Kin Yamei
Kin Yamei (Ningbo, 1864 – 1934ko martxoaren 4a), Chin Yamei edo Jin Yunmei bezala idatzita edo anglikanizatuta Y. mayo Rey gisa, Txinan jaio zen doktorea izan zen, Estatu Batuetan hazia, ospitaleen administratzailea, hezitzailea eta nutrizioan aditua. Lehen Mundu Gerran tofua Estatu Batuetako Nekazaritza Sailari (USDA) sartu izana egozten zaio.
| Kin Yamei | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Ningbo, 1864 |
| Herrialdea |  Txinako Herri Errepublika |
| Heriotza | 1934ko martxoaren 4a (69/70 urte) |
| Hezkuntza | |
| Heziketa | New York Medical College (en)  |
| Hizkuntzak | ingelesa txinera japoniera frantsesa |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | zientzialaria |
Bizitza goiztiarra aldatu
1864an jaio zen Kin Yamei, Ningbon. Bere aita, kristau bihurtu zen Rev. Kying Hizkuntz-yiu (Chin Ding-yu) izan zen. Bi urte zituela, umezurtz geratu zen kolera-epidemian; Zate Bethune McCartee eta Juana M. Knight McCartee misiolari estatubatuarrek hartu zuten.[1] Ingelesaz gain, jatorrizko izena erabiltzera eta txinera ikastera animatu zuten; japonieraz eta frantsesez hitz egiten ere ikasi zuen. Elizabeth Blackwellek sortutako Women's Medical College of the New York Infirmary aretoan izan zen, 1885ean bere klaseko onena bezala graduatuta.[2][3][4] 1888an Estatu Batuetan mediku titulua jaso zuen lehen emakume txinatarra izan zen.[5] Txinako Kontsula graduazio-ekitaldira joan zen bere lorpena ikustera.[6] Filadelfian eta Washington Hirian, jarraitu zuen ikasten. Argazkigintzako trebetasunak ere ikasi zituen, eta aldizkari batean argitaratu zuen, medikuntzako eskolan zegoela.[7]
Karrera profesionala aldatu
1890etik 1894ra Koben (Japonia), Yameik emakume eta haurrentzako ospitale bat zuzendu zuen, eta hantxe egon zen malariarekin, sendatzen zen bitartean. Superintendentea izan zen emakume-ospitale batean baita Tientinen erizainak trebatzeko programa batean ere.[8] 1907 urtean Zhilin emakumeentzako Iparraldeko Medikuntza Eskola ere sortu zuen.
Yameik hitzaldi bat eman zuen Estatu Batuetan txinatar kulturari, emakumeei eta medikuntzari buruz, Los Angelesko Elkarte Medikoan hitzaldi bat eta Carnegie Hall-en hitzaldi bat emanez.[9][10] Honolulu auzo txinatarrari buruzko artikulu bat (Overland Monthly, 1902) eta sojari buruzko beste artikulu bat argitaratu zituen New-York Tribunean (1904). Lehen Mundu Gerra igaro zen Estatu Batuetan, USDArekin elkarlanean, elikadura- eta soja-erabileretan, eta tofua aurkeztu zitzaien Estatu Batuetako zientzialariei elikagaietan.[11] Nazioarteko Bake Konferentzia batera joan zen 1904an, New Yorken.[12]
Bizitza pertsonala aldatu
1894 urtean Kin Yamei Hippolytus Laesola Amador da Silvarekin ezkondu zen Japonian. Da Silva jauna Hong Kongen jaiotako merkatari eta interpretea zen. 1904an dibortziatu ziren. Seme bat izan zuten, Alexander, 1895ean Honolulun (Hawaii) jaioa; 1918an hil zen soldadu estatubatuar gisa Lehen Mundu Gerran, Frantzian, eta Arlingtongo Hilerri Nazionalean lurperatu zuten, "Alexander A. Kin" izenarekin. Kin Yamei Beijing-en igaro zituen azken urteak, eta pneumoniaz hil zen 1934an, 70 urte zituela.[7]
Erreferentziak aldatu
- ↑ «The Chinese-Born Doctor Who Brought Tofu to America» Smithsonian Magazine.
- ↑ Untitled news item, Hospital Gazette and Students' Journal (20 de junio de 1885): 193.
- ↑ Biography at SoyInfo Center
- ↑ Untitled news item, China Medical Missionary Journal (septiembre 1887): 137.
- ↑ «TR Center - Dr. Kin Yamei, the Chinese immigrant experience, and the future of tofu» www.theodorerooseveltcenter.org.
- ↑ Untitled news item, Hospital Gazette and Students' Journal (20 de junio 1885): 193.
- ↑ a b William Shurtleff and Akiko Aoyagi, Biography of Yamei Kin M.D. (1864-1934), (Also Known as Jin Yunmei), the First Chinese Woman to Take a Medical Degree in the United States (1864-2016) (Soyinfo Center 2016). ISBN 9781928914853
- ↑ "Chinese Women Doctors" New York Times (21 de julio de 1915): 20.
- ↑ "Chinese Woman Physician, Dr. Yamei Kin, To Lecture" Los Angeles Herald (23 de febrero 1902): 12.
- ↑ "Chinese Preparing to End Japan's Grip" New York Times (28 de noviembre de 1915): 6.
- ↑ "Woman Off to China as Government Agent to Study Soybean" New York Times (10 de junio 1917): 65.
- ↑ "Little Oriental Lady Who Won Peace Conference" New York Times (16 de octubre de 1904): 9.
Kanpo estekak aldatu
- Overlooked No More: Yamei Kin, the Chinese Doctor Who Introduced Tofu to the West – The New York Times
- Biographical information about Kin Yamei Soy Info Center delakoan.
- James Kay MacGregor, "Yamei Kin and her Mission to the Chinese People", The Craftsman 1905eko azaroaren 9a): 242-249.
