Joseph Roth (Brody, Austria-Hungariako Inperioa, 1894ko irailaren 2a - Paris, 1939ko maiatzaren 27a) jatorri juduko austriar idazlea izan zen. Bere obra ezagunena Radetzky martxa da (1932, Radetzkymarsch).

Joseph Roth

Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakMoses Joseph Roth
JaiotzaBrody1894ko irailaren 2a
Herrialdea Austria
Cisleithania
HeriotzaParis1939ko maiatzaren 27a (44 urte)
Hobiratze lekuaCimetière parisien de Thiais (en) Itzuli
Familia
Bikotekidea(k)
Hezkuntza
HeziketaVienako Unibertsitatea
Hizkuntzakalemana
Jarduerak
Jarduerakidazlea, kazetaria eta antzerkigilea
Lantokia(k)Lviv
Viena
Berlin eta Paris
Lan nabarmenak
Genero artistikoasatira
Zerbitzu militarra
Parte hartutako gatazkakLehen Mundu Gerra

josephroth.de
IMDB: nm0744891 Allocine: 70558 Allmovie: p314408
Spotify: 5BOp8HdAfH0dET87w5uqMq iTunes: 356776571 Musicbrainz: 0a6bb701-bf2e-4813-8785-067396c9fd64 Discogs: 1391486 Find a Grave: 10488291 Deezer: 1373072 Edit the value on Wikidata

Bizitza aldatu

Brodyn sortu zen, garai hartan Austria-Hungariako Inperioaren barnean zegoen Galitzia eskualdean, familia judu batean. Batxilergoa bukaturik, literatura eta filosofia ikasketak egin zituen, Lviveko Unibertsitatean hasieran (1913), eta Vienan ondoren (1914-1916). Lehen Mundu Gerran esku hartu zuen, Austria-Hungariako armadan sartua[1]. Gerrak eta Inperioaren deuseztatzeak eragin handia izan zuten bere bizitzan.

Gerra ondoren, kazetari aritu zen Vienan. 1920an Berlinera joan zen, Neue Berliner Zeitung-en lan egitera. Geroago Berliner Börsen-Courier-en eta Frankfurter Zeitung-en ere idatzi zuen. Azken honetan, 1923tik 1932ra, korrespontsala izan baitzen, bidaia asko egin zituen Europan zehar. 1922an, Friederiche Reichlerekin ezkondu zen Vienan. Urte gutxiren buruan eskizofreniak jo zuen emaztea, eta 1929tik aurrera ospitale psikiatrikotan sarturik egon zen. Naziek hil zuten Friederiche 1940an[1].

Rothen lehenengo eleberria, Das Spinnennetz («Armiarma-sarea»), zatika argitaratu zen 1923an, Vienako egunkari batean. Arrakasta eta ospea, berriz, Job (1930) eta Radetzky martxa (1932) eleberriek eman zioten. 1933an, Naziak boterera iritsi zirelarik, Berlindik Vienara alde egin zuen. Alemanian, denbora luze gabe, bere liburuak erre zituzten. 1934an, Parisera erbesteratu zen eta handik zenbait bidaia egin zituen, Austria, Polonia eta Herbeheretara esate baterako. 1936 eta 1938 artean, maitasun-harremana izan zuen Irmgard Keun alemaniar idazlearekin.

Azken urteetan, alkoholismoa zela-eta, bere osasuna hondatuz joan zen. 1939ko maiatzaren 27an hil zen, Parisen, eta Thiaisko hilerrian ehortzi zuten. Haren hilarrian écrivain autrichien-mort à Paris en exil bertzerik ez dago idatzia («austriar idazlea - Parisen erbestean hila» ). Hiletan juduak, katolikoak, monarkikoak eta komunistak elkartu ziren[2].

Lanak aldatu

  • Das Spinnennetz («Armiarma-sarea»), 1923
  • Hotel Savoy, 1924
  • Die Rebellion, 1924
  • April. Die Geschichte einer Liebe, 1925
  • Der blinde Spiegel, 1925
  • Juden auf Wanderschaft, 1927
  • Die Flucht ohne Ende («Amaierarik gabeko ihesa»), 1927
  • Zipper und sein Vater, 1928
  • Rechts und links, 1929
  • Der stumme Prophet, 1929
  • Hiob (Job), 1930
  • Radetzkymarsch (Radetzky martxa), 1932
  • Der Antichrist, 1934
  • Tarabas, 1934
  • Beichte eines Mörders (Hiltzaile baten aitormena), 1936
  • Das falsche Gewicht, 1937
  • Die Kapuzinergruft («Kaputxinoen kripta»), 1938
  • Die Legende vom heiligen Trinker (Edale santuaren kondaira), 1939
  • Die Geschichte von der 1002. Nacht, 1939
  • Der Leviathan (Leviatana), 1940

Euskaraz aldatu

  • Leviatana (Der Leviathan), 1998. Susa argitaletxea. Itzultzailea: Edorta Matauko.
  • Edale santuaren kondaira (Die Legende vom heiligen Trinker), 2001. Igela argitaletxea. Itzultzailea: Matías Múgica.
  • Hiltzaile baten aitormena (Beichte eines Mörders), 2003. Igela argitaletxea. Itzultzailea: Matías Múgica.

Erreferentziak aldatu

  1. a b Coetzee, J.M.. Emperor of Nostalgia. nybooks.com (Noiz kontsultatua: 2017-2-8).
  2. Rosenfeld, Sidney. Understanding Joseph Roth, 88. orrialdea. University of South Carolina press, books.google.es (Noiz kontsultatua: 2017-2-8).

Kanpo loturak aldatu

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Joseph Roth