Krzysztof Penderecki

Krzysztof Penderecki
	Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Krzysztof Eugeniusz Penderecki
Jaiotza	Dębica, 1933ko azaroaren 23a
Herrialdea	Polonia
Heriotza	Krakovia, 2020ko martxoaren 29a (86 urte)
Heriotza modua	berezko heriotza
Familia
Ezkontidea(k)	Elżbieta Penderecka (en)
Hezkuntza
Heziketa	Jagellondar Unibertsitatea ; Academy of Music in Kraków (en) ; (1954 - 1958)
Hizkuntzak	poloniera; ingelesa; alemana; frantsesa
Irakaslea(k)	Stanisław Wiechowicz (en) ; Artur Malawski (en)
Jarduerak
Jarduerak	musikagilea, orkestra zuzendaria, pedagogoa, musikologoa, musika-irakaslea eta biolin-jotzailea
Lantokia(k)	Krakovia eta Varsovia
Enplegatzailea(k)	Yale Unibertsitatea
Lan nabarmenak	ikusi Polish Requiem (en) ; Q1813637 ; Symphony No. 8 (en) ;
Jasotako sariak	ikusi Arte eta letren komendadorea (1996) ; Knight of the Order of the White Eagle (2005) ; Golden Medal for Merit to Culture (2008) ; Commander with Star of the Order of Polonia Restituta (1993) ; Polish Academy Award for Best Film Score (2008) ; Commander's Cross of the Order of Merit of the Federal Republic of Germany (1990) ; Herder Prize (1977) ; Great Golden Medal of Honour for Services to the Republic of Austria (2003) ; Musikpreis der Stadt Duisburg (1999) ; Grammy Trustees Award (1968) ; Arteetako Asturiasko Printzesa saria (2001) ; State Prize of North Rhine-Westphalia (2002) ; Praemium Imperiale (2004) ; Order of the Three Stars, 3rd Class (2006) ; [[]] (2008) ; Order of the Badge of Honour (2009) ; Grawemeyer Award (1992) ; Order of the Banner of Work ; Order of the Cross of Terra Mariana, 1st Class (2014) ; Officer of the Order of Merit of the Italian Republic (2000) ; Order of Bernardo O'Higgins (2008) ; Officer's Crosses of the Order of the Lithuanian Grand Duke Gediminas (1998) ; Austrian Decoration for Science and Art (1992) ; Knight Grand Cross of the Order of Merit (2011) ; Commander of the Order of the Lion of Finland (2008) ; Order of Cultural Merit (1993) ; Commander of the Order of Merit of the Grand Duchy of Luxembourg (2009) ; Wihuri Sibelius Saria (1983) ; honorary citizen of Kraków (2013) ; Grawemeyer Award for Music Composition (1992) ; Golden Medal for Merit to Culture (2005) ; Order of the Cross of Terra Mariana (2014) ; Order of the Three Stars (2006) ; Order of the Lithuanian Grand Duke Gediminas (1998) ; Order of Merit of the Grand Duchy of Luxembourg (2009) ; [[]] ; Paszport Polityki ; Work Flag Order, 1st class ; honorary doctor of the Jagiellonian University of Krakow ; Commander of the Order of Polonia Restituta (1974) ; Order of Danica Hrvatska ; Knight of the Order of Polonia Restituta (1964) ; Romano Guardini award (2002) ; Arrano Zuriaren Ordena (2005) ; Order of Merit of the Federal Republic of Germany ; Decoration of Honour for Services to the Republic of Austria ; Ordre des Arts et des Lettres ; Asturiasko Printzea Sariak ;
Kidetza	Alemaniako Errepublika Demokratikoko Artearen Akademia; Berlingo Arteen Akademia; Ameriketako Estatu Batuetako Arte eta Letren Akademia; Zientziaren eta Arteen Europar Akademia; Polish Academy of Learning (en) ; Bavariako Arte Ederren Akademka; Union of Polish Composers (en)
Genero artistikoa	opera; sinfonia
Musika instrumentua	biolina; pianoa
Diskoetxea	EMI Classics
	krzysztofpenderecki.eu

Krzysztof Eugeniusz Penderecki (Dębica, Polonia, 1933ko azaroaren 23a - Krakovia, 2020ko martxoaren 29a) poloniar musikagilea izan zen.

Biografia aldatu

Bere kasa hasi zituen musika-ikasketak, eta geroago Malawskiren ikaslea izan zen Krakoviako Goi Mailako Musika Eskolan. 1958. urtetik aurrera eskola hartako irakaslea izan zen, eta 1972. urtean zuzendari izendatu zuten. 1973. urtetik aurrera konposizio-irakaslea izan zen Yaleko unibertsitatean.

Lehen lanetan C. Debussyren eta K. Szymanowskiren eragina antzematen zaio. Geroago Boulezen eragina izan zuen. 1960. urtetik aurrera Boulezen estiloa utzi zuen, eta abangoardiako musikagile nagusietakoa bihurtu zen.

Pendereckik musikazkoak ez diren hotsak erabiltzen zituen, idazmakinarena eta zerrarena, adibidez, eta ohiko musika-tresnekin nahasten zituen. Ahotserako musikan aldiz, kantariek kontsonanteak ahoskatu behar izaten dituzte arrapaladan, txistu eta zarata eginez.

Lan aipagarriak dira: The Devils of Loudun (1968-1969) eta Paradise (1976-1978) operak; Anaklasis (1960), harizko eta perkusiozko tresnetarako; Threnody for The Victims of Hiroshime (1960), harizko 52 tresnetarako; Polymorphia (1961), harizko 48 tresnetarako; St. Luke Passion (1963-1966), idatzi duen lanik txalotuena, kontalari, bakarlari, abesbatza eta orkestrarako; Kosmogonia (1970), bakarlari, abesbatza eta orkestrarako; Ekintzak (1971), jazz-talderako; Intermezzo (1973); Agnus Dei (1980), korurako.

Soinu-bandak ere egin zituen, esate baterako, Wojciech Jerzyren Manuscrit trouvé à Saragosserako (1964) sortutako musika XX. mendeko soinu-banda berritzaileenetakotzat jotzen da.

Bestalde, Pendereckiren beste lan batzuk nahiz eta zinerako sortuak ez izan, film batzuetan erabiliak izan dira, hala nola, Txelo-kontzertuaren (1971) zati batzuk The Shining eta The Exorcist filmetan erabili zen.

Krzysztof Pendereckik sari ugari jaso zituen: Wolf saria (1987), Grawemeyer saria (1992), Asturiasko Printzea Saria (2001) eta Praemium Imperiale saria (2004), besteak beste.

2006. urtean, Münsterreko Unibertsitateko (Alemania) doctor honoris causa titulua jaso zuen.

Erreferentziak aldatu

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Krzysztof Penderecki

Datuak: Q153469
Multimedia: Krzysztof Penderecki / Q153469