ere, hiri eskubideak eskuratu zituen. XVI mendean hainbat gerraren erdian sarturik egon zen; Hogeita Hamar Urteko Gerra alde batetik eta Palatinatuaren tronurako oinordekotzaren gerra ondoren, zeinetan frantsesek hiria suntsitu zuten.

1720an Karlos Felipe Palatinatukoak Heidelbergetik Mannheimera etorri eta gortearentzako jauregia eraiki zuen. Gortean artea, zientziak, merkataritza eta batez ere musika landuko ziren. Esate baterako lehenengo orkestra modernoa Mannheimeko jauregian sortu zen. Bertan izan ziren besteak beste Goethe eta Schiller idazleak eta Mozart konpositorea. Ordurako Mannheim 25.000 biztanletako hiria zen. Mannheimen urrezko aroa 1778an bukatu zen, gortea Munichera joaterakoan.

XIX mendea aldatu

Napoleonen gerren ondoren Mannheim Badenen barnean gelditu zen. 1828an Mannheimgo kaia ireki zen, eta Rhin ibaiko ontzi handien azken geltokia izatean hiriak hazkunde ekonomiko berria ezagutu zuen, oraingoan industriaren aldetik sortua.

Lehen Mundu Gerraren ondoren frantsesek Palatinatua okupatzean Mannheim muga-hiria bihurtu zen. Bigarren Mundu Gerran estatubatuarrek hartu zuten ia erabat suntsiturik gelditu zen hiria.

Gaur egun hiri unibertsitarioa da.

Klima aldatu

Datu klimatikoak (Mannheim)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	3	5	10	14	19	22	25	25	20	14	7	5	14
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	0	2	3	5	10	13	15	15	11	7	3	1	7
Iturria: ^[1]

Ondasun nabarmenak aldatu

Mannheimgo jauregia (Mannheimer Schloss):Karlos felipe Palatinatukoak XVIII mendean eraikitako jauregi barrokoa.
Jesuiten eliza (Jesuitenkirche): Ignazio Loiolakoaren eta Frantzisko Xabierkoaren omenezko eliza, 1760an eraikia.

Kirolak aldatu

Mannheimgo kirolari arrakastatsuena eta ezagunena Steffi Graf tenislaria da dudarik gabe, Grand Slameko txapelketak sarritan irabazi zituena 80 eta 90 hamarkadetan.

Futbol talde bi ere badaude, SV Waldhof Mannheim 07 eta VfR Mannheim. Gaur egun laugarren eta bosgarren mailan ari dira, baina VfR Mannheim Alemaniako txapelduna izan zen 1949an.

Beste kirol talde batzuk aipatzekotan, Mannheim Tornados saskibaloi taldea (11 liga), Adler Mannheim izotz hockey taldea (6 liga) eta Rhein-Neckar-Loewen eskubaloi taldea daude.